Krainy historyczne woj. dolnośląskiego i Polski na tle współczesnych granic administracyjnych Województwo dolnośląskie – jednostka podziału administracyjnegoPolski , jedno z 16województw , ze stolicą weWrocławiu . Zostało utworzone w 1999 roku z ziem poprzednich województwwrocławskiego ,legnickiego ,jeleniogórskiego ,wałbrzyskiego i częścileszczyńskiego orazkaliskiego . Województwo to jest położone na południowym zachodzie Polski, obejmuje zachodnią część historycznegoŚląska , czyli większośćDolnego Śląska , a takżeziemię kłodzką oraz wschodnieŁużyce Górne . Według danych z 30 czerwca 2023 r. województwo zamieszkiwały 2 883 133 osoby[ 2]
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa dolnośląskiego Województwo dolnośląskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
Mapa fizyczna województwa Według danych z 1 stycznia 2024 r. powierzchnia województwa wynosiła 19 947,04 km², co stanowi 6,4% powierzchniPolski [ 3]
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. dolnośląskim lasy obejmowały powierzchnię 591,3 tys. ha, co stanowiło 29,6% jego powierzchni. 9,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[ 4]
Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[ 5]
oraz z województwami:
Teren województwa obejmuje większą częśćDolnego Śląska ,ziemię kłodzką oraz wschodni skrawekŁużyc Górnych .
Śnieżka - najwyższy szczyt województwaWojewództwo dolnośląskie obejmuje fragmentyNiziny Środkowoeuropejskiej (makroregiony :Nizina Śląsko-Łużycka ,Nizina Południowowielkopolska ,Obniżenie Milicko-Głogowskie ,Wał Trzebnicki iNizina Śląska ) orazMasywu Czeskiego (makroregiony:Przedgórze Sudeckie ,Pogórze Zachodniosudeckie ,Sudety Zachodnie ,Sudety Środkowe iSudety Wschodnie ).
Topografia województwa W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 196 km, to jest około 1°40′. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 211 km, co w mierze kątowej daje ok. 3°[ 6]
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 248,4 m n.p.m.) – 74,7% województwa leży poniżej 300 m n.p.m., a 0,5% powyżej 1000 m n.p.m.[ 7]
Najwyższym punktem jest wierzchołekŚnieżki – 1603 m n.p.m.Odry w okolicyDobrzejowic koło Głogowa – 69 m n.p.m.[ 8]
Sieć rzeczna województwa (kolor żółty –zlewisko M. Bałtyckiego , czerwony –M. Północnego , zielony –M. Czarnego ) Praktycznie w całości terytorium województwa dolnośląskiego położone jest w dorzeczuOdry (98,866% powierzchni województwa) należącej do zlewiskaMorza Bałtyckiego . Pozostałe skrawki terytorium leżą w dorzeczuŁaby (1,130%) należącej do zlewiskaMorza Północnego i dorzeczuDunaju (0,004%) należącego do zlewiskaMorza Czarnego [ 9]
Duże rzeki:Odra oraz jej dopływyBarycz ,Bóbr zKwisą ,Bystrzyca ,Kaczawa ,Nysa Kłodzka ,Nysa Łużycka ,Oława ,Ślęza iWidawa .
Największymjeziorem jestJezioro Kunickie – 0,95 km² wchodzące w składPojezierza Legnickiego . Największymsztucznym zbiornikiem wodnym jestJezioro Mietkowskie utworzone w 1986 roku naBystrzycy – 9,29 km². W pn.-wsch. części województwa zlokalizowany jest wielki zespółStawów Milickich – ok. 77 km² m.in. zJanem ,Niezgodą ,Rudym ,Słonecznym Górnym Stawem ,Stawem Słupickim Dużym i największymGrabownicą o powierzchni 2,83 km².
Średnia roczna temperatura
Średnia temperatura stycznia (najzimniejszego miesiąca)
Średnia temperatura lipca (najcieplejszego miesiąca)
Średnia roczna temperatura w województwie wynosi 7,7 °C (biorąc pod uwagę wyłącznie częśćnizinną – do 300 m n.p.m. temperatura ta wzrasta do 8,2 °C). W najzimniejszym miesiącu (styczeń) temperatura średnia wynosi –3,2 °C (w części nizinnej –2,9 °C), a w najcieplejszym (lipiec) osiąga 17,3 °C (17,9 °C). Średnia roczna suma opadu atmosferycznego wynosi 595,2 mm (568,9 mm w części nizinnej). W najsuchszym miesiącu (styczeń) suma opadu wynosi 30,0 mm (28,9 mm), a w najwilgotniejszym (lipiec) osiąga 82,0 mm (79,0 mm). Średni rocznywspółczynnik suchości wynosi dla całego województwa 0,8, a dla części nizinnej 0,7[ 10]
Średnia roczna suma opadu atmosferycznego
Średnia suma opadu atmosferycznego stycznia (najsuchszego miesiąca)
Średnia suma opadu atmosferycznego lipca (najwilgotniejszego miesiąca)
Skały powierzchniowe Województwo jest jednym z bardziej zasobnych w surowce mineralne regionów Polski. Tradycje górnictwa sięgają początków XII w. Większość znanych z kraju rodzajów kopalin występuje właśnie tu co związane jest z mozaikową, urozmaiconą budową geologicznąSudetów i ich przedgórza. Kopaliny województwa dolnośląskiego dzielą się na: energetyczne, metaliczne, chemiczne i skalne.
Złoża kopalin Kopaliny energetyczne gazu ziemnego eksploatowane są w regionieGóra –Żmigród –Milicz , złożawęgla kamiennego znajdujące się wDolnośląskim Zagłębiu Węglowym przestano ostatecznie eksploatować w 2000 r., natomiast złożawęgla brunatnego położone są w zach. części województwa, a eksploatuje się je obecnie jedynie wKopalni Węgla Brunatnego Turów [ 11]
Kopaliny metaliczne rud miedzi wydobycie prowadzi się w 6 z nich wLegnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym .Rudy niklu pozyskiwano z okolicZąbkowic Śląskich i praktycznie są na wyczerpaniu, a ostatnie złoża przestano eksploatować w 1983 r.Złoto w Polsce pozyskiwano wyłącznie z terenuDolnego Śląska z okolicZłotego Stoku ,Lwówka Śląskiego ,Złotoryi iLegnicy . Obecnie koncentracje złota mają minimalne znaczenie gospodarcze.Arsen z okolic Złotego Stoku zaprzestano wydobywać w 1960 r.Rudy cyny zGór Izerskich ze względu na niską jakość rudy nie są obecnie eksploatowane.
Kopaliny chemiczne Baryty ifluoryty nie są obecnie wydobywane, a ostatnie kopalnie tych minerałów zamknięto w końcu lat 90. XX w. Pokładygipsów ianhydrytów udokumentowane w okolicachLwówka Śląskiego iBolesławca wydobywa się obecnie w dwóch kopalniach. Jedyne udokumentowane złożehalitu znajduje się wSieroszowicach .
Kopaliny skalne skały plutoniczne (granitoidy ,gabra ) iwulkaniczne (bazalty ,porfiry ,melafiry ),skały osadowe (piaskowce ,szarogłazy ,wapienie idolomity ) iskały metamorficzne (gnejsy ,amfibolity ,serpentynity ,marmury ). Jedynie w województwie dolnośląskim eksploatuje się blocznegranity ,sjenity , gabra, melafiry, amfibolity, serpentynity,hornfelsy imarmury dolomityczne .
Granitoidy wydobywa się w masywiestrzegomskim ,strzelińskim ,karkonoskim istrefie Niemczy . Wystąpieniagabra znajdują się w okolicachSobótki ,Braszowic iNowej Rudy .
Logo Województwa Dolnośląskiego Organem uchwałodawczym jestSejmik Województwa Dolnośląskiego , składający się z 36 radnych[ 12] zarząd województwa , składający się z 5 członków z przewodniczącym mumarszałkiem . Siedzibą sejmiku województwa jestWrocław [ 13]
Marszałkowie Województwa Dolnośląskiego:
Budynek Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu Organem administracji rządowej jestWojewoda Dolnośląski, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jestWrocław [ 13] Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu . Działają także 3 delegatury urzędu w Jeleniej Górze, Legnicy i Wałbrzychu[ 14] [ 15]
Lp. Rejonizacja delegatur administracji rządowej Powiaty objęte delegaturą 1 Wałbrzych świdnicki ,kłodzki ,dzierżoniowski ,ząbkowicki 2 Legnica głogowski ,jaworski ,lubiński ,polkowicki ,złotoryjski 3 Jelenia Góra bolesławiecki ,kamiennogórski ,lubański ,lwówecki ,zgorzelecki
Rejonizacja delegatur Urzędu Województwa Dolnośląskiego obejmuje dawne tereny województwa:
wałbrzyskiego legnickiego jeleniogórskiego .Wojewodowie Dolnośląscy:
Województwo dolnośląskie jest podzielone na 26powiatów oraz 4miasta na prawach powiatu .Dane dotyczące powiatów według stanu z 31 grudnia 2022 r.[ 19] powiatu .
Mapa powiatów Herb Flaga Powiat podregion statystyczny Powierzchnia Liczba ludności Gęstość zaludnienia Ludność miejska bolesławiecki jeleniogórski 1303,26 87 922 67,5 47,1 dzierżoniowski wałbrzyski 478,34 95 863 200,4 78,2 głogowski legnicko-głogowski 443,06 85 689 193,4 73,4 górowski legnicko-głogowski 738,11 32 738 44,4 41,1 jaworski jeleniogórski 581,25 47 584 81,9 53,6 Jelenia Góra jeleniogórski 109,22 75 794 694 100 kamiennogórski jeleniogórski 396,13 40 786 103 56,4 karkonoski jeleniogórski 628,21 61 016 97,1 42,5 kłodzki wałbrzyski 1643,37 148 681 90,5 63,3 Legnica legnicko-głogowski 56,29 93 040 1653 100 legnicki legnicko-głogowski 744,6 55 032 73,9 29 lubański jeleniogórski 428,3 51 886 121,1 61,9 lubiński legnicko-głogowski 711,99 103 426 145,3 71,3 lwówecki jeleniogórski 709,94 43 157 60,8 49,7 milicki wrocławski 715,01 35 826 50,1 30,3 oleśnicki wrocławski 1049,74 106 481 101,4 54,8 oławski wrocławski 523,73 77 300 147,6 62,4 polkowicki legnicko-głogowski 779,93 61 308 78,6 56,4 strzeliński wrocławski 622,27 41 990 67,5 34 średzki wrocławski 703,68 58 508 83,1 16,3 świdnicki wałbrzyski 742,89 151 248 203,6 67,4 trzebnicki wrocławski 1025,55 87 287 85,1 35,6 Wałbrzych wałbrzyski 84,7 101 857 1203 100 wałbrzyski wałbrzyski 430,22 53 115 123,5 64,1 wołowski wrocławski 675 45 728 67,7 53,9 Wrocław wrocławski 293 674 079 2301 100 wrocławski wrocławski 1116,15 182 778 163,8 13,6 ząbkowicki wałbrzyski 801,75 61 087 76,2 51,6 zgorzelecki jeleniogórski 838,11 85 898 102,5 67 złotoryjski jeleniogórski 575,45 40 929 71,1 48,5
Województwo dolnośląskie składa się z 5podregionów statystycznych (GUS )[ 20] NUTS Unii Europejskiej :
podregion jeleniogórski (kod 3.5.02.01) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 8 powiatów:Jelenia Góra ,powiat bolesławiecki ,powiat jaworski ,powiat kamiennogórski ,powiat karkonoski ,powiat lubański ,powiat lwówecki ,powiat zgorzelecki orazpowiat złotoryjski podregion legnicko-głogowski (kod 3.5.02.02) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 5 powiatów:Legnica ,powiat głogowski ,powiat górowski ,powiat legnicki ,powiat lubiński orazpowiat polkowicki podregion wałbrzyski (kod 3.5.02.03) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 5 powiatów:Wałbrzych ,powiat dzierżoniowski ,powiat kłodzki ,powiat świdnicki ,powiat wałbrzyski orazpowiat ząbkowicki podregion wrocławski (kod 3.5.02.04) obejmuje 8 powiatów:powiat milicki ,powiat oleśnicki ,powiat oławski ,powiat strzeliński ,powiat średzki ,powiat trzebnicki ,powiat wołowski orazpowiat wrocławski podregion m. Wrocław (kod 3.5.02.05) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu:Wrocław Miasta województwa dolnośląskiego w granicach administracyjnych Rynek weWrocławiu Rynek wWałbrzychu Rynek wLegnicy Rynek wJeleniej Górze W województwie dolnośląskim są 93miasta , w tym 8 miast prezydenckich, w tym 4miasta na prawach powiatu . W pierwszej części wymienione są miasta prezydenckie, wśród których kursywą zapisano nazwymiast na prawach powiatu , zaś gwiazdką oznaczono miasto wojewódzkie. W drugiej części wymienione są pozostałe miasta.
Miasta prezydenckie:
Miasta pozostałe:
Dane z 31 grudnia 2022 roku:[ 19]
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni jednostka osób % osób % osób % populacja 2 888 033 100 1 499 910 51,94 1 388 123 48,06 powierzchnia 19 946,74 km² gęstość zaludnienia 144,8 75,2 69,6
Piramida wieku mieszkańców W. dolnośląskiego w 2014 roku[ 21] Skład narodowościowy województwa dolnośląskiego według spisu z 2021 roku i statystyk migracyjnych (migracje.gov.pl)
Polacy (94,8%) Ukraińcy (w tym łemkowie) (2,44%) Białorusini (0,48%) Niemcy (0,34%) Anglicy (0,17%) Inni (1,81%) skład etniczny województwa dolnośląskiego[ 22] Liczba Udział Polacy (Bez innych deklaracji)
2 842 518 97,85% Inna niż polska 62 376 2,14% Ukraińcy 9 859 0,33% Niemcy 8 978 0,30% Łemkowie 5 491 0,20% Anglicy 4 515 0,15% Ślązacy (polska grupa etnograficzna)
4 098 0,14% Białorusini 3 072 0,10% Włosi 1 956 0,06% Amerykanie 1 791 0,06% Rosjanie 1 637 0,05% Żydzi 1 482 0,05% Romowie 1 475 0,05% Francuzi 1 418 0,04% Grecy 1 214 0,04% Irlandczycy 1 162 0,04% Czesi 1 029 0,03% pozostali 13 199 0,45% Ludność ogółem 2 904 894 100%
WnętrzeKościoła Pokoju w Świdnicy skład wyznaniowy województwa dolnośląskiego[ 22] Liczba Udział chrześcijaństwo 1 929 046 66,41% katolicyzm 1 899 268 65,38% nurt badaczy pisma świętego 12 203 0,42% protestantyzm 9 230 0,32% prawosławie 7 427 0,26% buddyzm 748 0,03% pogaństwo 522 0,02% judaizm 127 0,004% hinduizm 121 0,004% inne religie i wierzenia 632 0,02% ateizm/odmowa odpowiedzi 973 380 33,51% Ludność ogółem 2 904 894 100%
Na terenie województwa działalność prowadzą:Kościół Rzymskokatolicki ,Kościół Greckokatolicki w Polsce ,Kościół Polskokatolicki ,Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP ,Katolicki Kościół Narodowy w Polsce ,Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny ,Kościół Ewangelicko-Augsburski ,Kościół Chrześcijan Baptystów ,Kościół Zielonoświątkowy ,Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa ,Kościół Wolnych Chrześcijan ,Kościół Ewangelicznych Chrześcijan ,Kościół Ewangelicko-Metodystyczny ,Kościół Ewangelicko-Reformowany ,Kościół Adwentystów Dnia Siódmego ,Kościół Chrystusowy ,Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej ,Kościół Boży w Chrystusie ,Kościół Nowoapostolski ,Świadkowie Jehowy ,Świecki Ruch Misyjny „Epifania” ,Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich ,Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu ,Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang ,Drukpa Kagyu ,Związek Buddyjski Khordong ,Patrul Rinpocze ,Szkoła Zen Kwan Um w Polsce ,Taego ,Misja Buddyjska ,Sōtō ,Stowarzyszenie Buddyjskie Kanzeon Sangha ,Związek Buddystów Zen „Bodhidharma” ,Związek Garuda w Polsce ,Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich ,Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny ,Muzułmański Związek Religijny ,Liga Muzułmańska w RP iKaraimski Związek Religijny .
Mniejszości narodowe i etnograficzne w powiatach według spisu statystycznego z 2021 roku[ 22] Populacja Ukraińcy Niemcy Łemkowie Województwo dolnośląskie 2 904 894 9 859 (0,33%) 8 978 (0,3%) 5 491 (0,2%) Wrocław 672 929 5 163 (0,77%) 2 212 (0,33%) 715 (0,11%) Wałbrzych 104 401 164 (0,16%) 369 (0,35%) 12 (0,01%) Legnica 94 878 633 (0,67%) 261 (0,28%) 756 (0,80%) Jelenia Góra 77 305 180 (0,23%) 315 (0,41%) 21 (0,03%) Powiat bolesławiecki 88 435 239 (0,27%) 313 (0,35%) 179 (0,2%) Powiat dzierżoniowski 97 721 101 (0,10%) 313 (0,32%) 11 (0,01%) Powiat głogowski 86 668 130 (0,15%) 196 (0,23%) 187 (0,22%) Powiat górowski 33 317 22 (0,07%) 71 (0,21%) 14 (0,04%) Powiat jaworski 48 503 64 (0,13%) 116 (0,24%) 62 (0,13%) Powiat kamiennogórski 41 660 30 (0,07%) 179 (0,43%) 4 (0,01%) Powiat karkonoski 61 745 95 (0,15%) 258 (0,42%) 27 (0,04%) Powiat kłodzki 151 962 166 (0,11%) 521 (0,34%) 14 (0,01%) Powiat legnicki 55 005 162 (0,29%) 144 (0,26%) 481 (0,87%) Powiat lubański 52 768 136 (0,26%) 224 (0,42%) 7 (0,01%) Powiat lubiński 104 442 188 (0,18%) 181 (0,17%) 1 283 (1,23%) Powiat lwówecki 43 904 46 (0,1%) 148 (0,34%) 12 (0,03%) Powiat milicki 36 110 34 (0,09%) 74 (0,20%) 5 (0,01%) Powiat oleśnicki 106 673 229 (0,21%) 297 (0,28%) 86 (0,08%) Powiat oławski 77 412 342 (0,44%) 220 (0,28%) 128 (0,17%) Powiat polkowicki 61 530 120 (0,20%) 96 0,16%) 967 (1,57%) Powiat strzeliński 42 420 49 (0,12%) 139 (0,33%) 9 (0,02%) Powiat średzki 57 644 115 (0,20%) 148 (0,26%) 186 (0,32%) Powiat świdnicki 153 348 303 (0,20%) 405 (0,26%) 20 (0,01%) Powiat trzebnicki 86 917 163 (0,19%) 183 (0,21%) 44 (0,05%) Powiat wałbrzyski 53 929 43 (0,08%) 222 (0,41%) 9 (0,02%) Powiat wołowski 46 279 70 (0,15%) 113 (0,24%) 98 (0,21%) Powiat wrocławski 175 692 637 (0,36%) 448 (0,25%) 111 (0,06%) Powiat ząbkowicki 62 314 66 (0,11%) 181 (0,29%) 5 (0,01%) Powiat zgorzelecki 87 371 127 (0,15%) 525 (0,6%) 15 (0,02%) Powiat złotoryjski 41 612 42 (0,1%) 106 (0,25%) 23 (0,06%)
Liczba cudzoziemców według danych służb migracyjnych z 2021 roku[ 23] Kraj pochodzenia liczba Ukraina 65 325 Białoruś 11 448 Gruzja 2 331 Indie 2 122 pozostałe 21 444 łącznie 102 670
Największecentrum handlowe w Polsce –Aleja Bielany wBielanach Wrocławskich W 2012 rokuprodukt krajowy brutto woj. dolnośląskiego wynosił 138,3 mld zł, co stanowiło 8,2% PKBPolski .Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 47,4 tys. zł (113,1% średniej krajowej), co plasowało dolnośląskie na 2. miejscu względem innych województw[ 24] Eurostat w 2009 r. PKB na 1 mieszkańca woj. dolnośląskiego, według zestandaryzowanegoparytetu siły nabywczej , wynosiło 61,9% średniego PKB w Unii Europejskiej[ 25] [ 26]
W 2010 produkcja sprzedana przemysłu w woj. dolnośląskim wynosiła 89,3 mld zł, co stanowiło 9,1% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w dolnośląskim wynosiła 13,0 mld zł, co stanowiło 8,1% tej sprzedaży Polski[ 27]
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. dolnośląskiego w 3. kwartale 2011 roku wynosiło 3584,44 złbrutto , co lokowało je na 4. miejscu względem wszystkich województw[ 28]
W końcu września 2019 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 56,1 tys. mieszkańców, co stanowistopę bezrobocia na poziomie 4,6% do aktywnych zawodowo[ 29] [ 30] [ 31]
Według danych z 2011 roku 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. dolnośląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżejminimum egzystencji )[ 32]
Na terenie województwa działają czteryspecjalne strefy ekonomiczne :Kamiennogórska ,Legnicka ,Tarnobrzeska ,Wałbrzyska .
WBogatyni znajduje sięKopalnia Węgla Brunatnego „Turów” orazElektrownia Turów .
WWierzchowicach znajduje się największy w Polscepodziemny magazyn gazu .
W województwie działa 35 browarów:Spiż , Stu Mostów, Profesja, Genius Loci, Pol A Czech, Złoty Pies, Prost, Solipiwko, Warsztat Piwowarski, Baba Jaga, wBrew, Wielka Wyspa weWrocławiu , Caminus wKątach Wrocławskich , Widawa wChrząstawie Małej , Sancti Lucas wSiechnicach , Cześć Brat wJelczu-Laskowicach , Cztery Ściany wTrzebnicy ,Lwówek wLwówku Śląskim , Zielone Wzgórze wSulistrowiczkach , Browarnia wSobótce-Górce , Wieżyca wSobótce , Jamrozowa Polana wDusznikach-Zdroju , Jedlinka wJedlinie-Zdroju , Probus wOławie , Miedzianka wMiedziance , Rebelia wZąbkowicach Śląskich , Roch wNowych Rochowicach , Craft Browar Świdnica wŚwidnicy , Hoppy Lab wŻarowie , Browar Kamienica wKamienicy , Staromiejski Piwowar wLegnicy , Browar Rzemieślniczy Sowie wBielawie , Dolina BoBru weWleniu , Wagabunda wNiechlowie , Browar Milicz wMiliczu .
We Wrocławiu znajduje się wytwórnia napojów alkoholowych – Akwawit-Polmos Wrocław.
W województwie dolnośląskim znajduje się największa w Polsce ilość uprawkukurydzy . Uprawia się także zboża, główniepszenicę ,jęczmień orazpszenżyto , a takżechmiel ,rzepak ,rzepik , jabłka, porzeczki, truskawki itytoń . Na terenie województwa znajduje się 9winnic .
Naliście produktów tradycyjnych znajdują się 44 produkty z województwa dolnośląskiego[ 33]
Autostrada A4 z wiaduktu zjazdu wPietrzykowicach kołoKątów Wrocławskich w kierunku zachodnimAutostrada A8 Autostrada A18 Droga ekspresowa S8 w okolicachOleśnicy DK5 zjazd doPrzedwojowa Dworzec kolejowy Wrocław Główny Tunel podMałym Wołowcem , widok od stronyJedliny Zdroju Wiadukt kolejowy w Ludwikowicach Kłodzkich Wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim Największą stacją pasażerską jestWrocław Główny , stanowiący punktWrocławskiego węzła kolejowego .
Na trasach kolejowych wSudetach znajdują się obiekty inżynieryjne, np.Tunel pod Małym Wołowcem ,Tunel pod Sajdakiem ,Tunel w Świerkach , Czarny Most wNowej Rudzie , wiadukt wLudwikowicach Kłodzkich ,wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim .
W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa dolnośląskiego jechał 8,6 raza pociągiem[ 36]
Uwaga: długość linii i lata budowy podanekursywą dotyczą wyłącznie odcinka w granicach województwa dolnośląskiego
Linia kolejowa E 30 14 Łódź –Głogów –Forst (dł. 36,8 km; bud. w latach 1846–1858 )132 Bytom –Wrocław (dł. 29,3 km; bud. 1842–1856 )137 Katowice –Legnica (dł. 114,8 km; bud. 1844–1874 )143 Kalety – Wrocław (bud. 1868–1884)181 Herby Nowe –Oleśnica (bud. 1871–1926)271 Poznań (uruchomiona w październiku 1856)273 Szczecin (bud. 1844–1877)274 Görlitz (dł. 201,0 km; bud. 1842–1868)275 Gubinek (bud. 1844-1875)276 Lichkov (dł. 136,1 km; bud. 1871–1926)277 Opole – Wrocław (uruchomiona w październiku 1909)278 Węgliniec –Zgorzelec (dł. 26,1 km; bud. 1846–1847)279 Lubań Śląski –Węgliniec (dł. 21,1 km; uruchomiona we wrześniu 1865)281 Oleśnica –Chojnice (bud. 1875–1894)282 Miłkowice –Jasień (bud. 1845-1900)285 Jedlina-Zdrój (dł. 82,2 km; bud. 1884–1904)286 Wałbrzych –Kłodzko 289 Legnica – Rudna Gwizdanów (dł. 39,1 km; bud. 1869–1871)290 Mikułowa –Bogatynia (dł. 32,5 km; bud. 1875–1962)291 Meziměstí 292 Jelcz – Wrocław (dł. 28,8 km; bud. 1912–1922)295 Węgliniec –Horka (dł. 12,9 km; uruchomiona w czerwcu 1874)308 Jelenia Góra –Kamienna Góra 311 Jakuszyce 326 Trzebnica (dł. 19,7 km; uruchomiona w grudniu 1886)349 Święta Katarzyna –Wrocław (dł. 18,8 km; uruchomiona w styczniu 2000, linia towarowa)355 Ostrów Wlkp. –Grabowno Wielkie (bud. 1912–1922)Dawna stacja kolei wąskotorowej weWrocławiu . SA135 w barwachKolei Dolnośląskich na dworcu Wrocław GłównyWojewództwo dolnośląskie wraz z samorządową spółkąKoleje Dolnośląskie jest właścicielem 57 pojazdów zakupionych przez Urząd Marszałkowski oraz Koleje Dolnośląskie.
Hala strefy ogólnodostępnej w terminalu T2Portu Lotniczego Wrocław Głównym i największym lotniskiem województwa jest międzynarodowyPort Lotniczy Wrocław z pasem 2500/45 m iILS II.
Poza tym w województwie znajduje się kilka małych lotnisk i lądowisk należących do aeroklubów:
Strefa numeracyjna;numer kierunkowy [ 45]
W województwie dolnośląskim działacentrum powiadamiania ratunkowego , które znajduje się weWrocławiu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane donumerów alarmowych 112 ,997 ,998 i999 [ 46]
Zanokcica klinowata Cis Henrykowski – najstarsze drzewo w PolsceBogata szata roślinna obejmuje swym zasięgiem zarówno niżowe typy środowisk jakgrądy ,bory sosnowe , acydofilnedąbrowy , jak i górskie i podgórskie zbiorowiska roślinne (murawy kserotermiczne ,łąki halne, ciepłolubnebuczyny storczykowe ,jaworzyny ). Na terenie województwa występuje szereg roślin, mających tu jedyne stanowiska w kraju. Są to:dzwonek brodaty ,tojad sudecki ,skalnica bazaltowa ,dzwonek karkonoski ,gnidosz sudecki ,przytulia sudecka ,zanokcica ciemna ,zanokcica serpentynowa ,zanokcica klinowata ,koleantus delikatny ,zmienka górska ,turzyca patagońska ,cyklamen purpurowy ,mieczyk błotny . Oprócz tego, szereg gatunków ma w województwie swoje centrum występowania w kraju. Są to:szafirek miękkolistny ,śnieżyca wiosenna ,przytulia stepowa ,lindernia mułowa ,kruszczyk Muellera ,kruszczyk połabski ,kruszczyk siny ,śniedek cienkolistny ,zdrojek błyszczący ,kukułka bzowa izaraza bladokwiatowa [ 47] [ 48]
Widłaki widłakowce wroniec widlasty ,widłaczek torfowy ,widłak goździsty ,widłak jałowcowaty ,widlicz alpejski ,widlicz spłaszczony ,widlicz Isslera ,widlicz Zeillera ,widlicz cyprysowy widliczkowce widliczka ostrozębna porybliny poryblin jeziorny .
Skrzypy skrzypowce skrzyp olbrzymi ,skrzyp leśny ,skrzyp łąkowy ,skrzyp polny ,skrzyp bagienny ,skrzyp błotny ,skrzyp gałęzisty ,skrzyp zimowy ,skrzyp pstry ,skrzyp pośredni .
Paprocie nasięźrzałowce nasięźrzał pospolity ,podejźrzon rutolistny ,podejźrzon księżycowy ,podejźrzon marunowy długoszowce długosz królewski rozpłochowate włosocień delikatny paprotkowce zmienka górska ;orlica pospolita ;zaproć górska ,zachylnik błotny ,zachyłka oszczepowata ;zanokcica północna ,zanokcica skalna ,zanokcica zielona ,zanokcica serpentynowa ,zanokcica murowa ,zanokcica klinowata ,zanokcica ciemna ,zanokcica kończysta ,zanokcica niemiecka ,zanokcica języcznik ;wietlica samicza ,wietlica alpejska ,paprotnica krucha ,paprotnica sudecka ,rozrzutka alpejska ,rozrzutka brunatna ,pióropusznik strusi ;paprotnik ostry ,paprotnik kolczysty ,paprotnik Brauna ,nerecznica grzebieniasta ,nerecznica samcza ,nerecznica krótkoostna ,nerecznica pośrednia ,nerecznica górska ,nerecznica szerokolistna ,cienistka trójkątna ,cienistka Roberta ;podrzeń żebrowiec ;paprotka zwyczajna ,paprotka przejściowa ,paprotka Mantona salwiniowce salwinia pływająca ;azolla karolińska i ,azolla paprotkowa i .
Iglaste sosnowce jodła pospolita ,daglezja zielona i ,świerk pospolity ,modrzew japoński i ,modrzew europejski i ,sosna Banksa i ,sosna wejmutka i ,sosna czarna i ,sosna zwyczajna ,sosna błotna ,kosodrzewina ;cyprysik groszkowy i ,cyprysik Lawsona i ,żywotnik zachodni i ,jałowiec pospolity cisowce cis pospolity .
Okrytonasienne grzybieniowce grzybienie białe ,grzybienie północne † ,grążel żółty pieprzowce kopytnik pospolity ,kokornak powojnikowy rogatkowce rogatek sztywny ,rogatek krótkoszyjkowy jaskrowce mak piaskowy ,mak wątpliwy ,mak polny ,mak lekarski i ,kokorycz pusta ,kokorycz wątła ,kokorycz drobna † ,kokorycz pełna ,dymnica pospolita ,dymnica różowa ,dymnica drobnokwiatowa ;berberys pospolity ,mahonia pospolita i ;ciemiernik biały i ,ciemiernik zielony i ,rannik zimowy i ,czarnuszka damasceńska i ,czarnuszka polna i ,czarnuszka siewna i ,pełnik europejski ,zdrojówka rutewkowata ,czerniec gronkowy ,knieć błotna ,tojad pstry ,ostróżeczka polna i ,ostróżeczka ogrodowa i ,ostróżeczka wschodnia i† ,zawilec koronowy i ,zawilec wielkokwiatowy ,zawilec gajowy ,zawilec żółty ,przylaszczka pospolita ,sasanka otwarta ,sasanka wiosenna ,sasanka łąkowa ,sasanka zwyczajna ,powojnik prosty ,powojnik pnący i ,miłek szkarłatny i ,miłek letni i ,miłek jesienny i ,włosienicznik wodny ,włosienicznik tarczowaty ,włosienicznik pędzelkowaty ,włosienicznik krążkolistny ,włosienicznik skąpopręcikowy ,włosienicznik rzeczny ,ziarnopłon wiosenny ,jaskier wielki ,jaskier płomiennik ,jaskier bulwkowy ,jaskier jadowity ,jaskier polny i ,jaskier rozłogowy ,jaskier sardyński ,jaskier wielokwiatowy ,jaskier gajowy ,jaskier kaszubski ,jaskier różnolistny ,jaskier kosmaty ,jaskier ostry ,mysiurek drobny ,orlik pospolity ,rutewka orlikolistna ,rutewka mniejsza ,rutewka wąskolistna ,rutewka żółta skalnicowce grubosz wodny ,rojownik pospolity ,rozchodnik alpejski ,rozchodnik biały i ,rozchodnik kaukaski i ,rozchodnik ostry ,rozchodnik owłosiony ,rozchodnik ościsty ,rozchodnik sześciorzędowy ,rozchodnik wielki ,różeniec górski ;wywłócznik kłosowy ,wywłócznik okółkowy ;porzeczka agrest i ,porzeczka alpejska ,porzeczka czarna ,porzeczka zwyczajna i ,porzeczka dzika ,porzeczka skalna ;tawułka Dawida i ,śledziennica naprzeciwlistna ,śledziennica skrętolistna ,skalnica darniowa ,skalnica mchowata ,skalnica naprzeciwlistna ,skalnica śnieżna ,skalnica trójpalczasta ,skalnica ziarenkowata ,skalnica zwodnicza winoroślowce winobluszcz zaroślowy i ,winorośl właściwa i dławiszowce trzmielina brodawkowata ,trzmielina pospolita ,dziewięciornik błotny
Zanclognatha zelleralis Przez teren województwa przechodzą granice zasięgów wielu gatunków, i tak: północne, izolowane populacje tworząpająk Chiracanthium elegans ,świdrzyk łamliwy ,wij Glomeris guttata ,obrostka murówka – prawdopodobnie wymarła,pomrowiec nakrapiany imodraszek dafnid . Południowe populacje tworzą gatunki arktyczne, m.in.poczwarówka północna – prawdopodobnie wymarła imuchówka Rhamphomya caudata . Zreliktów glacjalnych należy wymienićmotyla Ectoedemia woolhopiella spotykanego wKarkonoszach iGórach Izerskich . Z gatunkówkarpackich , osiągających wSudetach Wschodnich zachodnie granice swoich zasięgów należą, m.in. 8 gatunkówślimaków , np.pomrów błękitny iślimak Lubomirskiego , czybiegacz Pterostichus negligens . Z bezkręgowców wapniolubnych wymienić należyrównonoga skuliczka gładkiego Cylisticus convexus ,piramidkę naskalną znalezioną naMiłku iświdrzyka ozdobnego z kamieniołomów w okolicachŻelazna . Do gatunków, znanych jedynie z pojedynczych stanowisk należą m.in.motyle Zanclognatha zelleralis iAplota kadeniella zOstrzycy ,ryjkowce Ceutorhynchus niyazzi spodGłogowa iCeutorhynchus leprieuri zWrocławia iMasywu Śnieżnika ,chrząszcz Anommatus pannonicus z Wrocławia orazprapierścienica jaskiniowa zJaskini Radochowskiej . Stwierdzono także nieliczneendemity jakowad bezskrzydły Onychiurus paxi zGór Bystrzyckich ,skąposzczet Trichodrilus spelaeus iobunóg Crangonyx paxi znane jedynie spodKletna orazskoczogonek Oncopodura reyersdorfensis stwierdzony jedynie w Jaskini Radochowskiej. Warto również wspomnieć o gatunkach o ograniczonym zasięgu wPolsce , które na terenie województwa wymarły –perłoródka rzeczna czyniepylak apollo [ 49]
Muflon Suseł moręgowany Czapla purpurowa Sokół wędrowny Żołna zwyczajna Jaszczurka murowa Głowacz pręgopłetwy Kręgowce województwa dolnośląskiego są bogato reprezentowane. Występuje tu 77 gatunkówssaków (w tym 21 gatunkównietoperzy ), 360 gatunków ptaków (z czego 200 gatunków tu gniazduje, a 29 gatunków ptaków występujących w województwie to gatunki zagrożone wyginięciem wpisane dopolskiej Czerwonej Księgi ), 9 gatunków gadów, 15 gatunków płazów i 52 gatunki ryb (w tym 11 introdukowanych)[ 49] [ 50] wymarły , r –reintrodukowany , i –introdukowany, zawleczony ,kursywą oznaczono gatunki nierozradzające się (w tym ptaki nielęgowe), małą czcionką gatunki rzadko, nieregularnie zalatujące/zachodzące
Ssaki owadożerne jeż wschodni ,jeż zachodni ;kret europejski ;zębiełek karliczek ,rzęsorek mniejszy ,rzęsorek rzeczek ,ryjówka aksamitna ,ryjówka górska ,ryjówka malutka nietoperze podkowiec mały ;mopek zachodni ,mroczek pozłocisty ,mroczek późny ,nocek Alkatoe ,nocek Bechsteina ,nocek Brandta ,nocek duży ,nocek łydkowłosy ,nocek Natterera ,nocek orzęsiony ,nocek rudy ,nocek wąsatek ,borowiaczek ,borowiec wielki ,karlik drobny ,karlik malutki ,karlik większy ,gacek brunatny ,gacek szary ,mroczak posrebrzany gryzonie wiewiórka pospolita ,suseł moręgowany r ;smużka leśna ;bóbr europejski r ;chomik europejski ;nutria i ;karczownik ziemnowodny ,karczownik górski (karczownik mniejszy),nornica ruda ,nornik bury ,nornik północny ,nornik zwyczajny ,darniówka pospolita ,piżmak i ;koszatka leśna ,popielica szara ,orzesznica leszczynowa ;mysz polna ,mysz leśna ,mysz zielna ,mysz zaroślowa ,badylarka pospolita ,mysz domowa i ,szczur śniady i ,szczur wędrowny i zajęczaki królik europejski i ,zając szarak drapieżne wilk szary ,jenot azjatycki i ,lis rudy ;niedźwiedź brunatny wydra europejska ,kuna domowa ,kuna leśna ,borsuk europejski ,łasica pospolita ,gronostaj europejski ,norka europejska † ,norka amerykańska i ,tchórz zwyczajny ;szop pracz i ;ryś euroazjatycki r ,żbik † parzystokopytne muflon i ,kozica północna i ;dzik ;łoś euroazjatycki sarna europejska ,jeleń szlachetny ,daniel i .
Ptaki nury nur rdzawoszyi nur czarnoszyi nur lodowiec perkozy perkozek zwyczajny ,perkoz dwuczuby ,perkoz rdzawoszyi ,perkoz rogaty perkoz zausznik rurkonose nawałnik burzowy nawałnik duży pelikanowe pelikan różowy pelikan kędzierzawy bąk zwyczajny ,bączek zwyczajny ,ślepowron zwyczajny czapla modronosa czapla złotawa czapla nadobna czapla biała ,czapla siwa ,czapla purpurowa ;ibis kasztanowaty warzęcha zwyczajna kormoran zwyczajny ,kormoran mały bocian czarny ,bocian biały flamingowe flaming różowy blaszkodziobe łabędź niemy ,łabędź czarnodzioby łabędź krzykliwy ,gęś zbożowa gęś krótkodzioba gęś białoczelna gęś mała gęgawa ,śnieżyca mała bernikla kanadyjska i ,bernikla białolica bernikla obrożna bernikla rdzawoszyja kazarka egipska i ,kazarka rdzawa ohar ,mandarynka i ,świstun zwyczajny krakwa ,cyraneczka zwyczajna ,cyraneczka karolińska krzyżówka ,rożeniec zwyczajny ,cyranka zwyczajna ,płaskonos zwyczajny ,hełmiatka zwyczajna głowienka zwyczajna ,czerniczka podgorzałka zwyczajna ,czernica ,ogorzałka zwyczajna edredon zwyczajny lodówka markaczka zwyczajna uhla zwyczajna gągoł ,bielaczek szlachar nurogęś ,sterniczka zwyczajna sterniczka jamajska i szponiaste trzmielojad zwyczajny ,kania czarna ,kania ruda ,bielik zwyczajny ,ścierwnik sęp płowy sęp kasztanowaty gadożer zwyczajny błotniak stawowy ,błotniak zbożowy błotniak stepowy błotniak łąkowy ,jastrząb zwyczajny ,krogulec zwyczajny ,myszołów zwyczajny ,kurhannik myszołów włochaty orlik krzykliwy orlik grubodzioby orzeł cesarski orzeł przedni orzełek włochaty rybołów zwyczajny sokołowe pustułka zwyczajna ,kobczyk zwyczajny drzemlik kobuz ,sokół skalny raróg zwyczajny białozór sokół wędrowny grzebiące jarząbek zwyczajny ,cietrzew zwyczajny ,głuszec zwyczajny r ,kuropatwa zwyczajna ,przepiórka zwyczajna ,bażant zwyczajny i żurawiowe wodnik zwyczajny ,kropiatka ,zielonka ,derkacz zwyczajny ,kokoszka zwyczajna ,łyska zwyczajna ;żuraw zwyczajny ,żuraw stepowy dropie strepet hubara arabska drop zwyczajny siewkowe ostrygojad zwyczajny szczudłak zwyczajny ,szablodziób zwyczajny ;kulon zwyczajny żwirowiec łąkowy żwirowiec stepowy sieweczka rzeczna ,sieweczka obrożna ,mornel siewka złota siewnica czajka towarzyska czajka zwyczajna ;biegus rdzawy piaskowiec biegus malutki biegus mały biegus długoskrzydły biegus arktyczny biegus krzywodzioby biegus morski biegus zmienny biegus płaskodzioby biegus płowy batalion bekasik bekas kszyk ,bekas dubelt szlamiec długodzioby słonka zwyczajna ,rycyk ,szlamnik zwyczajny kulik mniejszy kulik cienkodzioby kulik wielki ,brodziec śniady krwawodziób ,brodziec pławny kwokacz brodziec piegowaty samotnik ,łęczak terekia brodziec piskliwy ,brodziec plamisty kamusznik zwyczajny płatkonóg szydłodzioby płatkonóg płaskodzioby wydrzyk tęposterny wydrzyk ostrosterny wydrzyk długosterny wydrzyk wielki mewa orlica mewa czarnogłowa ,mewa mała mewa obrożna mewa śmieszka ,mewa delawarska mewa siwa ,mewa żółtonoga ,mewa srebrzysta ,mewa białogłowa ,mewa romańska ,mewa blada mewa siodłata mewa trójpalczasta rybitwa krótkodzioba rybitwa wielkodzioba rybitwa czubata rybitwa różowa rybitwa rzeczna ,rybitwa popielata rybitwa białoczelna ,rybitwa białowąsa ,rybitwa czarna ,rybitwa białoskrzydła stepówki pustynnik zwyczajny gołębiowe gołąb skalny i ,siniak ,grzywacz ,sierpówka ,turkawka zwyczajna kukułkowe kukułka czubata kukułka zwyczajna sowy płomykówka zwyczajna ;syczek zwyczajny puchacz zwyczajny ,puchacz śnieżny sowa jarzębata sóweczka zwyczajna ,pójdźka zwyczajna ,puszczyk zwyczajny ,puszczyk uralski † ,uszatka zwyczajna ,uszatka błotna włochatka zwyczajna lelkowe lelek zwyczajny ;jerzyk zwyczajny kraskowe zimorodek zwyczajny ;żołna zwyczajna ;kraska zwyczajna † dzioborożcowe dudek dzięciołowe krętogłów zwyczajny ,dzięcioł zielonosiwy ,dzięcioł zielony ,dzięcioł czarny ,dzięcioł duży ,dzięcioł białoszyi ,dzięcioł średni ,dzięcioł białogrzbiety dzięciołek ,dzięcioł trójpalczasty wróblowe kalandra szara skowrończyk krótkopalcowy dzierlatka zwyczajna ,lerka ,skowronek zwyczajny ,górniczek zwyczajny brzegówka zwyczajna ,dymówka ,oknówka zwyczajna ;świergotek polny ,świergotek drzewny ,świergotek łąkowy ,świergotek rdzawogardły siwerniak ,świergotek nadmorski pliszka żółta ,pliszka cytrynowa ,pliszka górska ,pliszka siwa ,pliszka brytyjska jemiołuszka zwyczajna pluszcz zwyczajny ;strzyżyk zwyczajny ;płochacz pokrzywnica ,płochacz halny ;drozdaczek ciemny drozd obrożny ,kos zwyczajny ,drozd oliwkowy drozd rdzawy drozd rdzawogardły drozd czarnogardły kwiczoł ,drozd śpiewak ,droździk paszkot ;rudzik ,słowik szary ,słowik rdzawy ,podróżniczek ,modraczek zwyczajny kopciuszek zwyczajny ,pleszka zwyczajna ,pokląskwa ,kląskawka zwyczajna ,białorzytka zwyczajna ,nagórnik zwyczajny muchołówka szara ,muchołówka mała ,muchołówka białoszyja ,muchołówka żałobna ;pokrzewka aksamitna jarzębatka ,piegża ,cierniówka ,gajówka ,kapturka ;wójcik ,świstunka żółtawa świstunka górska świstunka leśna ,pierwiosnek ,świstunka iberyjska piecuszek ;mysikrólik zwyczajny ,zniczek ;świerszczak zwyczajny ,strumieniówka ,brzęczka ;tamaryszka wodniczka rokitniczka ,łozówka ,trzcinniczek zwyczajny ,trzciniak zwyczajny ,zaroślówka zaganiacz zwyczajny ,zaganiacz mały wąsatka ;raniuszek zwyczajny ;sikora uboga ,czarnogłówka zwyczajna ,czubatka europejska ,sosnówka ,modraszka zwyczajna ,sikora lazurowa bogatka zwyczajna ;kowalik zwyczajny ;pomurnik pełzacz leśny ,pełzacz ogrodowy ;remiz zwyczajny ;wilga zwyczajna ;gąsiorek ,dzierzba czarnoczelna srokosz ,dzierzba rudogłowa † ;sójka zwyczajna ,sroka zwyczajna ,orzechówka zwyczajna ,wieszczek kawka zwyczajna ,gawron ,wrona siwa ,czarnowron kruk zwyczajny ;szpak zwyczajny ,pasterz wróbel zwyczajny ,mazurek ,wróbel skalny † ,śnieżka zwyczajna zięba zwyczajna ,jer kulczyk zwyczajny ,osetnik zwyczajny dzwoniec zwyczajny ,szczygieł ,czyż zwyczajny ,makolągwa zwyczajna ,rzepołuch czeczotka zwyczajna ,czeczotka tundrowa krzyżodziób modrzewiowy krzyżodziób świerkowy ,dziwonia zwyczajna ,łuskowiec gil zwyczajny ,grubodziób zwyczajny ;trznadel zwyczajny ,cierlik głuszek ortolan ,trznadel czubaty trznadelek potrzos zwyczajny ,trznadel czarnogłowy potrzeszcz ;poświerka zwyczajna śnieguła zwyczajna
Gady żółwie żółw błotny r ,żółw ozdobny i łuskonośne jaszczurka zwinka ,jaszczurka żyworodna ,jaszczurka murowa i ;padalec zwyczajny ;zaskroniec zwyczajny ,gniewosz plamisty ;żmija zygzakowata .
Płazy płazy ogoniaste salamandra plamista ,traszka grzebieniasta ,traszka zwyczajna ,traszka górska płazy bezogonowe kumak nizinny ;grzebiuszka ziemna ;ropucha szara ,ropucha zielona ,ropucha paskówka ;rzekotka drzewna ;żaba jeziorkowa ,żaba wodna ,żaba śmieszka ,żaba trawna ,żaba moczarowa .
Ryby minogokształtne minóg morski † ,minóg rzeczny ,minóg strumieniowy jesiotrokształtne jesiotr ostronosy † węgorzokształtne węgorz europejski śledziokształtne aloza † karpiokształtne brzana pospolita ,karp i ,karaś pospolity ,karaś srebrzysty i ,amur biały i ,kiełb pospolity ,kiełb białopłetwy ,lin ,różanka pospolita ,leszcz ,krąp ,rozpiór ,certa ,płoć ,wzdręga ,świnka pospolita ,tołpyga biała i ,tołpyga pstra i ,boleń pospolity ,słonecznica pospolita ,strzebla potokowa ,jelec pospolity ,jaź ,kleń ,ciosa † ,ukleja pospolita ,piekielnica † ,czebaczek amurski i ;koza pospolita ,koza dunajska ,koza złotawa ,piskorz ;śliz pospolity sumokształtne sumik karłowaty i ;sum pospolity szczupakokształtne szczupak pospolity stynkokształtne stynka † łososiokształtne lipień pospolity ,lipień bajkalski i† ,głowacica i ,pstrąg źródlany i ,łosoś szlachetny † ,troć wędrowna ,pstrąg potokowy ,pstrąg tęczowy i dorszokształtne miętus pospolity ciernikokształtne cierniczek północny ,ciernik skorpenokształtne głowacz białopłetwy ,głowacz pręgopłetwy okoniokształtne bass słoneczny i ;okoń pospolity ,jazgarz ,sandacz pospolity .
Śnieżne Kotły „Piekło” naSzczelińcu Wielkim Dolina Baryczy Dolina Baryczy W województwie znajdują się[ 51]
oraz wiele obszarów objętych programemNatura 2000 .
Parki narodowe Rezerwaty przyrody Parki krajobrazowe Obszary chronionego krajobrazu Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
ZamekKsiąż Zamek Czocha Zamek w Legnicy Zamek Grodno Zamek w Bolkowie Pałac w Kamieńcu Ząbk. Największym miastem jestWrocław – stolica województwa i historyczna stolica całegoŚląska . W mieście znajduje sięHala Stulecia wpisana nalistę UNESCO i uznany zapomnik historii Zespół historycznego centrum Wrocławia , oraz wiele innych zabytków i atrakcji jak np.Panorama Racławicka ,Wrocławska Fontanna ,Ogród Japoński , najstarszy i największy w PolsceOgród Zoologiczny ,Ogród Botaniczny .
Na liście UNESCO znajdują się równieżKościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze.
Województwo słynie z bardzo dużej liczbyzamków (99) ipałaców (kilkaset):
dwory pałace Pałac w Bagnie ,Pałac w Biskupicach Podgórnych ,Pałac w Bobrowie ,Pałac w Bożkowie ,Pałac w Brzezince ,Pałac w Brzeźnie ,Pałac w Bukowcu ,Pałac w Chwalimierzu ,Pałac w Cieplicach ,Pałac w Chocianowie ,Pałac w Dąbrowicy ,Pałac w Dobrocinie ,Pałac w Gaworzycach ,Pałac w Gogołowie ,Pałac w Jaskulinie ,Pałac Jedlinka ,Pałac w Jeleniej Górze ,Pałac w Kamieńcu Ząbk. ,Pałac w Kobierzycach ,Pałac w Komarnie ,Pałac Kornów w Pawłowicach ,Pałac w Kościelnikach Grn. ,Pałac w Kraskowie ,Pałac w Krobielowicach ,Pałac w Krzyżowej ,Pałac w Łagowie ,Pałac w Łomnicy ,Pałac w Luboradzu ,Pałac w Maciejowcu ,Pałac w Mikułowej ,Pałac w Miliczu ,Pałac w Miłkowie ,Pałac w Mokrzeszowie ,Pałac w Mrowinach ,Pałac w Mysłakowicach ,Pałac w Niwnicach ,Pałac w Nowiźnie ,Pałac w Ocicach ,Pałac w Osetnie ,Pałac w Parchowie ,Pałac w Piotrówku ,Pałac w Przyborowie ,Pałac w Rachowie ,Pałac w Radomierzycach ,Pałac w Roztoce ,Pałac w Roztoczniku ,Pałac w Sadkowie ,Pałac w Sarnach ,Pałac w Siedlimowicach ,Pałac w Sieroszowicach ,Pałac w Skale ,Pałac w Sobótce-Górce ,Pałac w Sokolnikach ,Pałac w Staniszowie ,Pałac w Stolcu ,Pałac w Strudze ,Pałac w Szalejowie Dolnym ,Pałac w Szczodrem ,Pałac w Trzebieszowicach ,Pałac w Warmątowicach ,Pałac w Wojanowie ,Pałac w Wojcieszowie ,Pałac we Wrocławiu (1) ,Pałac we Wrocławiu (2) ,Pałac w Zabardowicach ,Szpital w Mokrzeszowie zamki Zamek w Bardzie ,Zamek Bolczów ,Zamek w Bolkowie ,Zamek w Chobieni ,Zamek w Chocianowcu ,Zamek Chojnik ,Zamek w Chojnowie ,Zamek Cisy ,Zamek w Czerninie Górnej ,Zamek Czocha ,Zamek w Goli Dzierż. ,Zamek w Gorzanowie ,Zamek w Gościszowie ,Zamek Grodno ,Zamek Grodziec ,Zamek Gryf ,Zamek w Górze ,Zamek Homole ,Zamek w Jaworze ,Zamek w Jelczu-Laskowicach ,Zamek w Kamiennej Górze ,Zamek Karpień ,Zamek w Karpnikach ,Zamek w Kliczkowie ,Zamek w Kłaczynie ,Zamek Książ ,Zamek w Głogowie ,Zamek w Legnicy ,Zamek Leśna ,Zamek w Leśnicy ,Zamek w Lipie ,Zamek w Międzylesiu ,Zamek Niesytno ,Zamek Nowy Dwór ,Zamek oleśnicki ,Zamek w Oławie ,Zameczek w Opolnicy ,Zamek w Owieśnie ,Zamek w Płakowicach ,Zamek Podskale ,Zamek w Prochowicach ,Zamek w Przystroniu ,Zamek Quingenburg ,Zamek Radosno ,Zamek w Radłówce ,Zamek Rajsko ,Zamek w Ratnie Dolnym ,Zamek Rogowiec ,Zamek w Rokitnicy ,Zamek w Rybnicy ,Zamek Stary Książ ,Zamek Szczerba ,Zamek w Stoszowicach ,Zamek w Urazie ,Zamek w Warcie Bolesław. ,Zamek Wleń ,Zamek Wojnowice ,Zamek w Wołowie ,Zamek w Ząbkowicach Śl. ,Zamek w Ścinawce Śr. ,Zamek w Świeciu ,Zamek Świny ,Zamek w Żmigrodzie Świątynia Wang wKarpaczu Kaplica Czaszek wCzermnej Jaskinia Niedźwiedzia Godne uwagi są teżTwierdza Kłodzko ,Twierdza Srebrna Góra ,Wambierzyce ,Legnickie Pole ,Oleśnica Mała ,Sokołowsko ,Opactwo Cystersów w Lubiążu ,Opactwo Cystersów w Krzeszowie ,Opactwo Cystersów w Henrykowie ,Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku ,Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda ,Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu ,Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej ,Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju ,Kaplica Czaszek w Czermnej ,Świątynia Wang ,Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu ,Arboretum w Wojsławicach oraz związane z historiąII wojny światowej – sztolnie kompleksuRiese , niemiecki obóz koncentracyjnyGroß-Rosen ,Niemiecki cmentarz wojenny i Park Pokoju w Nadolicach Wielkich orazI wojny światowej –Cmentarz Żołnierzy Włoskich we Wrocławiu .
W województwie dolnośląskim znajduje się najwięcej w Polsceuzdrowisk :
Bardzo licznie odwiedzana przez turystów jestJaskinia Niedźwiedzia wMasywie Śnieżnika .
Województwo posiada trzy skocznie narciarskie:na Kruczej Skale ,Orlinek iKarpatka .
Szlaki turystyczne:
Ulica Miernicza we Wrocławiu – często wykorzystywana przez filmowcówNa Dolnym Śląsku nakręconotrylogię polskichkomedii – „Sami swoi ”, „Nie ma mocnych ”, „Kochaj albo rzuć ”. WLubomierzu znajduje się Muzeum Kargula i Pawlaka, a w podwrocławskichDobrzykowicach domy Kargula i Pawlaka.
Na Dolnym Śląsku nakręcono m.in. filmy „Baza ludzi umarłych ”, „Krzyż Walecznych ”, „Gdzie jest generał... ”, „Zaraza ”, „Mniejsze niebo ”, „Wielki Szu ”, „Wyjście awaryjne ”, „Konsul ”, „Nie ma zmiłuj ”, „Randka w ciemno ”,80 milionów ” oraz polski serial „Tajemnica twierdzy szyfrów ”.
Co roku we wrześniu wLądku-Zdroju odbywa sięFestiwal Górski im. Andrzeja Zawady .
Stadion Miejski we Wrocławiu Najbardziej znanymi klubamipiłkarskimi województwa sąŚląsk Wrocław – MistrzPolski1977 ,2012 , zdobywca Pucharu Polski 1976, 1987 i zdobywca Superpucharu Polski 1987, 2012 orazKGHM Zagłębie Lubin , Mistrz Polski1991 i2007 . Oba kluby są swoimi "sportowymi wrogami" a ich spotkania są nazywaneDerbami Dolnego Śląska. Śląsk jest obecnie na ósmym miejscu wtabeli wszech czasów ekstraklasy i rozgrywa mecze naStadionie Miejskim we Wrocławiu.
Lista regionów z którymi samorząd województwa podjął współpracę, podpisał umowę partnerską[ 54]
W latach 2003–2022 województwo posiadało umowę partnerską również zobwodem leningradzkim w Rosji. Umowa ta została wypowiedziana przez stronę polską 1 marca 2022 z powoduinwazji Rosji na Ukrainę [ 55]
↑ Niektóre rezerwaty przyrody skategoryzowane są w więcej niż jednym rodzaju. ↑a b GUS ,Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 31.12) [dostęp 2025-05-22] (pol.) .↑ GUS ,Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca [dostęp 2023-11-12] (pol.) .↑ GUS - Bank Danych Lokalnych [dostęp 2024-09-25] .↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012 ,ISSN 1641-3229 .↑ geoportal.gov.pl . geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].↑ Rocznik Statystyczny Województwa Dolnośląskiego 2019 ↑ Digital Elevation Data . Viewfinder Panoramas. (ang.) .↑ Dolny Śląsk – Położenie . Poland.com. [dostęp 2012-03-10]. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-06-09)].↑ Komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski MPHP VER. 09/2010. ↑ WorldClim – Global Climate Data . [dostęp 2014-02-14].↑ Jacek Koźma, Cezary Sroga: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego. Surowce mineralne, stan i możliwości eksploatacji . [dostęp 2014-05-02]. ↑ Zarządzenie Nr 78 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 29 marca 2010 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2010 r. Nr 63, poz. 966). ↑a b (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603 ↑ (§ 3. ust 2. Statut DUW we Wrocławiu) Zarządzenie nr 79 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 27 maja 2009 r. ws. nadania Statutu (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2009 r., Nr 104, poz. 2131). ↑ Delegatury Urzędu . Dolnośląski Urząd Wojewódzki. [dostęp 2012-02-12]. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-05-18)].↑ Mateusz M. Lipiński Mateusz M. ,Maciej Awiżeń wojewodą dolnośląskim [dostęp 2023-12-22] (pol.) .↑ Ewa E. Gazda Ewa E. ,Jarosław J. Wrona Jarosław J. ,Pilne! Wojewoda dolnośląski Maciej Awiżeń odwołany ze stanowiska! [dostęp 2024-11-25] .↑ Zmiana na stanowisku wojewody dolnośląskiego [dostęp 2024-11-25] (pol.) .↑a b GUS ,Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [dostęp 2023-04-29] (pol.) .↑ Klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS) .↑ Dane GUS na dzień 30 czerwca 2017 .↑a b c GUS ,Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [dostęp 2024-03-24] (pol.) .↑ MIGRACJE.GOV.PL – Mapy i dane statystyczne imigrantów i służb migracyjnych Polski [dostęp 2025-07-28] [zarchiwizowane zadresu 2025-07-11] .strona główna serwisu ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014 ,ISSN 1230-5820 .↑ Regional GDP Regional GDP per capita in 2009 . Eurostat – European Commission, 2012-03-13. [dostęp 2012-05-25]. (ang.) .↑ Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions . Eurostat – European Commission, 2012-03-22. [dostęp 2012-05-25]. (ang.) .↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice) ,ISSN 1230-5820 .↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099 ↑ GUS ,Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [dostęp 2019-11-21] (pol.) .↑ Dolnośląskie: duże inwestycje zmniejszyły bezrobocie w całym regionie adresu 2015-01-01] .↑ Wojewoda dolnośląski: stajemy się regionem konkurencyjnym w skali kraju .↑ Ubóstwo w Polsce w 2011 r. . Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].↑ Produkty Tradycyjne w województwie dolnośląskim .↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819 ↑ Wykaz dróg krajowych po zarządzeniu Nr 13 z dnia 22 lipca 2016 r. .↑ Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei . inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/koleje-dolnoslaskie-pokazaly-endolino-zdjecia-79632.html ↑a b Kolejny zmodernizowany skład Kolei Dolnośląskich . kurier-kolejowy.pl, 2014-11-19. [dostęp 2014-11-20]. (pol.) .↑ Dolny Śląsk podpisał umowę z Newagiem na hybrydy...i od razu powiększył zamówienie [dostęp 2020-10-13] (pol.) .↑ Dolnośląska hybryda wchodzi do służby. Dostanie superkondensatory? - Rynek Kolejowy [dostęp 2024-04-26] .↑a b c d e f g Koleje Dolnośląskie. W: Jacek Chiżyński: Atlas przewoźników kolejowych Polski 2011 . Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. 28–31.ISBN 978-83-931006-5-1 . ↑a b c d e f g Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla województwa dolnośląskiego. . [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane ztego adresu (2014-08-25)].↑ SKM Trójmiasto znów wymienia się taborem z KD. Tym razem na SA134 - Rynek Kolejowy [dostęp 2024-04-26] .↑ J. Chiżyński. Nowy tabor w Kolejach Dolnośląskich . „Świat Kolei”. 12/2015, s. 12-13. Emi-press. ISSN 1234-5962 ↑ uke.gov.pl . uke.gov.pl. [zarchiwizowane ztego adresu (2015-05-04)].↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 [dostęp 2014-12-27] [zarchiwizowane zadresu 2018-02-15] (pol.) .↑ Marek Snowarski: Atlas roślin naczyniowych Polski . [dostęp 2015-01-26]. ↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce - Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland . Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. Brak numerów stron w książce ↑a b Tadeusz Stawarczyk, Wojciech Jankowski, Jan Kotusz: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego. Fauna . [dostęp 2014-09-18]. ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany . Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, 2003. Brak numerów stron w książce ↑ Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody . [dostęp 2012-07-13].↑ Ruszył Dolnośląski Szlak Piwa i Wina .↑ Dolnośląski Szlak Piwa i Wina .↑ Współpraca z zagranicą . Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. [dostęp 2012-02-12].↑ Dolny Śląsk zerwał stosunki z obwodem leningradzkim w Rosji [dostęp 2022-03-02] (pol.) .Miasta powiatowe Miasta gminne
Województwa Siedziby wojewodów Podziały administracyjne Herby województw Flagi województw Województwa proponowane Inne jednostki podziału
.svg)
_02.png)
_flag.gif)
_flag.svg)
.jpeg)
_-_fotopolska.eu_(239268).jpg)
.jpg)
.jpg)
001.JPG)
_ID_593146.jpg)
1.jpg)
.jpg)
.jpg)
