| zimna wojna | |||
 | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik | uzyskanie niepodległości przez Mozambik, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| brak współrzędnych | |||
Wojna o niepodległość Mozambiku – długotrwały konflikt pomiędzy afrykańskimi organizacjami niepodległościowymi aportugalską armią. Zapoczątkowana została atakiemFrontu Wyzwolenia Mozambiku (FRELIMO) 25 września 1964 roku nawojskową bazę Mudea. FRELIMO dysponował partyzanckimi kadrami przeszkolonymi wAlgierii orazEgipcie. Organizację materialnie wspierałyChiny,Tanzanię,Zambię iZSRR. Długoletnia walkaPortugalczyków z FRELIMO, pomimo brutalnych pacyfikacji przy jednoczesnym wprowadzaniu reform wewnętrznych nie doprowadziła do osłabienia konfliktu (w roku 1973 szacowana na 20-30 tys. żołnierzy armia „Frontu” zarządzała 25% obszaru kraju). Wojna stała się jedną z przyczyn (ze względu na poniesione koszty) wybuchurewolucji goździków. Po jej zwycięstwie nowe władzePortugalii we wrześniu 1974 roku nawiązały dialog z przywódcami Frontu Wyzwolenia Mozambiku, a następnie przystały na niepodległość Mozambiku[1].
Mozambik charakteryzowały duże dysproporcje między zamożną mniejszością portugalską a większością afrykańską. Pomimo trudnych warunków życia mieszkańców kraju, władzę kolonialne nie godził się na żadne ustępstwa polityczne wobec nich - w latach 50. spośród pięciu i pół miliona mieszkańców kraju, jedynie 4000 z nich miało prawo wzięcia udziału w wyborach. Ludność afrykańska będąc w większości analfabetami, zachowała tradycyjne sposób życia. Chęci asymilacji kulturalnej mieszkańców kraju przez Portugalczyków, wzbudziło opór rdzennych mieszkaniowców[2]. Lokalni dysydenci polityczni byli zazwyczaj zmuszani przez władze kolonialne do emigracji z kraju. Portugalczycy ponadto wysyłali mieszkańców kraju do pracy w kopalniach złota i diamentów, w latach 60. było to ponad 250 tysięcy osób. Rolnicy mozambiccy byli zmuszeni do uprawy eksportowego ryżu przy czym otrzymywali niewielki zwrot ze strony rządu[3].
W 1962 roku z połączenia trzech mniejszych organizacji, powstał Front Wyzwolenia Mozambiku (FRELIMO). Twórcami organizacji byli emigranci przebywający w sąsiedniejTanganice[1]. Założycielem i pierwszym liderem ruchu był socjologEduardo Mondlane[4]. Ze względu na mające miejsce w portugalskich koloniach liczne represje wobec opozycjonistów, terenem pierwotnej działalności Frontu stały się kraje ościenne[5]. W 1964 roku FRELIMO w obliczu braku możliwości pokojowego wypracowania niepodległości rozpoczęło antyrządowa kampanię partyzancką[1].
Do pierwszych walk doszło w 1964 roku gdy partyzanci FRELIMO dokonali ataku na Mozambik ze swoich baz militarnych znajdujących się na terenieTanzanii[6]. FRELIMO w kampanii wojskowej wsparły na różny sposób państwa tj. Tanzania,Szwecja,Związek Radziecki,Holandia,Dania,Somalia,Jugosławia,Chiny,Kuba,Czechosłowacja,Libia,Norwegia,Algieria,Ghana,Zambia,Bułgaria,Egipt iBrazylia[7][8][9]. W 1966 rokuOrganizacja Jedności Afrykańskiej uznała FRELIMO za jedynego reprezentanta Mozambijczyków[10]. Reżim portugalski wsparły natomiast rasistowskie białe reżimy na Południu Afryki –Rodezja iPołudniowa Afryka[11][12]. Rodezja wysłała na pomoc Portugalczykom własne oddziały zbrojne zwalczające partyzantkę FRELIMO[13]. W 1969 roku w zamachu zorganizowanym przez portugalskie służby bezpieczeństwa w Tanzanii, zginął twórca i przywódca ruchu oporu, Mondlane. Jego następcą został ksiądz katolicki Uria Simango odsunięty niebawem przezSamore Machela i Marcelino dos Santosa[1].
Osobny artykuł:wojna domowa w Mozambiku.Już po wybuchu antyportugalskiego powstaniaOrganizacja Narodów Zjednoczonych rozpoczęła wywieranie presji na Portugalię aby ta przeprowadziła dekolonializację. Reżim portugalski odrzucał próby przeprowadzenia tego procesu, spowodowało to w 1966 roku uznanie przez ONZ polityki portugalskiej w Mozambiku zaludobójstwo[10]. RównieżNATO, którego członkiem była Portugalia, próbowało bezskutecznie wpłynąć na postawę Portugalii, która zagroziła odejściem ze struktur sojuszu na wypadek dalszych nacisków[14].
Walki trwały do połowy lat 70. gdy porewolucji goździków w Portugalii, nowe władze nawiązały dialog z przywódcami Frontu Wyzwolenia Mozambiku, walki ustały i rozpoczęto dialog mozambicko-portugalski. W następstwie rozmów doszło do porozumienia zakładającego niepodległość Mozambiku. FRELIMO przejęło władzę w nowo utworzonym państwie. Wkrótce partia przyjęłasocjalistyczny model państwa i zaczęła udzielać pomocy organizacjom wyzwoleńczym w RPA i Rodezji co w 1977 roku doprowadziło do wybuchu wojny domowej między FRELIMO a opozycją prawicową skupioną w organizacji partyzanckiejRENAMO[1][15].
