Wspinaczka – przemieszczanie się w terenie na tyle stromym oraz trudnym, że wymaga on użycia rąk co najmniej do utrzymaniarównowagi.
W powyższej definicji mieszczą się tak różne działalności, jak wspinanie na kilkumetrowe kamienie (bouldering) i wchodzenie na ponadośmiokilometrowe góry.
Wspinaczka niegdyś uważana była za sport przestrzenny, taki jakżeglarstwo czyszybownictwo. Upowszechnienie i popularyzacjasztucznych ścian wspinaczkowych izawodów wspinaczkowych przesunęło nieco akcenty w stronę „boiskowości”. W dalszym ciągu jednak dla znacznej części wspinających się działalność ta, to co najmniej pasja lub nawet sposób na życie.
Wspinacze najczęściej wspinają się nagłazy,bloki skalne,skałki, czygóry zbudowane z różnego rodzajuskały:piaskowca,zlepieńca,wapienia,łupka czygranitu.
Alternatywą dla naturalnych form skalnych sąsztuczne obiekty wspinaczkowe, służące jako miejsce treningu, a także – coraz częściej – areny zawodów. Z braku takich miejsc, zainteresowanie wspinaczy wzbudzają również murki, ściany budynków, pomniki, mosty – ten rodzaj wspinania znany jest jakourban climbing lubbuildering.
Ze względu na kąt nachylenia (nastromienie), teren wspinaczkowy może być połogi, pionowy, przewieszony, a nawet stanowić sufit (przez wspinaczy określany mianemdachu).
Trudności pokonywanego terenu opisuje sięskalą trudności, a przebiegdrogi wspinaczkowej za pomocąopisu drogi (tzw. topo).
Wspinaczka odbywa się w górę, przemieszczanie się w poziomie nazywamytrawersowaniem.
Działalność wspinaczkową można uprawiać w bardzo zróżnicowany sposób w zależności od terenu, pory roku i własnych preferencji.
Najbardziej podstawowym jest podział na:
Rodzaje wspinania w zależności od terenu działania:
Jeśli chodzi o liczbę osób biorących udział w danym przedsięwzięciu, to wspinacze najczęściej prowadzą działalność wzespole dwuosobowym, czasami w trójkę. Na szczególną uwagę zasługujewspinaczka samotna (zwana także solową), jako że wymaga ona posiadania specyficznych predyspozycji psychicznych oraz dużych umiejętności technicznych.
Biorąc pod uwagęasekurację, wspinanie dzielimy na:
Z uwagi na szczególnie trudne warunki wyróżniamy:
Osobny artykuł:Styl wspinaczki.Wyróżnia się następujące style pokonania drogi:
Osobny artykuł:Skala trudności dróg skalnych.Skala trudności drogi wspinaczkowej jest pojęciem bardzo względnym, co wynika z ogromnego zróżnicowania predyspozycji fizycznych i psychicznych, warunków wspinaczki i wielu innych. Droga o trudności VI.4+ może subiektywnie wydawać się łatwiejsza niż droga o trudności V.
We wspinaczce skalnej istnieje wiele skal. Do najczęściej używanych należą:
Liczbowe czy znakowe określenia trudności służą głównie nakreśleniu wspinaczowi, z czym może się przy danym przejściu spotkać, i pozwalają mu ocenić ewentualne trudności podczas wspinaczki.
Partnera nie zostawia się samego nawet, jak jest już tylko zamarzniętą bryłą
Podczas wspinaczki, zwłaszczagórskiej, łatwo osiągnąć granice wydolności organizmu. Pomocna wtedy jest obecność partnera, wspierającego choćby tylko psychicznie. Opuszczenie członka zespołu (poza udaniem się po pomoc) jest najpoważniejszym wykroczeniem przeciwko etyce wspinaczkowej.
Wychodzimy razem – wracamy razem
Poważnym uchybieniem etyce wspinaczkowej jest kłamanie o dokonanych przejściach. Specyfika działalności sprawia, że czasami nie ma świadków wejścia na szczyt czy pokonania drogi. Zasadą jest wtedy ufanie relacji autora dokonania.
Wspinacze powszechnie akceptują zasadę minimalizacji wpływu na środowisko naturalne.
Przyjęte jest, że w środowisku wspinaczkowym wszyscy są na „ty”, niezależnie od różnicy wieku i doświadczenia.
Do tradycyjnych, szeroko rozpoznawanych atrybutów wspinacza należą:lina iczekan.
W rzeczywistości wspinacze używają bogatej gamywyspecjalizowanego wyposażenia służącego do wspinania,asekuracji, ubierania się ibiwakowania.
Zawody wspinaczkowe najczęściej odbywają się w obiektach zamkniętych nasztucznych ścianach, aby zmiany pogody nie wpływały na wyniki.
Najpopularniejsze konkurencje to:
W każdej z tych konkurencji rozgrywa się mistrzostwa, cykliczne zawody pucharowe i rozliczne zawody lokalne.
W powszechnym (chociaż błędnym) mniemaniu, największeryzyko we wspinaczce związane jest zekspozycją. W rzeczywistości, ekspozycja sama w sobie nie stanowi zagrożenia, gdyż wspinacze zabezpieczają się przed skutkami potencjalnegoodpadnięcia za pomocąasekuracji (o ile nie zdecydują się na wspinanie bez jej użycia).
Faktyczny poziom ryzyka zależy głównie od rodzaju uprawianej działalności oraz umiejętności wspinacza. Ryzyko wypadku nasztucznej ścianie czy w skałkach jest niewielkie, o ile nie popełni się jakiegoś poważnego błędu. W górach, zwłaszcza wyższych, zagrożenia obiektywne w postaci nagłych zmian pogody,lawin kamiennych, śnieżnych czy lodowych sprawiają, że ryzyko wypadku jest większe.
Ponadto, ryzyko przy wspinaniu z asekuracją zależne jest też od jej charakteru – użycie stałych punktów asekuracyjnych, takich jakspity iringi – znacznie je zmniejsza, gdyż wytrzymałość każdego prawidłowo utworzonego punktu wynosi ponad 20kN (~2t). Natomiast wspinanie się na własnej asekuracji, z użyciem m.in.haków ikości, jest znacznie bardziej niebezpieczne, gdyż nie wszędzie daje się odpowiednio osadzić asekurację i ryzyko wypadnięcia punktu asekuracyjnego jest znaczne.
Najistotniejsza różnica w niebezpieczeństwie pomiędzy wspinaczką a innymi dziedzinami działalności ludzkiej leży nie w wielkości zagrożenia wypadkiem, ale w jego najczęściej bardzo poważnych, często terminalnych, konsekwencjach. Co więcej, w razie wypadku lub załamania pogody w górach zarówno zespół, jak i samotny wspinacz, jest w większym stopniu zdany sam na siebie – względnie na długotrwałe oczekiwanie na akcję ratowniczą, najbliżsi ludzie mogą się bowiem znajdować w znacznym oddaleniu.
Udzielanie pomocy i ewakuowanie poszkodowanych wspinaczy z terenu wspinaczkowego wymaga specjalnych kwalifikacji i wyspecjalizowanego sprzętu. Na terenieTatr ratownictwem zajmuje sięTatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR), a w pozostałych rejonach górskich w Polsce –Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR).
Osobny artykuł:ratownictwo górskie.Organizacją zrzeszającą wPolsce wspinaczy i grotołazów jestPolski Związek Alpinizmu. Dokładniej rzecz ujmując, nie zrzesza on wspinaczy (osoby fizyczne), tylko zrzeszające ich organizacje (osoby prawne). Należą do nich m.in. Uczniowskie Kluby Sportowe,Kluby Wysokogórskie, Kluby Akademickie, Speleokluby i inne.
PZA jest członkiemUIAA – Union Internationale des Associations d’Alpinisme – Międzynarodowej Federacji Związków Alpinistycznych orazUIS – International Union of Speleology.
Poniżej wyjątki z kilku obowiązujących wPolsce aktów prawnych dotyczących wspinaczki.
RozporządzenieMinistra Edukacji Narodowej z dnia 18 stycznia 2001 r. w sprawie wykazu dyscyplin i dziedzin sportu, w załączniku nr 2 zamieszcza wykaz dziedzin sportu. Jedną z nich jestalpinizm. W jej skład, według rozporządzenia, wchodzą następujące dyscypliny sportu:
Ustawa o sporcie, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2006, nie narzuca (jak poprzednia) na wspinaczy powierzchniowych obowiązku posiadania dokumentu potwierdzającego posiadanie specjalistycznych przeszkoleń. Zgodnie z postulatami środowiska, w taternictwie jaskiniowym wciąż będzie wymagane potwierdzenia kwalifikacji za pomocą odpowiedniej karty.
 | Zobacz hasłowspinaczka w Wikisłowniku |
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Wspinaczka |
 | Zobacz publikację Wspinaczka w Wikibooks |
