 | |||
| król Partów | |||
| Okres | |||
|---|---|---|---|
| Dane biograficzne | |||
| Dynastia | |||
| Ojciec | |||
| Dzieci | |||
| |||
Wologazes I (równieżWologases,part.wlgšy[1],łac.Vologaesus I) – królPartów od 51[2] do 79 roku[3], który skutecznie walczył zRzymem o wpływy wArmenii. SynWononesa II i jego greckiejkonkubiny[4]. OjciecWologazesa II.
Po śmierciGotarzesa I w 51 na krótko na tron Partii wstąpił Wonones II, władcaMedii Atropatene z dynastiiArsakidów. W tym samym roku królem Partii został jego syn Wologazes I[5]. W Medii Atropatene rządy w miejsce Wologazesa objął jego starszy bratPakorus II[6]. Natomiast młodszy bratTiridates był szykowany do objęcia władzy w Armenii, która pozostawała w strefie wpływów rzymsko-partyjskich i była przedmiotem sporu.
W roku 52 Wologazes postanowił wykorzystać zamieszanie w Armenii do osadzenia na tronie swojego brata Tiridatesa. Władcą Armenii był wtedyMitrydates, którego popierali Rzymianie. Został jednak zabity przez swego bratankaRadamista. W tych okolicznościach do Armenii wkroczyły wojska Wologazesa. Obie stolice Armenii:Artaksata iTigranocerta poddały się bez walki. Jednakże silna zima, kłopoty z aprowizacją armii oraz wybuch zarazy zmusił Wologazesa do wycofania armii w 53 z Armenii[7]. Radamist powrócił na krótko do władzy, ale został wygnany przez Armeńczyków z powodu popełnianych okrucieństw[8]. Dzięki poparciu Armeńczyków oraz biernej postawie Rzymian Wologazes wprowadził na tron Tiridatesa ok. 54 roku[9][10][11][12].
Na początku panowaniaNerona w 54 Rzymianie podjęli działania zmierzające do odzyskania kontroli nad Armenią. Do sąsiedniej prowincjiKapadocji przybył jako namiestnikKorbulon. Jego zadaniem było doprowadzenie drogą dyplomatyczną do przywrócenia zwierzchnictwa rzymskiego, a w razie niepowodzenia dyplomacji miał podjąć działania zbrojne. Korbulon wysłał do Wologazesa posłów z propozycją koronowania Tiridatesa na króla Armenii przez Nerona w Rzymie[10][11]. Wologazes zgodził się wydać zakładników i wyglądało na to, że konflikt zostanie rozwiązany poprzez układy, jednakże Tiridates nie zgodził się na przybycie do Rzymu[13]. Wobec tego Korbulon wkroczył z wyszkolonym wojskiem do Armenii i pokonał Tiridatesa, a na tronie w 60 osadziłTigranesa VI, księcia z Kapadocji. Wologazes nie był w stanie pomóc Tiridatesowi, bo zmagał się z buntem wśródHyrkanów na wschodzie Partii, najazdemKuszanów naBaktrię, orazDahów iSaków na Partię[14][11][12][15][16]. Zbuntował się teżWardanes II, synWardanesa I i toczył walki z Wologazesem I w latach 55–58[17][18].
W roku 56/57 Wologazes zaatakowałAdiabene, gdzie wezwali go miejscowi arystokraci, którzy buntowali się przeciwko władzyIzatesa, króla Adiabene. Izates przeszedł na judaizm co nie zyskało poparcia wśród możnowładztwa. Według relacjiJózefa Flawiusza Wologazes musiał wycofać się ze względu na wiadomości o najeździe Dahów i Saków na wschodnie tereny królestwa Partów[19][20].
W 61/62 Tigranes VI najechał Adiabene, leżącą w strefie wpływów Wologazesa.Monobazos II, następca Izatesa na tronie Adiabene, wezwał na pomoc Partów[21][22]. Sprowokowany tą napaścią król Partów wysłał Monaesesa z wojskiem, by odeprzeć Tigranesa i jednocześnie pomóc Tiridatesowi odzyskać Armenię. Wologazes mógł już wtedy podjąć działania ofensywne, gdyż zawarł pokój z Hyrkanami[14][23]. Wojska partyjskie wsparte posiłkami Monobazusa władcy Adiabene podeszły pod Tigranocertę, drugą stolicę Armenii i rozpoczęły oblężenie miasta, w którym schronił się Tigranes wraz z oddziałami rzymskimi. Korbulon, który wtedy przebywał w Syrii jako namiestnik, wysłał poselstwo do Wologazesa przebywającego wNisibis. Problemy z aprowizacją licznej kawalerii partyjskiej spowodowały, że Wologazes odwołał Monoasesa spod Tigranocerty. W wyniku negocjacji ustalono, że do Rzymu uda się poselstwo partyjskie wraz z Tiridatesem. Jednakże do spotkania w Rzymie nie doszło i wojna o Armenię trwała dalej[24][23].
W 62 przybył do Kapadocji nowy namiestnikLucjusz Juniusz Cezeniusz Petus, który z niewystarczająco licznym wojskiem wkroczył do Armenii. Został otoczony i pokonany przez Wologazesa wbitwie pod Randeją[25]. Wojska rzymskie po kapitulacji musiały przejść pod jarzmem[26]. Oprócz tego Petus zgodził się na opuszczenie Armenii i uznanie władzy Tiridatesa. Wysłane do Rzymu poselstwo partyjskie nie uzyskało potwierdzenia warunków rozejmu, wobec czego wojna była kontynuowana[27][28].
W 64 Korbulon ponownie zaatakował Armenię na czele dużej armii liczącej 50 000 żołnierzy. Do starcia nie doszło, gdyż pod Randeją Wologazes i Tiridates podjęli rozmowy pokojowe z Korbulonem. Uzgodniono, że Tiridates złoży królewską koronę, którą otrzyma z rąk Nerona w Rzymie, co rzeczywiście nastąpiło w 66 roku[29][28][12].
W czasie wojny domowej wCesarstwie Rzymskim, która wybuchła po śmierci Nerona w 69, Wologazes wsparłWespazjana, który zmagał się zWiteliuszem w walce o tron cesarski. WedługSwetoniusza obiecał mu pomoc 40 000 łuczników[30][31]. Po zdobyciu przezTytusaJerozolimy w 70 Wologazes wysłał złoty wieniec, który cesarskiemu synowi przekazali posłowie wZeugmie nad Eufratem, co było wyrazem dobrych stosunków między oboma państwami[32][33]. Na dworze Wologazesa znalazł w 72 schronienieAntioch Epifanes, synAntiocha IV Epifanesa, królaKommageny. Powodem ucieczki było oskarżenie przez Lucjusza Cezeniusza Petusa, który wówczas był namiestnikiem Syrii, o współpracę z Partami. Petus za zgodą Wespazjana zajął stołecznąSamosatę i zamienił królestwo Kommageny w prowincję rzymską. Antioch Epifanes podjął walkę zbrojną, ale wraz z bratem Kallinikosem został pokonany przez Petusa i uciekł na drugą stronę Eufratu. Wologazes wysłał do Wespazjana list, w którym ujął się za uciekinierami. Wespazjan zgodził się przyjąć obu braci w Rzymie, gdzie wraz z ojcem mogli żyć w dostatku[34].
W 75 Wologazes zaproponował Wespazjanowi wspólny atak naAlanów, którzy przeprawiali się przezKaukaz i pustoszyli tereny pogranicza królestwa Partów (Medię Atropatene) i Armenię wspierani przez buntujących się Hyrkanów[35][36]. Jednakże cesarz nie podjął współpracy z Wologazesem w tym zakresie, mimo iż cesarski synDomicjan był chętny do poprowadzenia oddziałów na tę wyprawę[37].
W 76 władca Partów zaatakowałSyrię, w której doznał niepowodzenia ze strony jej namiestnikaMarka Ulpiusza Trajana, ojca późniejszego cesarzaTrajana[31][38].
Wologazes panował do 79 roku. Z tego roku znana jest ostatniatetradrachma z jego imieniem. Jednak już w 78 Pakorus II bił swoje monety wSeleucji. Wologazes II, syn i następca Wologazesa na tronie partyjskim, musiał walczyć o władzę z Pakorusem II. Do osiągnięć Wologazesa można zaliczyć wybudowanie miasta nazwanegoVologesias,Vologesocerta lubValashabad, które leżało nad kanałem królewskim pięć kilometrów na południowy zachód odSeleucji. Mimo częściowo greckiego pochodzenia, Wologazes zaczął ograniczać hellenistyczne wpływy w Iranie. Na monetach pojawiają siępartyjskie inskrypcje zapisywanepismem aramejskim[3][39]. Istotnym osiągnięciem Wologazesa było uzyskanie kontroli nad Armenią oraz ustanowienie trwałego pokoju z Rzymem po 64 roku, który przetrwał do czasów Trajana. Rozszerzył granice państwa Partów aż po Baktrię na wschodzie[40][16].
