Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Zaimek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zaimek –część mowy zastępującarzeczownik (np.ja),przymiotnik (np.mój),przysłówek (np.tam) lubliczebnik (np.tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu. Jest częścią mowy wyróżnianą na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik czyczasownik[1].

Odmiana zaimka zależy od tego, którą część mowy on zastępuje. Zaimek wskazuje osoby, przedmioty itd. bez dokładnego ich nazywania.

Podział zaimków

[edytuj |edytuj kod]

Ze względu na rodzaj odmiany

[edytuj |edytuj kod]

Zaimki nie mogą zastępować wszystkich części mowy. Ze względu na „odziedziczony” rodzaj odmiany wyróżnia się w języku polskim następujące typy zaimków[2]:

  • odmienne – odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje
    • rzeczowne – zaimekrzeczowny (zastępujący rzeczownik) (np.ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, coś, ktoś)
    • przymiotne – zaimekprzymiotny (zastępujący przymiotnik) (np.mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci)
    • liczebne – zaimekliczebny (zastępujący liczebnik) (np.ile, tyle)
  • nieodmienne
    • przysłowne – zaimekprzysłowny (zastępujący przysłówek) (np.tak, tam, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy, kiedyś).

Ze względu na funkcje

[edytuj |edytuj kod]

Wyróżnia się następujące rodzaje zaimków[3]:

  • osobowe (np.ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one)
  • zwrotne (np.się, siebie, sobie)
  • dzierżawcze (np.mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich)
  • wskazujące (np.ten, ta, to, tamten, tam, tu, ów, tędy, taki, ci, tamci, owi, sam)
  • pytające (np.kto? co? jaki? który? gdzie? kiedy? jak? komu? czemu? kogo? czego?)
  • względne (np.kto, co, komu – bez znaku zapytania; łączą zdanie nadrzędne z podrzędnym)
  • nieokreślone (np.ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, cokolwiek)
  • przeczące (np.nic, nikt, żaden, nigdy, nigdzie)
  • upowszechniające (np.wszyscy,zawsze)[4].

Zaimki osobowe w języku polskim i innych językach słowiańskich

[edytuj |edytuj kod]
OsobaPrzypadekPLBGBYCZDSBHR/BiH/CGHSBMKRUSKSLSR/CGUA
1.l.poj.M.jaазяjájajajaјасяjajazјая
D.mnie,mię*мянеmě,mne*mnjo, měmene, memnje, mjeменяmňa, mamene, meмене, мемене
C.mnie, miмен, мене, мимнеmně, mimnjo, měmeni, mimni, miмене, мимнеmne, mimeni, miмени, мимені
B.mnie,mię*мен, мене, мемянеmě,mne*mnjo, měmene, memnje, meмене, меменяmňa, mamene, meмене, мемене
N.mnąмной, мноюmnoumnumnom, mnomemnuмной,мною*mnoumenoj, manoмном, мномемною
Msc.mnieмнеmněmnjomenimniмнеmnemeniмнемені
2.l.poj.M.tyтитыtytytityтитыtytiтити
D.ciebie, cięцябеtebe, tětebje, śitebe, tetebje, ćeтебяteba, ťatebe, teтебе, тетебе
C.tobie, ciтеб, тебе, титабеtobě, titebje, śitebi, titebi, ćiтебе, титебеtebe, titebi, tiтеби, титобі
B.ciebie, cięтеб, тебе, тецябеtebe, tětebje, śitebe, tetebje, ćiтебе, тетебяteba, ťatebe, teтебе, тетебе
N.tobąтабой, табоюteboutobutobomtobuтобой,тобою*tebouteboj, taboтобомтобою
Msc.tobieтабеtobětebjetebitebiтебеtebetebiтебитобі
3.l.poj.mM.onтойёнon,von**wónonwónтојонononонвін
D.niego, jego, goягоněho, jeho, něj, jej, honjogo, jogonjega, gajeho, njeho, joh, njohнего, егоneho, jeho, honjega, gaњега, ганього, його
C.niemu, jemu, muнему, муямуněmu, jemu, munjomu, jomunjemu, mujemu, njemu, jom, njomнему, мунему, емуnemu, jemu, munjemu, muњему, муйому
B.niego, jego, go, -ń*него, гоягоněho¹, jeho¹, něj², jej², ho, -ň*njogo¹, jogo¹, njen, jennjega, ga, -njjeho¹, njeho¹, joh¹, njoh¹, nón, jónнего, гонего, егоneho, jeho, ho, -ňho¹, -ň²njega, ga, -njњега, га, -њнього, його
N.nimімním, jímnimnjim, njimenimним, имnimnjimњим, њименим
Msc.nimімněmnjomnjem, njemunimнёмňomnjemњем, њемуньому, нім
3.l.poj.żM.onaтяянаona,vona**wónaonawonaтааонаonaonaонавона
D.niej, jejяеní, jínjeje, jejenje, jenej, neje, jejeнеё, еёnej, jejnje, jeње, јенеї, її
C.jejней, ѝёйní, jínjej, jejnjoj, jojnjej, jejнејзе, ѝней, ейnej, jejnjej, nji, jiњој, јојїй
B.jąнея, яяеni, jinju, junju, je, ju³nju, juнеа, јанеё, еёňu, junjo, jo, -njoњу, је, ју³неї, її
N.niąёй, ёюní, jínjejunjom, njomenjejней,нею*, ей,ею*ňounjoњом, њоменею
Msc.niejёйnínjejnjojnjejнейnejnjej, njiњојній
3.l.poj.nM.onoтояноono,vono**wónoonowonoтоаоноonoonoоновоно
D.niego, jego, goягоněho, jeho, něj, jej, honjogo, jogonjega, gajeho, njeho, joh, njohнего, егоneho, jeho, ho, -ňnjega, gaњега, ганього, його
C.niemu, jemu, muнему, муямуněmu, jemu, munjomu, jomunjemu, mujemu, njemu, jom, njomнему, мунему, емуnemu, jemu, munjemu, muњему, муйому
B.nie, jeнего, гоягоně, je, něj, jej, ho, -ň*njo, jonjega, ga, -njnje, je, njo, joнего, гонего, егоho, -ňnjega, ga, -njњега, га, -њнього, його
N.nimімním, jímnimnjim, njimenimним, имnimnjimњим, њименим
Msc.nimімněmnjomnjem, njemunimнёмňomnjemњем, њемуньому, нім
1.l.podw.M.mejmójmidva,medve (ż,n),midve (ż,n)
D.najunajunaju
C.namanamajnama
B.najunajunaju
N.namanamajnama
Msc.namanamajnaju
2.l.podw.M.wejwójvidva,vedve (ż,n),vidve (ż,n)
D.wajuwajuvaju
C.wamawamajvama
B.wajuwajuvaju
N.wamawamajvama
Msc.wamawamajvaju
3.l.podw.M.wónejwonaj, wonej³onadva,onidve (ż,n)
D.njeju, jejunjeju, jejunjiju, ju
C.nima, jimanjimaj, jimajnjima, jima
B.njej, jej, njeju¹, jeju¹jeju¹, njeju¹, jej, njejnjiju, ju, -nju
N.nimanimajnjima
Msc.nimanimajnjiju
1.l.mn.M.myние,ний*мыmymymimyниемыmymi,me (ż,n)мими
D.nasнасnásnasnasnasнасnásnasнаснас
C.namнам, нинамnámnamnam, namanasнам, нинамnámnamнам, наманам
B.nasнас, нинасnásnasnasnasнас, нѐнасnásnasнаснас
N.namiнаміnáminaminamanamiнамиnáminamiнаманами
Msc.nasнасnásnasnamanas, namiнасnásnasнаманас
2.l.mn.M.wyвие,вий*выvywyviwyвиевыvyvi,ve (ż,n)виви
D.wasвасváswasvaswasвасvásvasвасвас
C.wamвам, вивамvámwamvam, vamawasвам, вивамvámvamвам, вамавам
B.wasвас, вивасváswasvaswasвас, вевасvásvasвасвас
N.wamiваміvámiwamivamawamiвамиvámivamiвамавами
Msc.wasвасváswasvamawas, wamiвасvásvasвамавас
3.l.mn.M.oni (m¹),one (m²,ż,n)теяныoni (m),voni** (m),ony (ż,n),vony* (ż,n),ona (n),vona** (n)wónioni (m),one (ż),ona (n)woni, woneтиеониoni (m¹),ony (m²,ż,n)oni (m),one (ż),ona (n)они (m),оне (ż),она (n)вони
D.nich (m¹), ichіхnich, jichnich, jichnjih, ihnich, jichних, ихnich, ichnjih, jihњих, ихних, їх
C.imтям*, на тях, имімnim, jimnim, jimnjima, imnim, jimним, имним, имnim, imnjim, jimњима, имїм
B.nich (m¹), ich (m¹), je (ż,n)тях, гиіхně, jenich (m¹), jich (m¹), nje (ż,n), je (ż,n)njih, ihnich (m¹), jich (m¹), nje, je (ż,n)нив, гиних, ихnich (m¹), ne (ż,n), ichnjih, jih, -njeњих, ихних, їх
N.nimiіміnimi, jiminiminjimanimiними, имиniminjimiњиманими
Msc.nichіхnichnichnjimanichнихnichnjihњиманих

¹ żywotny; ² nieżywotny; ³ używany w czasie przeszłym po czasowniku pomocniczymje; * przestarzałe lub poetyckie; ** potoczne

Odmiana zaimka zwrotnego „się”

[edytuj |edytuj kod]

Formy grzecznościowe

[edytuj |edytuj kod]

W niektórychjęzykach wybór zaimka może być sposobem wyrażenia szacunku (np.niemieckiedu – Sie,duńskiedu – De,włoskietu –Lei,niderlandzkiejij – u, czyfrancuskietu-vous[6]) (tzw.dystynkcja (zróżnicowanie) T-V)[7]. Litera T oznacza formę cechującą się większą poufałością. Natomiast litera V wskazuje na formę wyrażającą szacunek przy zwracaniu się do drugiej osoby (forma grzecznościowa). Litery te pochodzą odłacińskich zaimkówtu ivos. W łacinie forma grzecznościowa nie istnieje. Wjęzyku angielskim używa się zaimkayou, który oznacza zarównoty,wy, jak równieżpan,pani,państwo. Można użyć jednak w zdaniu zyouzwrotów grzecznościowych, np.sir czymadam:Could you open this window, sir? →Mógłby Pan otworzyć to okno?.

W języku polskim form grzecznościowychpan,pani,panie,panowie,państwo używa się w stosunku do osób dorosłych, które nie są w relacji rodzinnej bądź towarzyskiej w stosunku do nadawcy wypowiedzi[8][9]. Po tych formach czasownik występuje odpowiednio w trzeciej osobie liczby pojedynczej albo mnogiej. Formaper wy w języku polskim także oznaczała szacunek przy zwracaniu się do drugiej osoby. Zgodnie z zasadami polskiejortografii w listach formy grzecznościowe i zaimkity,wy, w odniesieniu do adresata[10], pisane sądużą literą[11].

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz kolekcję cytatówo zaimku w Wikicytatach
Zobacz hasłozaimek w Wikisłowniku

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. ↑Polański 1999 ↓, s. 654.
  2. ↑Bąk 1977 ↓, s. 171–172.
  3. ↑Bąk 1977 ↓, s. 173–175.
  4. ↑Polański 1999 ↓, s. 655.
  5. ↑Nagórko 2007 ↓, s. 155.
  6. ↑Delatour 1991 ↓, s. 43.
  7. ↑Analogicznympolskim przykładem jest różnica międzyty apan.
  8. ↑Agnieszka Sakowicz: Savoir vivre na co dzień. Bożena Dykiel poleca. Poznań: Publicat, 2007, s. 18.ISBN 978-83-245-1215-7.
  9. ↑Zaimki. [dostęp 2019-10-25]. [zarchiwizowane ztego adresu (2019-10-25)].
  10. ↑Kiedy Pan, kiedy pan? – Poradnia językowa PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2017-01-04].
  11. ↑Twój czy twój? – Poradnia językowa PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2017-01-04].

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
Części mowy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zaimek&oldid=75970273”
Kategoria:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp