| wojny rosyjsko-tureckie | |||
 Alegoria Zwycięstwa Katarzyny nad Turkami (1772)Stefana Torellego. | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik | zdecydowane zwycięstwo Rosji, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| brak współrzędnych | |||
Wojna rosyjsko-turecka 1768–1774 – wojna pomiędzyImperium Rosyjskim aImperium Osmańskim, doprowadziła do zdobycia przez Rosjępołudniowej Ukrainy,Krymu ipółnocnego Kaukazu.
Bezpośrednim pretekstem do wypowiedzenia wojny przez Turcję, stało sięnaruszenie terytorium tureckiego przez oddziałKozaków, ścigającychkonfederatów barskich i spalenieBałty. Powołując się na tencasus bellisułtanMustafa III wypowiedział wojnę Rosji 25 września 1768.Rzeczywistym celem Turcji było w tej wojnie wsparcie konfederacji barskiej i wypędzenie wojsk rosyjskich zRzeczypospolitej. 16 grudnia 1768 pod gwarancjąFrancji konfederaci barscy zawarli nieformalny traktat przymierzapolsko-tatarsko-tureckiego, którego artykuł 4. zobowiązywał Turcję i Chanat Krymski do niezawierania pokoju z Rosją aż do czasu przywrócenia poprzedniego systemu rządów w Rzeczypospolitej. Państwa te miały też zagwarantować niepodległość Polski zgodnie z klauzulamitraktatu pruckiego z 1711[1].
Rosja wspierana była nieformalnie przezWielką Brytanię, która przysłała swoich wojskowych doradców dla rosyjskiej floty wojennej. Turcja rozpoczęła działania wojenne, początkowo z powodzeniem, a jej terytorium było bazą logistyczną dla konfederatów barskich, skąd przeprowadzali oni niespodziewane ataki na wojska rosyjskie, okupujące Rzeczpospolitą.
W styczniu 1769 roku 70-tysięczna armia turecko-tatarska dowodzona przez chana krymskiego Kirim-Gireya najechała na głębokie tyły, na tereny środkowej Ukrainy, w celu zniewolenia miejscowych mieszkańców, ale ich najazd został odparty przez garnizontwierdzy Świętej Elżbiety. Następnie wojska generała Rumiancewa kontynuowały ruch w stronę Morza Czarnego.
Wkrótce wojska rosyjskie zajęłyAzow iTaganrog. Główne siły rosyjskie wkroczyły doMołdawii. Potem Rosjanie opanowaliChocim iJassy. W 1770 Rosjanie pobili Turków podLargą iKagułem, docierając doDunaju. W celu destabilizacji imperium osmańskiego Rosjanie wywołali antytureckie powstaniaArabów wSyrii iEgipcie[potrzebny przypis] i szczególnie okrutnie stłumione powstanie wGrecji[2]. Dla poparcia tych dywersji naMorze Śródziemne wpłynęłarosyjska flota bałtycka pod wodząAleksieja Orłowa, pokonując flotę turecką w wielkiejbitwie pod Czesmą u wybrzeżyAzji Mniejszej.
W 1771 Rosjanie zajęliKrym. 19 maja 1772 zawarto rozejm, jednak w kwietniu 1773 po klęsce konfederacji barskiej wojna znów się zaczęła. Pogromca konfederatów generałAleksandr Suworow przeniósł działania wojenne do Turcji. W 1774 Rosjanie wkroczyli doBułgarii.Aleksandr Suworow 20 czerwca 1774 pobił Turków podKozłudżą.
Pobita na lądzie i morzu Turcja zmuszona była podpisać 21 lipca 1774 niekorzystny dla niejpokój w Küczük Kajnardży, mocą którego musiała zagwarantować niepodległośćChanatu Krymskiego, oddając Rosji twierdzeAzow,Kercz,Kinburn iJenikale wraz z ziemiami międzyDnieprem aBohem, a takżeKabardię naKaukazie Północnym. Rosja uzyskała prawo ochrony prawosławnych wHospodarstwie Mołdawskim iHospodarstwie Wołoskim, które pozostały pod zwierzchnictwem tureckim, a flota rosyjska uzyskała prawo przepływania przezcieśniny tureckie.Przyłączenie Chanatu do Rosji w roku 1783 wywołało później kolejną wojnę rosyjsko-turecką.
