Wojna w Kosowie
| rozpad Jugosławii |
Zgodnie z ruchem wskazówek zegara, od lewego górnego rogu: kwatera główna sztabu wojsk jugosłowiańskich uszkodzona przez naloty NATO; cywilny samochódZastava Koral zasypany gruzem po nalotach NATO wBelgradzie; pomnik poległych dowódców UÇK wSmirë; amerykańskiF-15E startujący z bazy lotniczejAviano |
| Czas | 28 lutego 1998 – 11 czerwca 1999 |
|---|
| Miejsce | Kosowo |
|---|
| Terytorium | Federalna Republika Jugosławii |
|---|
| Wynik | porozumienie z Kumanowa
wycofanie się armii jugosłowiańskiej z Kosowa |
|---|
| Strony konfliktu |
|---|
|
| Dowódcy |
|---|
|
| Siły |
|---|
| 15 000–20 000 | 85 000–114 000 |
|
| Straty |
|---|
| 1500–2000 zabitych | około 4 tys. zabitych:- 300 żołnierzy
- 3500 ludności cywilnej
|
|
| brak współrzędnych |
|---|
|
Wojna w Kosowie (alb. Lufta e Kosovës;serb. Косовски рат, Kosovski rat) –konflikt zbrojny wKosowie, toczony od 28 lutego 1998 do 11 czerwca 1999 roku[1][2][3] pomiędzy siłamiFederalnej Republiki Jugosławii, która kontrolowała Kosowo przed wojną, a kosowską albańską milicją separatystyczną znaną jakoArmia Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Konflikt zakończył sięinterwencjąSojuszu Północnoatlantyckiego (NATO) poprzeznaloty na Jugosławię w marcu 1999 roku, w wyniku których wojska jugosłowiańskie wycofały się z Kosowa.
UÇK została utworzona na początku lat 90. w celu walki zdyskryminacjąetnicznych Albańczyków i represjami wobec opozycji politycznej prowadzonymi przez władze jugosłowiańskie, które rozpoczęły się po zlikwidowaniu autonomii Kosowa przez serbskiego przywódcęSlobodana Miloševicia w 1989 roku[4]. UÇK zainicjowała swoją pierwszą kampanię w 1995 roku, po tym jak sprawa Kosowa została pominięta wporozumieniu z Dayton kończącymwojnę w Bośni i stało się jasne, że strategiapokojowego oporu promowana przezprezydentaIbrahima Rugovę nie doprowadziła do podniesienia sprawy Kosowa na arenie międzynarodowej[5]. W czerwcu 1996 roku organizacja wzięła na siebie odpowiedzialność za aktyterroru wymierzone w posterunki policji jugosłowiańskiej w Kosowie podczaspowstania w Kosowie[6][7] (w 1998 roku UÇK została uznana przezDepartament Stanu USA za organizację o charakterze terrorystycznym[8]). W 1997 roku organizacja nabyła dużą ilość broni poprzezprzemyt zAlbanii, porebelii, w trakcie której organizacje rebelianckie zdobyły dużą ilość uzbrojenia zrabowanego z posterunków albańskiej policji i armii. Na początku 1998 roku ataki UÇK przeciwko władzom jugosłowiańskim w Kosowie doprowadziły do wzrostu obecności serbskichoddziałów paramilitarnych i regularnej armii, które następnie rozpoczęły kampanię odwetową wymierzoną w sympatyków UÇK i przeciwników politycznych[9]; w ramach tej kampanii zginęło od 1500 do 2000cywilów i bojowników UÇK, a do marca 1999 roku przesiedlono 370 000 Albańczyków z Kosowa[10][11].
20 marca 1999 roku siły jugosłowiańskie rozpoczęły masową kampanię represji i wydalania Albańczyków z Kosowa po wycofaniu się misjiOBWE w Kosowie i niepowodzeniu proponowanegoporozumienia z Rambouillet[11][12]. W odpowiedzi NATO rozpoczęło interwencję zbrojną, przeprowadzając kampanię bombardowań lotniczych, która rozpoczęła się 24 marca, uzasadniając ją jako „wojnę humanitarną”[13]. Wojna zakończyła sięporozumieniem z Kumanowa podpisanym 9 czerwca 1999 roku, na mocy którego siły jugosłowiańskie i serbskie[14] zgodziły się wycofać z Kosowa, ustępując miejsca siłom międzynarodowym. Siły lądowe NATO wkroczyły do Kosowa 12 czerwca[15][16]. Kampania bombardowań NATO do dziś pozostaje obiektem kontrowersji[17]. Nie uzyskała ona zgodyRady Bezpieczeństwa ONZ i spowodowała śmierć co najmniej 488 jugosłowiańskich cywilów[18], w tym znaczną liczbęuchodźców z Kosowa[19][20][21].
W 2001 roku Sąd Najwyższy z siedzibą w Kosowie, administrowany przezONZ, orzekł, że miała miejsce systematyczna kampania terroru, obejmująca morderstwa, gwałty, podpalenia i poważne represje wobec ludności albańskiej, a wojska jugosłowiańskie próbowały zmusić Albańczyków do opuszczenia Kosowa, lecz nie wytępić ich, a zatem nie było toludobójstwo[22]. Po wojnie sporządzono listę ponad 13 500 osób, które zginęły lub zaginęły podczas dwuletniego konfliktu[23]. Siły jugosłowiańskie i serbskie spowodowały przemieszczenie się od 1,2[24] do 1,45 miliona Albańczyków z Kosowa[25]. Po wojnie około 200 000Serbów,Romów i innych osób niebędących Albańczykami uciekło z Kosowa, a wielu spośród pozostałych na miejscu padło ofiarą odwetowych represji władz kosowskich[26][27][28].
Armia Wyzwolenia Kosowa została rozwiązana wkrótce po zakończeniu wojny. Niektórzy jej członkowie walczyli później dla Armii Wyzwolenia Preševa, Medveđy i Bujanovacu w czasie kontynuacyjnego konfliktu w dolinie Preševa[29], a inni dołączyli do Narodowej Armii Wyzwolenia i Albańskiej Armii Narodowej podczaskonfliktu etnicznego w Macedonii[30], podczas gdy pozostali utworzyli Policję Kosowa.
Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (MTKJ) skazał sześciu serbsko-jugosłowiańskich urzędników i jednego albańskiego dowódcę zazbrodnie wojenne w Kosowie.
- ↑Michael J. Boyle: Violence After War: Explaining Instability in Post-Conflict States. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, s. 175.ISBN 978-1421412573. (ang.).
- ↑Independent International Commission on Kosovo: The Kosovo Report. Oxford: Oxford University Press, 2000, s. w.ISBN 978-0199243099. (ang.).
- ↑Stephen L. Quackenbush: International Conflict: Logic and Evidence. Los Angeles: Sage, 2015, s. 202.ISBN 978-1452240985. (ang.).
- ↑Derek S. Reveron, Jeffrey Stevenson Murer: Flashpoints in the War on Terrorism. Taylor & Francis, 2006, s. 67–68.ISBN 978-0-415-95491-4. (ang.).
- ↑Keiichi Kubo. Why Kosovar Albanians Took Up Arms against the Serbian Regime: The Genesis and Expansion of the UÇK in Kosovo. „Europe-Asia Studies”. 62 (7), s. 1135–1152, 9.08.2010.DOI:10.1080/09668136.2010.497022. ISSN 0966-8136. (ang.).
- ↑Under Orders: War Crimes in Kosovo – 2. Background. Human Rights Watch. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑United Nations High Commissioner for Refugees: Chronology for Kosovo Albanians in Yugoslavia. Refworld. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑CRG -- The CIA met Bin Laden while undergoing treatment at an American Hospital last July in Dubai. [dostęp 2021-11-07]. (ang.).
- ↑Lyubov Grigorova Mincheva, Ted Robert Gurr: Crime-Terror Alliances and the State: Ethnonationalist and Islamist Challenges to Regional Security. Routledge, 2013, s. 27–28.ISBN 978-0-415-50648-9. (ang.).
- ↑Judah: The Serbs. Yale University Press, 2009.ISBN 978-0-300-15826-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑abUnder Orders: War Crimes in Kosovo (March–June 1999). Human Rights Watch, 12.06.1999. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑A Review of NATO's War over Kosovo. chomsky.info. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Endgame in Kosovo. The New York Times, 9.12.2007. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑K-For: The task ahead. BBC. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Kosovo war chronology. Human Rights Watch. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑The Balkan wars: Reshaping the map of south-eastern Europe. The Economist, 9.11.2012. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Steven Haines. The Influence of Operation Allied Force on the Development of the jus ad bellum. „International Affairs”. 85 (3), s. 477–490, maj 2009. Oxford: Oxford University Press.DOI:10.1111/j.1468-2346.2009.00809.x. ISSN 1468-2346. (ang.).
- ↑Civilian deaths in the NATO air campaign. Human Rights Watch, February 2000. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Civilian deaths in the NATO air campaign. Human Rights Watch, luty 2000. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Anne-Sophie Massa. NATO's Intervention in Kosovo and the Decision of the Prosecutor of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia Not to Investigate. „Berkeley Journal of International Law”. 24 (2), 2006. (ang.). brak numeru strony
- ↑NATO: We Mistakenly Bombed Refugees. AP News, 15.04.1999. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Kosovo assault 'was not genocide. BBC, 7.09.2011. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑List of Kosovo War Victims Published. Balkan Insight, 10.122014. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑The Kosovo Conflict and International Law: An Analytical Documentation 1974–1999. Heike Krieger (red.). Cambridge University Press, 2001, s. 90.ISBN 978-0521800716. (ang.).
- ↑Kosovo / Kosova: As Seen, As Told. OSCE, 5.11.1999. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Fred Abrahams: Under Orders: War Crimes in Kosovo. Human Rights Watch, 2001, s. 454–456.ISBN 978-1-56432-264-7. (ang.).
- ↑Serbia home to highest number of refugees and IDPs in Europe. B92, 20.06.2010. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Serbia: Europe's largest proctracted refugee situation. OSCE, 2008. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Kosovo one year on. BBC, 16.03.2000. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- ↑Justin Huggler: KLA veterans linked to latest bout of violence in Macedonia. The Independent, 12.03.2001. [dostęp 2025-02-19]. (ang.).
- Maciej Marszałek: Sojusznicza operacja „Allied Force”. Przebieg – ocena – wnioski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009.ISBN 978-83-7611-356-2. Brak numerów stron w książce
| Lata 40. | |
|---|
| Lata 50. | |
|---|
| Lata 60. | |
|---|
| Lata 70. | |
|---|
| Lata 80. | |
|---|
| Lata 90. | |
|---|
| Epilog | |
|---|
| Organizacje | |
|---|
| Wyścig zbrojeń | |
|---|
| Ideologie | |
|---|
| Propaganda | |
|---|
Polityka
międzynarodowa | |
|---|
| Zobacz też | |
|---|
