| Alouatta[1] | |||||
| Lacépède, 1799[2] | |||||
 Wyjec brązowy(inne języki) (A. guariba) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | wyjec | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Wyjec[12] (Alouatta) –rodzajssakównaczelnych zpodrodzinywyjców (Alouattinae) w obrębierodzinyczepiakowatych (Atelidae). Są największymi małpamiNowego Świata. Znane z umiejętności wydawania bardzo głośnych dźwięków. Spokrewnione z czepiakami z podrodziny Atelinae.
Rodzaj obejmuje gatunki szeroko rozprzestrzenione wAmeryce Środkowej iPołudniowej – odMeksyku do północnejArgentyny[13][14][15].
Długość ciała 37–71,2 cm, ogona 51,5–80 cm; masa ciałasamców 4,5–9,6 kg,samic 3,1–7 kg (samce są większe i cięższe od samic)[14][16]. Ubarwienie płowe, rude lub czarne. Są aktywne podczas dnia. Większą część życia spędzają na drzewach, tworząc grupy rodzinne liczące kilkanaście osobników. Cechą szczególną jest bardzo głośne nawoływanie (wzmacniane przez rezonatory – worki krtaniowe, których kostne ściany zbudowane są z przekształconej kości gnykowej), słyszalne w promieniu kilku kilometrów. Wyjce należą do zwierząt wydających najgłośniejsze dźwięki. Ich wycie jest formąterytorializmu, demonstrowania swojej obecności przedstawicielom innych grup rodzinnych celem uniknięcia sporów przy spotkaniach na granicy zajmowanegoterytorium. Zamieszkująwilgotne lasy tropikalne.
Rodzaj zdefiniował w 1799 roku francuskiprzyrodnikBernard Germain de Lacépède w rozdziale poświęconym tabelom systematycznym ssaków, opublikowanym w swojej książki dotyczącej historii naturalnej[2].Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wyjec rdzaworęki (A. belzebul).
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[20][16][13]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[12] | Podgatunki[14][13][16] | Rozmieszczenie geograficzne[14][13][16] | Podstawowe wymiary[14][16][c] | Status IUCN[21] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Alouatta seniculus | (Linnaeus, 1766) | wyjec rudy | 3 podgatunki | północna i wschodniaKolumbia, północno-zachodniaWenezuela, wschodniEkwador, wschodniePeru i zachodniaBrazylia (na południe od rzekiNegro, na wschód do dolnej rzekiMadeira i rzeki Teles Pires); granice zasięgu niepewne; zakres wysokości: 0–3200 mn.p.m. | DC: 48–63 cm DO: 52–80 cm MC: 4,1–9 kg | LC |
 | Alouatta arctoidea | Cabrera(inne języki), 1940 | wyjec niedźwiedzi(inne języki) | gatunek monotypowy | Wenezuela orazTrynidad i Tobago (Trynidad); prawdopodobnie skrajnie północno-wschodnia Kolumbia; zakres wysokości: 10–2000 m n.p.m. | DC: 45–65 cm DO: 55–68 cm MC: 5,4–8 kg | LC |
 | Alouatta macconnelli | D.G. Elliot(inne języki), 1910 | wyjec gujański(inne języki) | gatunek monotypowy | południowa Wenezuela (na wschód i południe od rzekiOrinoko), regionGujana i północna Brazylia (na wschód od rzeki Cauaburi, na południe od rzekiAmazonka); zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m. | DC: 48–63 cm DO: 52–80 cm MC: 4,1–9 kg | LC |
 | Alouatta sara | D.G. Elliot, 1910 | wyjec boliwijski(inne języki) | gatunek monotypowy | północna i środkowaBoliwia i przyległe południowo-wschodnie Peru; zakres wysokości: do 1000 m n.p.m. | DC: 54–71 cm DO: 51–60 cm MC: 6–9 kg | NT |
 | Alouatta nigerrima | Lönnberg, 1941 | wyjec amazoński(inne języki) | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (między rzeką Madeira a rzekąTapajós, na południe od rzeki Amazonka; populacje peryferyjne na północ od rzeki Amazonka i na zachód od rzeki Madeira) | DC: 48–65 cm DO: 56–69 cm MC: 4,9–8 kg | LC |
.jpg) | Alouatta belzebul | (Linnaeus, 1766) | wyjec rdzaworęki(inne języki) | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (dolnaAmazonia na południe od rzeki Amazonka, częściowo wMata Atlântica (Rio Grande do Norte na południe od rzekiSão Francisco)) | DC: 37–65 cm DO: 45–70 cm MC: 4,8–8 kg | VU |
 | Alouatta discolor | (Spix, 1823) | wyjec nizinny(inne języki) | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (dolna Amazonia na południe od rzeki Amazonka (od rzeki Tapajós i rzeki Juruena do rzekiXingu i rzekiIriri; międzyciek Juruena/Teles Pires)) | DC: 46–91 cm DO: 60–67 cm MC: 4,8–8 kg | VU |
| Alouatta ululata | D.G. Elliot, 1912 | wyjec brzegowy(inne języki) | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (na północ odMaranhão,Piauí iCeará) | DC: około 56 cm DO: około 56 cm MC: brak danych | EN | |
| Alouatta guariba | (Humboldt, 1812) | wyjec brązowy(inne języki) | 2 podgatunki | wschodnia i południowa Brazylia (Bahia na południe doRio Grande do Sul) i północno-wschodnieArgentyna (Misiones); zakres wysokości: 0–700 m n.p.m. | DC: 44–60 cm DO: 48–67 cm MC: 4,1–7,2 kg | VU |
 | Alouatta caraya | (Humboldt, 1812) | wyjec czarny | gatunek monotypowy | środkowa Brazylia, wschodnia i południowo-wschodnia Boliwia, wschodniParagwaj i północna Argentyna, być może północno-zachodniUrugwaj | DC: 50–65 cm DO: 54–65 cm MC: 3,6–9,6 kg | NT |
 | Alouatta palliata | (J.E. Gray, 1849) | wyjec płaszczowy | 5 podgatunków | południowy i południowo-wschodniMeksyk (na południe odVeracruz), północno-wschodniaGwatemala do zachodniej Kolumbii, zachodni Ekwador i północno-zachodnie Peru (północneTumbes); być może dawniej wSalwadorze; zakres wysokości: 0–2500 m n.p.m. | DC: 46–63 cm DO: 55–70 cm MC: 3,1–9 kg | VU |
 | Alouatta pigra | B. Lawrence, 1933 | wyjec jukatański(inne języki) | gatunek monotypowy | południowo-wschodni Meksyk (Tabasco,Campeche,Jukatan,Quintana Roo i południoweChiapas),Belize, północna i środkowa Gwatemala (na południe do jeziorIzabal iEl Golfete) | DC: 52–71 cm DO: 50–69 cm MC: 4,6–9,1 kg | EN |
Kategorie IUCN: LC –gatunek najmniejszej troski, NT –gatunek bliski zagrożenia, VU –gatunek narażony, EN –gatunek zagrożony.
Opisano również południowoamerykański wymarły gatunek zplejstocenu[22]:
