| miasto igmina | |||||
 Rynek w Wodzisławiu Śląskim | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie | 1257 | ||||
| Prezydent | |||||
| Powierzchnia | 49,51 km² | ||||
| Wysokość | od 210 do 290 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 32 | ||||
| Kod pocztowy | od 44-286 do 44-313 | ||||
| Tablice rejestracyjne | SWD | ||||
Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||
 50°00′16″N 18°27′42″E/50,004444 18,461667[2] | |||||
| TERC (TERYT) | 2415041 | ||||
| SIMC | 0944853 | ||||
| Hasło promocyjne: Południowa Brama Polski | |||||
Urząd miejski ul. Bogumińska 444-300 Wodzisław Śląski | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Wodzisław Śląski (niem. Loslau) –miasto w południowejPolsce, wwojewództwie śląskim, siedzibapowiatu wodzisławskiego, nad rzekąLesznicą (Leśnicą).
Miasto lokowano w połowie XIII w. Wodzisław Śląski był siedzibą księstwa ipaństwa wodzisławskiego. W II. poł. XX w. ośrodek górniczy i przemysłowy. Według danychGUS z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 45 571 mieszkańców[1].
Miasto geograficznie leży naPłaskowyżu Rybnickim (będącym częściąWyżyny Śląskiej), nad rzekąLesznicą, historycznie naGórnym Śląsku.
Miasto położone w południowo-zachodniej częściwojewództwa śląskiego przy granicy zCzechami. Wodzisław położony jest w południowej częściPłaskowyżu Rybnickiego[3], nad rzekąLesznicą (prawy dopływOlzy). Terytorium Wodzisławia rozciąga się od 49°58′01 do 50°02′14″N i 18°21′16 do 18°31′16″E. Przez miasto przebiega dokładnierównoleżnik 50° szerokości geograficznej północnej.
Według danych z 1 stycznia 2013 powierzchnia miasta wynosi 49,5 km²[4].
Miasto sąsiaduje z gminami:Godów,Gorzyce,Lubomia,Marklowice iMszana oraz gminami-miastami:Pszów,Radlin.
Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych z Wodzisławia można dostrzec pasmo Beskidu Śląsko-Morawskiego ze szczytemLysá hora (pol. Łysa Góra) oraz góryBeskidu Śląskiego –Czantoria Wielka,Skrzyczne; widoczne są też na zachodzie czeskie góryJeseniki z górąPradziad.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa katowickiego.
Miasto leży na wysokości od 210 (Zawada) do 290 mn.p.m. (Wilchwy, Jedłownik). Wodzisław cechuje duża różnica w wysokości względnej sięgająca 80 metrów. Miasto usadowione jest na kilku wzgórzach poprzecinanych głębokimi wąwozami.
Klimat Wodzisławia jest stosunkowo łagodny, wpływają na to bliskie sąsiedztwo rzekiOdry, kompleksy leśne otaczające miasto, a przede wszystkim bliskie sąsiedztwoBramy Morawskiej. Średnia temperatura roczna kształtuje się w granicach +7 °C do +8 °C. Najcieplej jest w lipcu, najzimniejszym zaś miesiącem jest styczeń. Miasto leży w strefie wiatrów średnich i słabych wiejących najczęściej z kierunku Bramy Morawskiej.Okres wegetacyjny należy do najdłuższych i wynosi 225 dni, kiedy średnia temperatura dnia jest wyższa od 5 °C. Kotlinowate położenie w sąsiedztwie gór oraz nieckowate położenie centrum niekorzystnie odbija się na warunkach termicznych panujących w mieście. Sprzyja to wiosną i jesienią zaleganiu warstw zimnego powietrza w czasie gdy brakuje wiatrów, w wyniku czego występują przymrozki. Średnia roczna sumaopadów atmosferycznych należy do wysokich – 786 mm w stosunku do średniej krajowej 600–650 mm. Napływ ciepłych mas powietrza i mieszanie się z chłodniejszymi sprzyja powstawaniu burz – do 30 na rok. Występują także częste opadygradu. Pokrywaśnieżna zalega tu od 60 do 80 dni. Średniawilgotność powietrza wynosi około 80% i należy do niższych w skali kraju. W rejonie Wodzisławia zaobserwowano wcześniejsze nadejście wiosny oraz opóźnienie początku zimy w stosunku do reszty kraju[5].
Osobny artykuł:Przyroda Wodzisławia Śląskiego.Lasy:
| Nazwa lasu | Położenie |
|---|---|
| Las Miejski | na północny wschód od centrum |
| Las Leszczok | na wschód od Nowego Miasta |
| Las Kępa | na południowy wschód od Radlina II |
Według raportuŚwiatowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Wodzisław Śląski został sklasyfikowany jako piąte najbardziej zanieczyszczone miastoUnii Europejskiej[6]
.jpg)
Nazwa miasta jestnazwą patronimiczną wywodzącą się odstaropolskiego imienia„Wodzisław” derywatusłowiańskiego imienia męskiegoWładysław oznaczającegosławnego władcę[8]. Obecnie w nauce panuje zgodny pogląd, że nazwa miasta pochodzi od księcia opolsko-raciborskiegoWładysława[9].
Dawniejsza literatura jak np. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku wywodzi nazwę miasta od księcia z dynastii Piastów –Władysława I Hermana, któremu przypisuje jego założenie we fragmencie„Wahrscheinlich verdankt Ort seine Entstehung dem piastischen herzog Wladislaus I, Hermann genannt, der in den Jahrer: 1082 bis 1102 uber Polen und Schlesien herrschte; wenigstens deutet hierauf der Name, polnisch Wodzisław, alterthumlich Wladislawa, Ladislaw, Loslaw bin.” w tłumaczeniu na język polski„Prawdopodobnie miejscowość zawdzięcza swoje powstanie księciu piastowskiemu Władysławowi I Hermanowi, który w latach 1082–1102 panował nad Polską i Śląskiem; wskazuje na to nazwa, po polsku Wodzisław, dawniej Wladislawa, Ladislaw, Loslaw.”[10].
Pierwszy zapis z ok. 1295 w księdze łacińskiejLiber fundationis episcopatus Vratislaviensis notuje miejscowość jakoWlodislavia civitate. W księdze wymienione zostały również niektóre wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto[9]. Są to obecne dzielnice lub części powiatu jakRadlin wymieniony pod nazwą Redlino,Biertułtowy pod nazwąBertoldivilla[11][12]. W roku 1613 śląski regionalista i historykMikołaj Henel zPrudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt.Silesiographia podając jej łacińską nazwę:Lossa[13].
W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanymjęzyku polskim wBerlinie przezFryderyka Wielkiego wymieniona jest nazwaLoslaw[7]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku weWrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemieckąLoslau oraz obecnie używaną, polskąWodzislaw[14] we fragmencie„Wodzislaw, polnischer Name der im Rybniker Kreise gelegenen Stadt Loslau”[15]. Statystyczny opis Prus z 1837 roku wymienia obok nazwyLoslau takżeWodislau[16].
Polską nazwęWodzisław w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej wGłogówku w 1847 wymienił śląski pisarzJózef Lompa[17].Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polskimi nazwamiWodzisław orazWłodzisław i pod niemieckąLoslau[18]. Polską nazwęWodzisław, łacińskąWladislavia oraz niemieckąLoslau wymienia również w 1896 roku śląski pisarzKonstanty Damrot[19].
Łacińska nazwa miejscowości umieszczona była kiedyś w herbie miejskim:„Das Wappen der Stadt enthalt einen halben polnischen Adler und eine halbe Rose mit der Umschrift: Civitatis Wladislavensis 1597”, czyli w tłumaczeniu na język polski„Herb miasta zawiera pół polskiego orła oraz pół róży z podpisem: Civitatis Wladislavensis 1597.”[10]. Katalog herbów niemieckich miejscowości, wydany w 1898 roku we Frankfurcie nad Menem, określa polską nazwę jakoWladislaw[20].
Osobny artykuł:Historia Wodzisławia Śląskiego.W połowie XIX wieku większość mieszkańców Wodzisławia oraz całego regionu stanowiła ludność polskojęzyczna. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku odnotowuje:„Der grōßte Theil der Einwohner spricht polnisch. Es giebt nur wenige Bürger, deren Muttersprache die deutsche ist, obgleich schon fast der dritte Theil sich auch dieser Sprache bedient”, czyli w tłumaczeniu na język polski„Największa część ludności mówi po polsku. Jest tylko niewielu obywateli, których językiem macierzystym jest niemiecki, mimo że prawie 1/3 posługuje się także tym językiem.”[21].
Patronem Wodzisławia Śląskiego jest św.Wawrzyniec z Rzymu, diakon i męczennik chrześcijański z III w.n.e.10 sierpnia1536 roku miastu zagrażał wzbudzający ogólny strach kataklizm. Wówczas mieszkańcy Wodzisławia postanowili oddać się pod opiekę świętemu Wawrzyńcowi. Miasto zostało ocalone, a świętego uznano za opiekuna wodzisławian[22].
Osobny artykuł:Ludność Wodzisławia Śląskiego.Wodzisław Śląski początkowo był jednym z największych miast naGórnym Śląsku z czasem jednak w wyniku wojen i klęsk żywiołowych stał się małym miastem. Ponowny intensywny rozwój Wodzisławia przypada na lata 60. i 70. XX wieku[potrzebny przypis].
Historia zaludnienia Wodzisławia Śląskiego[potrzebny przypis]:
Wykres liczby ludności Wodzisławia Śląskiego na przestrzeni ostatnich 85 lat:
Największą populację Wodzisław Śląski odnotował w 1991 roku (przed odłączeniem sięRydułtów).
Dane o ludności z 31 grudnia 2023[36]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 44 833 | 100 | 23 341 | 52,06 | 21 492 | 47,94 |
| Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 7565 | 16,87 | 3645 | 8,13 | 3920 | 8,74 |
| Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 26 084 | 58,18 | 12 298 | 27,43 | 13 786 | 30,75 |
| Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 11 184 | 24,95 | 7398 | 16,5 | 3786 | 8,44 |
Piramida wieku mieszkańców Wodzisławia Śląskiego[37]:
Osobny artykuł:Dzielnice Wodzisławia Śląskiego.Miasto na podstawie uchwały Nr XVII/156/96Rady Miejskiej w Wodzisławiu Śląskim z 28 czerwca 1996 zostało podzielone na 9dzielnic:
Miejscowości, które kiedyś były dzielnicami Wodzisławia Śląskiego:
Marklowice,Pszów,Radlin I,Rydułtowy.
W latach 1945–1954 miasto było siedzibąwiejskiej gminy Wodzisław Śląski.
Wodzisław Śląski jest ośrodkiem administracyjnym powiatu wodzisławskiego, węzłem drogowym. W mieście znajduje się stacja kolejowa na liniiKatowice –Bogumin. Miasto jest również centrum handlowym dla powiatu. W Wodzisławiu działają wytwórnia koncentratów spożywczych „Agro Wodzisław”, fabryki okien: "Eko-Okna", „Termo Profil” i „KNS”; fabryka masztów „Alumast”, fabryka flag „Flagowa Kraina”, przedsiębiorstwa: „Pol-Eko-Aparatura”, „Azis Mining Service”, „Grilex”, KES Poland; młyn „Złoty Kłos” oraz siedziba firmy „ITUM” sp. z o.o.
W Wodzisławiu Śląskim znajdują się tereny inwestycyjne włączone doKatowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[38].
W mieście znajdują się trzy ciepłownie: ZC Wodzisław Śląski, C. Jedłownik oraz EC 1 Maja.
W Wodzisławiu działa galeria handlowo-rozrywkowa – „Galeria Karuzela” oraz kilkanaściesupermarketów idyskontów.
Wodzisław Śląski jest węzłem transportowym w południowej części województwa śląskiego.
Przez miasto przebiega kilka szlaków drogowych:
W pobliżu miasta znajduje się kilka zjazdów z przebiegającej przez sąsiednie gminy autostrady:
Z tym tematem związana jest kategoria:Ulice i place w Wodzisławiu Śląskim.W Wodzisławiu Śl. znajduje się ponad 200 ulic i kilkanaście placów.Drogi te dzielą się na:
Wodzisław Śl. posiada obecnie 8 rond.
| Nazwa ronda | Skrzyżowanie ulic | Dzielnica |
|---|---|---|
| św. Floriana | Radlińska – Chrobrego – Kominka | Radlin II |
| 750-lecia | Jastrzębska – Witosa – Kubsza | Stare Miasto |
| Alanya | 26 Marca – Piłsudskiego – Daszyńskiego – plac Gladbeck | Stare Miasto |
| Karviny | Jana Pawła II – Rybnicka – Witosa – Dworcowa | Nowe Miasto |
| Sallaumines | 26 Marca – Armii Krajowej | Nowe Miasto |
| św. Wawrzyńca | 26 Marca – Jana Pawła II | Nowe Miasto |
| Nowomiejskie | Radlińska – 26 Marca – Matuszczyka | Nowe Miasto |
| Europejskie[40] | Rybnicka – Armii Krajowej | Nowe Miasto |
.jpg)
Osobny artykuł:Transport kolejowy w Wodzisławiu Śląskim.Wodzisław Śląski jest węzłem kolejowym na trasie Katowice – Rybnik – Chałupki – Bogumin, oraz dla pobliskich kopalń i zakładów pracy. Przez miasto przebiegająlinia kolejowa nr 158Rybnik Towarowy – Wodzisław Śląski –Chałupki;Linia kolejowa nr 876 Wodzisław Śląski – Kopalnia Marcel oraz linia kolejowa Wodzisław Śląski – Szyb Marklowice. Przez Wodzisław przebiegają również obecnie nieczynne linie kolejowe nr159 i875.
Miasto posiada dworzec kolejowy znajdujący się na stacji:Wodzisław Śląski oraz przystanki osoboweWodzisław Śląski Centrum iWodzisław Śląski Radlin. Na stacji kolejowej Wodzisław Śląski zatrzymują się regionalne pociągi Kolei Śląskich,Polregio oraz PKP Intercity doWarszawy,Ostrawy,Pragi,Bratysławy,Wiednia orazBudapesztu[41]. Na przystankach kolejowych Wodzisław Śląski Centrum i Wodzisław Śląski Radlin zatrzymują się wyłącznie pociągi Kolei Śląskich.
W Wodzisławiu działa kilka przedsiębiorstw transportu zbiorowego. Transport zbiorowy w mieście charakteryzuje się dużym stopniem rozdrobnienia. Wodzisław posiada własną komunikację miejską (organizator: Urząd Miasta Wodzisław Śląski), której autobusy malowane są na żółto-czerwono z niebieskim paskiem i logiemKomunikacja Miejska Wodzisław Śląski. W Wodzisławiu kursują również autobusy organizowane przezMiędzygminny Związek Komunikacyjny (MZK) z siedzibą w Jastrzębiu Zdroju. Funkcjonuje także komercyjna linia prywatnego przewoźnikaKłosok Żory. Połączenia z gminami na terenie powiatu wodzisławskiego obsługuje równieżPKS Racibórz na zlecenie starostwa powiatowego. Nie istnieje żadna forma integracji taryfowo-biletowej, ani żadne planowe skomunikowania pomiędzy autobusami różnych organizatorów.
Pełna lista zabytków:
Kościół drewniany z XVII pw. św. Barbary i św. Józefa wJastrzębiu Dolnym. Został przeniesiony z dzielnicy Wodzisławia Śląskiego –Jedłownika w 1974. Dzisiejszy wygląd kościoła zapewne odbiega od pierwowzoru, gdyż w 1888 budynek gruntownie odrestaurowano oraz przebudowano. Kościół jest budowlą drewnianą, składającą się konstrukcji zrębowej oszalowanej deskami.
Parki miejskie:
Pomniki przyrody:
Życie kulturalne w Wodzisławiu Śląskim skupia się m.in. wokół ośrodka Wodzisławskiego Centrum Kultury (WCK), mającego swą siedzibę przy ulicy ks. Wilhelma Kubsza. Znane w całej Polsce są zespoły „Miraż”, „Spin” czy „Impuls”. W WCK działa kino miejskie. Ponadto z instytucji kulturalnych w Wodzisławiu istnieją m.in. muzeum miejskie, biblioteki: powiatowa i pedagogiczna orazarchiwumPAN. W Wodzisławiu Śląskim swoją siedzibę ma teżTowarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej.
Wodzisław Śląski jest znanym wPolsce ośrodkiem piłkarskim[42]. W latach 1996–2010 wEkstraklasie występowała drużyna miejscowejOdry. Młodzież ma możliwość szkolenia również w kilku innych klubach piłkarskich działających na terenie miasta. Oprócz piłki nożnej w Wodzisławiu działają również kluby sportowe z innych dziedzin sportu np.koszykówki,siatkówki,judo czybiatlonu. Najwięcej sekcji sportowych posiada obecnie KS Wicher Wilchwy (piłka nożna, judo, szachy).
Informacja turystyczna znajduje się w holuMuzeum w Wodzisławiu Śl. przy ulicy Kubsza 2.
Atrakcje turystyczne:
| Nazwa | Restauracja | Liczba gwiazdek | Adres |
|---|---|---|---|
| Amadeus | Tak | 4 | ul. Jastrzębska 9 |
| Leśniczówka | Tak | brak | ul. Marklowicka 21 |
| Gościniec Wodzisławski | Tak | brak | ul. Bogumińska 46 |
| Ostrawa | Tak | 3 | ul. Kubsza 28 |
Szlak Jankowicki (15,3 km)
Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich (91 km)
316Y – Trasa Powiatu Wodzisławskiego (52 km)
317 – Trasa z Raciborza do Radlina (16,5 km)
317S – Trasa Lokalna (3,7 km)
324 – Trasa Miasta Wodzisław Śląski do Karwiny (25,5 km)
W mieście znajduje sięArchidiecezjalny Dom Rekolekcyjny.
Trzy zbory Świadków Jehowy[52]:
Osobny artykuł:Prezydenci Wodzisławia Śląskiego.Obecnym prezydentem miasta Wodzisław Śląski jestMieczysław Kieca (KW SNW). Najważniejsze stanowisko we władzach Wodzisławia Śląskiego było na przestrzeni lat różnie nazywane – burmistrzami, następnie po reformie administracyjnej z 1 czerwca 1975 nadano określenie prezydent miasta, które jest w używane do dziś ze względu że miasto osiągnęło liczbę 100 tys. mieszkańców. Prezydent Miasta Wodzisławia Śląskiego jest organem wykonawczym, wybieranym na 5-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich.
Na podstawie nowej ordynacji – „Ustawy o miastach” w dniu 22 lutego 1809 odbyły się w Wodzisławiu pierwsze wybory do rady miasta[potrzebny przypis].
W skład Rady Miasta wchodzi 23, wybieranych w wyborach bezpośrednich radnych[53]. W 2002, po nowelizacji Ustawy o samorządzie lokalnym rada miasta utraciła prawo wyboru prezydenta
| Ugrupowanie | Kadencja 2002−2006[54] | Kadencja 2006−2010[55] | Kadencja 2010–2014[56] | Kadencja 2014–2018[57] | Kadencja 2018–2024[58] | Kadencja 2024–2029[59] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 2 (SLD-UP) | – | – | – | – | – |
| Wspólnota Ludzi Dobrej Woli | 6 | 4 | 3 | – | – | – |
| MKS „Odra” Wodzisław Śląski | 5 | 4 | – | – | – | – |
| Ruch Rozwoju Miasta | 3 | 2 | 2 | – | – | – |
| Wodzisławianie Dla Miasta | 4 | 2 | – | – | – | – |
| Nie Pozostańmy Obojętni | 3 | 4 | – | – | – | – |
| Prawo i Sprawiedliwość | – | 3 | 4 | 1 | 6 | 6 |
| Demokracja i Samorządność | – | 2 | – | – | – | – |
| Platforma Obywatelska | – | – | 3 | – | – | – |
| Koalicja Obywatelska | – | – | – | – | – | 6 |
| Wodzisławianie – Ku Przyszłości | – | – | 2 | – | – | – |
| Inicjatywa Samorządowa Obywateli | – | – | 4 | – | – | – |
| Nasz Wodzisław | – | – | 2 | 14 | 8 | 2 |
| Wodzisław Śląski – Nasze Miasto | – | – | 1 | – | – | – |
| Wspólnota Samorządowa | – | – | – | 6 | 3 | 4 |
| "Zgoda i Rozwój" | – | – | – | – | 2 | – |
| Głos Pokoleń | – | – | – | – | 1 | 1 |
| Wodzisław 2.0 | – | – | – | – | 1 | 2 |
Źródło: oficjalna strona miasta[60]
| Państwo | Miasto | Data podpisania porozumienia |
|---|---|---|
 Czechy | Karvina | 1954 |
 Francja | Sallaumines | 1990 |
 Niemcy | Gladbeck | 27 października 1990 |
 Turcja | Alanya | 14 czerwca 2002 |
 Włochy | Fondi | 2004[61] |
 Rumunia | Siret | 2011 |
 Armenia | Artik | 2017 |
Telewizja poruszająca tematy o charakterze lokalnym to przede wszystkim programTVP3 Katowice,TVSilesia oraz TelewizjaTVT.
Rejon powiatu wodzisławskiego, obejmują swym zasięgiem dwie rozgłośnie nadające program lokalny:Radio 90 FM orazRadio Vanessa.
| Nazwa | Typ | Adres | Uwagi |
|---|---|---|---|
| „Herold Wodzisławski” | historyczno-społeczno-kulturalny | Wodzisław Śląski ul. Rynek 20 | półrocznik |
| „Nowiny” | informacyjna | Rybnik ul. Wyzwolenia 10 | tygodnik |
| „Nowiny Wodzisławskie” | informacyjna | Racibórz ul. Zborowa 4 | tygodnik |
| „Wodzisław Śląski Nasze Miasto” | informacyjna | Rybnik ul. Sobieskiego 15 | tygodniowy dodatek do „Dziennika Zachodniego” |
| Dzielnice | |
|---|---|
| Osiedla | |
| Części miasta wgTERYT | |
| Inne jednostki historyczne | |
| Dawniej w granicach Wodzisławia Śląskiego |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1954–75*) |
|
| Osiedla (1954–72) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie (1973–75*) | |
| Legenda |
|
| miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| powiaty | |
| miasta | |
| gminy miejsko-wiejskie | |
| gminy wiejskie |
