Ta osoba nosichińskie nazwiskoWu. | |||
| Imię i nazwisko urodzenia | Wu Tiao | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |||
| Data i miejsce śmierci | |||
| Zawód, zajęcie | |||
| Narodowość | |||
| |||
Wu Zhihui (chiń. upr.吴稚晖; chiń. trad.吳稚暉; pinyinWú Zhìhuī; ur.25 marca1865 wWujin, zm.30 października1953 wTajpej) –chiński filolog, filozof oraz działaczanarchistyczny. Przewodniczący działającej w latach 1912–1913 Komisji Unifikacji Wymowy, która była odpowiedzialna za opracowaniefonetycznego pismabopomofo.
Według historyka Petera Zarrowa, Wu orazLiu Shipei, który to kierował anarchistyczną grupą wTokio, są „najważniejszymi chińskimi teoretykami anarchizmu”[1].
Urodził się w biednej rodzinie w Wujin, w prowincjiJiangsu jakoWu Tiao (chin. 吳朓;Wú Tiǎo). Był wybitnym bardzo dobrym uczniem, udało mu się w 1891 zdaćurzędnicze egzaminy drugiego stopnia i otrzymać tytułjuren. Następnie pracował w szanghajskiej szkole. W 1903 wywołał poruszenie swoim artykułem zamieszczonym w gazecieSubao, w którym skrytykował rządydynastii Qing oraz wyśmiał ówczesną cesarzowąCixi, nazywając ją „zwiędłą starą wiedźmą” oraz „dziwką”[2].
Po tym incydencie Wu uciekł przezHongkong doLondynu. Jego oficjalny status pozwolił mu podróżować i mieszkać w Szkocji i we Francji. WEdynburgu uczęszczał na wykłady uniwersyteckie. Jeszcze 1903 pojechał doParyża, gdzie odnowił przyjaźń zLi Shizengiem, synem wysokiego urzędnika, którego poznał wPekinie, oraz zeZhangiem Renjie, synem zamożnego kupca. Trzej młodzi uczeni, mimo że dobrze zaznajomieni wkonfucjańskiej filozofii, która zdominowała chińską myśl, byli pod wrażeniem doktrynyanarchizmu, który rozkwitał we Francji. Wraz z Li i Zhang założyłShijie She (Światowe Towarzystwo), które stało się centrum myśli anarchistycznej przez kilka dziesięcioleci[3].
W 1905 cała trójka dołączyła doTongmenghui, prekursoraKuomintangu. W kolejnym roku Wu zadeklarował się jako anarchista. W późniejszym okresie założył takie wpływowe organizacje rewolucyjne jak Towarzystwo Rozwoju Moralności i nadzorował radykalne czasopisma, takie jak Nowa Era czy Praca, będącej pierwszą syndykalistyczną gazetą w Chinach. Promowałnaukę,racjonalizm, reformę językową i zniesienieinstytucji małżeństwa. Jego idee, na tamte czasy, były rewolucyjne. Sam Wu szacował, że osiągnięcie wizji utopijnego społeczeństwa zajmie 3000 lat[3]. Wśród uczniów Wu znajdowała się spora grupa anarchistów, a także przyszłychkomunistów[3].
Po powrocie do Chin w 1912 Wu, Li,Wang Jingwei orazZhang Ji założyli Towarzystwo Rozwoju Moralności (chin. 進德會;Jinde hui), znane również jako „Osiem Punktów” lub „Stowarzyszenie Ośmiu Zakazów” (chin. 八不會;Babu hui). Wu uważał, że nowej Republice nie może zagrażać społecznadekadencja panująca za późnej dynastii Qing, która objawiała się poprzez hazard (madżonga), wieczory kawalerskie czy zaślubianie drugiej żony. Zgodnie z anarchistycznymi zasadami, w Towarzystwie nie funkcjonowało stanowisko prezydenta ani żadnego innego wyższego urzędnika, nie było regulacji prawnych ani środków do ich egzekwowania oraz żadnych opłat i kar pieniężnych. Jednak każdy z poziomów członkostwa wiązał się z coraz bardziej rygorystycznymi wymaganiami. „Członkowie wspierający”, czyli osoby na wstępnym poziomie, nie mogli korzystać z usługprostytutek oraz uprawiać hazardu. „Członek powszechny” godził się już np. nie żyć wkonkubinacie. Na kolejnym poziomie, członek nie mógł aspirować na posadę urzędnika państwowego, członka parlamentu oraz nie mógł palić. Na najwyższym poziomie, członek Towarzystwa zobowiązywał się do niepicia alkoholu i niejedzenia mięsa[4][5].
Nie chcąc sprawować urzędu, Wu zaakceptował propozycjęCai Yuanpeia dołączenia do komisji ds. reform językowych, rozpoczynając pracę nad fonetycznym systemem do pisania, który miał zastąpićregionalne dialekty. Prace komisji zakończyły się stworzeniem fonetycznego pismabopomofo, które jest do dzisiaj szeroko stosowane[3]. W czerwcu 1913, Wu stał się jednym ze współzałożycieli gazetyGonglun (chin. 公论; pol. Opinia Publiczna). Kiedy natomiast w 1913 siły kierowane przezSun Jat-sena, który chciał obalić reżim Yuan Shikaia, przegrały w czasiedrugiej rewolucji, Wu oraz Li Shizeng dla bezpieczeństwa wyjechali ponownie do Francji. Tam założyli Uniwersytet Lyon-Francja i rozpoczęli działalność Pracowniczego Ruchu Badawczo-Rozwojowego, który był serią programów kierowanych do chińskich studentów chcących pobierać nauki we Francji i Belgii. Mogli oni podjąć pracę w fabryce, dzięki czemu byli zdolni opłacić studia w obu europejskich państwach. Programy te były organizowane w latach 1912–1927, w dużej mierze przez grupę chińskich anarchistów[6][7].
W latach 20. XX w. Wu, razem z Li Shizengiem, Zhangiem Renjie i Cai Yuanpeiem, stanowili tzw. „Czwórkę Starszych” w Kuomintangu i prowadzili antykomunistyczną kampanię, która doprowadziła do opuszczenia partii przez komunistów i wsparciaCzang Kaj-szeka. Wu jednak, zgodnie ze swoimi anarchistycznymi zasadami, odmówił przyjęcia jakiegokolwiek urzędniczego stanowiska[7].
Postawa chińskich anarchistów zakładała włączenie się w walkę narodowowyzwoleńczą i uznaniunacjonalizmu za coś koniecznego, torującego drogę anarchizmowi. Anarchiści chińscy widzieli w nacjonalizmie niezbędny krok do urzeczywistnienia ideałówanarchokomunistycznych. Pogląd ten bazował na postrzeżeniu, iż utworzeniepaństwa narodowego stanowi wyraz walkiantyimperialistycznej, co z kolei stanowi warunek wstępny do powstania przyszłego anarchistycznego społeczeństwa. Z drugiej strony, część chińskich anarchistów w sojuszu z nacjonalistami widziała wyłącznie taktyczny wybieg dający dostęp do ich zasobów[8].
Kiedy w 1943 zmarł Lin Sen, przewodniczący Rady Narodowej, Czang Kaj-szek zaproponował Wu owo stanowisko. Ten jednak odmówił, pisząc do przywódcy Kuomintangu tzw. „potrójne nie”:
W 1946 Wu został wybrany do Zgromadzenia Narodowego, które przygotowało nową konstytucję. W 1949 roku wraz z rządem republiki ewakuował się naTajwan, gdzie został nauczycielemChiang Ching-kuo, syna Czang Kaj-szeka. Zmarł 30 października 1953 w Tajpej[7].
