Ukraina Lewobrzeżna (Lewobrzeże) (ukr.Лівобережна Україна),Zadnieprze –kraina historyczna, częśćUkrainy Naddnieprzańskiej leżąca na lewym (wschodnim) brzeguDniepru.
Do Lewobrzeża należały terytoria współczesnych obwodów:czernihowskiego,połtawskiego, leżące na lewym brzegu Dniepru częściobwodu kijowskiego iczerkaskiego, Kijów wraz okolicznymi miejscowościami (leżący na prawym brzegu Dniepru), zachodnia częśćobwodu sumskiego, a także północna częśćobwodu dniepropietrowskiego.
Na zachodzie (przez Dniepr) graniczy zUkrainą Prawobrzeżną, na południu zZaporożem, na wschodzie zUkrainą Słobodzką i ziemiami moskiewskimi, a na północy z dawnymi ziemiamiWielkiego Księstwa Litewskiego –Rusią Białą iRusią Czarną. Wraz z Ukrainą Prawobrzeżną i Zaporożem współtworzy historyczny regionUkrainy. Północna część regionu pokrywa się częściowo zSiewierszczyzną.
Pod koniec IX wieku Kijów został na prawie 400 lat stolicąRusi Kijowskiej – normańskiejGardariki (Państwa Grodów). W XII w. Ruś Kijowska podzieliła się na konkurujące ze sobą dzielnice. W 1223 wojska rusko-połowieckie poniosły klęskę wbitwie nad Kałką w walce zMongołami. Kilkanaście lat później, w latach 1237–1240Batu-chan dokonał inwazji na Ruś. 6 grudnia 1240 zdobył i zburzył Kijów. Podbił wówczas większość ziem będących pod jurysdykcją władców ruskich.
Od końca XIV wieku dounii lubelskiej w granicachWielkiego Księstwa Litewskiego. Po 1569 wschodnia częśćwojewództwa kijowskiegoKorony Królestwa Polskiego. W 1635księstwo czernihowskie przekształcono wwojewództwo czernihowskie. W czasachRzeczypospolitej Obojga Narodów na Ukrainie Lewobrzeżnej znajdowały się rozległe posiadłości roduWiśniowieckich, w tym księciaJeremiego, którego synMichał został w 1669królem Polski. Główne miasto regionu,Kijów, było polskimmiastem królewskim. Za panowaniaWazówmagdeburskie prawa miejskie otrzymały m.in.Czernihów,Połtawa,Łubnie,Nieżyn,Boryspol,Hadziacz,Złotonosza,Głuchów iKrólewiec.
Region odpadł odKorony faktycznie podczaspowstania Chmielnickiego w 1648 roku, a formalnie w 1686, kiedy w to wtraktacie Grzymułtowskiego ustalono wzdłużDniepru nową granicę między Rzecząpospolitą aCarstwem Rosyjskim, potwierdzając prowizoryczne postanowieniarozejmu w Andruszowie (1667). Od 1648 na Lewobrzeżu istniałHetmanat, odugody perejasławskiej w 1654 roku jako autonomiczna kozacka władza terytorialna w ramach Carstwa Rosyjskiego. Rządziłhetman, formalnie wybierany na generalnej radzie wojskowej. Administracyjnie Lewobrzeże dzieliło się na pułki (10 – czernihowski, hadziacki, kijowski, łubieński, mirhorodzki, niżyński, perejasławski, połtawski, pryłucki, starodubski) i sotnie, na czele których stali pułkownicy i sotnicy. Formalnie te posady były również obieralne, jednak w rzeczywistości obsadzali je członkowie starszyzny kozackiej. W 1658 na mocyunii hadziackiej Ukraina Lewobrzeżna wchodziła w składKsięstwa Ruskiego. Postanowienia unii nie weszły ostatecznie w życie.Rozejmem andruszowskim (1667) tymczasowo atraktatem Grzymułtowskiego (1686) ostatecznie Rzeczpospolita zrzekła się Ukrainy Lewobrzeżnej iKijowa wraz z okręgiem na rzeczCarstwa Rosyjskiego.
AutonomiaHetmanatu została tymczasowo zawieszona przezcarat w latach 1722–1734, a ostatecznie zlikwidowana w 1764. Funkcje hetmanatu przejęło wówczas ostatecznieKolegium Małorosyjskie. Nominalnie autonomia trwała jeszcze do 1781, kiedy to Lewobrzeże zostało rozdzielone na trzy namiestnictwa z siedzibami wCzernihowie,Nowogrodzie Siewierskim iKijowie. W 1783 pułki kozackie zostały przekształcone w regularne pułkiarmii rosyjskiej.
W 1796 z Lewobrzeża ukazemPawła I utworzonogubernię małorosyjską, podzieloną przezAleksandra I w 1802 na gubernięczernihowską ipołtawską.
Ustalony wówczas podział terytorialny przetrwał dorewolucji lutowej (1917) i obaleniacaratu.
.jpg)
_02.JPG)
Największe miasta na Ukrainie Lewobrzeżnej współcześnie:
| miasto | populacja (2016)[1] | jednostka administracyjna | województwo Polski (przed 1667) | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Kijów[a] | 2 906 569 | Miasto wydzielone | Województwo kijowskie |
| 2. | Czernihów | 294 095 | Obwód czernihowski | Województwo czernihowskie |
| 3. | Połtawa | 294 020 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 4. | Krzemieńczuk | 223 805 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 5. | Browary | 100 702 | Obwód kijowski | Województwo kijowskie |
| 6. | Konotop | 87 881 | Obwód sumski | Województwo czernihowskie |
| 7. | Szostka | 77 134 | Obwód sumski | Województwo czernihowskie |
| 8. | Nieżyn | 71 814 | Obwód czernihowski | Województwo kijowskie |
| 9. | Boryspol | 60 885 | Obwód kijowski | Województwo kijowskie |
| 10. | Pryłuki | 57 137 | Obwód czernihowski | Województwo kijowskie |
| 11. | Horiszni Pławni | 52 167 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 12. | Ochtyrka[b] | 48 645 | Obwód sumski | Województwo kijowskie |
| 13. | Łubnie | 46 717 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 14. | Romny | 40 681 | Obwód sumski | Województwo kijowskie |
| 15. | Mirhorod | 40 413 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 16. | Głuchów | 33 794 | Obwód sumski | Województwo czernihowskie |
| 17. | Złotonosza | 28 345 | Obwód czerkaski | Województwo kijowskie |
| 18. | Perejasław | 27 569 | Obwód kijowski | Województwo kijowskie |
| 19. | Sławutycz | 25 006 | Obwód kijowski | Województwo czernihowskie |
| 20. | Hadziacz | 23 989 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |
| 21. | Królewiec | 23 313 | Obwód sumski | Województwo czernihowskie |
| 22. | Jagodzin | 20 051 | Obwód kijowski | Województwo kijowskie |
| 23. | Bachmacz | 18 441 | Obwód czernihowski | Województwo czernihowskie |
| 24. | Berezań | 16 550 | Obwód kijowski | Województwo kijowskie |
| 25. | Pyriatyn | 15 781 | Obwód połtawski | Województwo kijowskie |