Ten artykuł dotyczy miasta w woj. świętokrzyskim. Zobacz też:Wodzisław w innych znaczeniach tej nazwy;Wodzisław Śląski.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
_Market_square_in_Wodzis%25C5%2582aw%2c_pow._j%25C4%2599drzejowski_02.jpg) Rynek wodzisławski | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | 1366–1870, 2021 | ||
| Burmistrz | Dominik Łukasik | ||
| Powierzchnia | 7,93[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość | |||
| Strefa numeracyjna | 41 | ||
| Kod pocztowy | 28-330[2] | ||
| Tablice rejestracyjne | TJE | ||
Położenie na mapie gminy Wodzisław  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego  | |||
 50°31′15″N 20°11′30″E/50,520833 20,191667[3] | |||
| TERC (TERYT) | 2602094 | ||
| SIMC | 0279686 | ||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
 | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoWodzisław |
Wodzisław –miasto wPolsce położone wwojewództwie świętokrzyskim, wpowiecie jędrzejowskim, siedzibamiejsko-wiejskiej gminy Wodzisław[4][5]. Leży w widłach rzekiMozgawy i jej dopływu Mozgawki, przy drodzeekspresowej S7.
Prawa miejskie od 1366[6], zdegradowany do rangi wsi 13 stycznia 1870[7]. Status miasta odzyskał 1 stycznia 2021[8].
W latach 1867–1954 siedziba zbiorowej gminy Wodzisław, w latach 1954–1972gromady Wodzisław[9], a od 1973 ponownie gminy Wodzisław[10].W latach 1975–1998 miejscowość położona była wwojewództwie kieleckim.
W obszar miejscowości wchodzą również:
| Identyfikator SIMC | Nazwa miejscowości | Rodzaj miejscowości |
|---|---|---|
| 0279060 | Brzezie | część miasta Wodzisław |
| 1016635 | Piaski Wodzisławskie | część miasta Wodzisław |
| Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200) | ||
Miejscowość została wymieniona po raz pierwszy w spisach świętopietrza z 1335 roku, a więc za czasów panowaniaWładysława Łokietka. Początkowo nosiła ona nazwęWłodzisław. W 1366 roku pojawiła się wzmianka, że wójtostwo wykupił mieszczanin Florian. Dokładna data nadania Wodzisławowipraw miejskich nie jest znana, ale przyjmuje się, że nastąpiło to ok. 1317. Wodzisław był własnością królewską. WedługJanka z Czarnkowa 3 listopada 1370 umierający królKazimierz Wielki w swoimtestamencie zapisał miasto braciom z rodu Zadorów - Zbigniewowi, Przedborowi i Pakosławowi, synom Zbigniewa z Brzezia koło Bochni. Nie ma pewności co do tego czy zapis ten został wykonany przez królaLudwika i królowąElżbietę. Wnuk Przedbora - Jan "Marszałkowicz" z Brzezia dał początek linii wodzisławskiej, od XVI wieku noszącej nazwisko Lanckorońscy. W 1394-1395 roku w rachunkach bocheńskich żup solnych pojawiła się wzmiankaad castrum Wlodzisslavieniss co świadczyło o istnieniu w pobliżu zamku. W 1531 roku wzmiankowano istnienie przy Wodzisławiu (przypuszczalnie wBrzeziu) zamku należącego do Jana Lanckorońskiego[11].
W XVI w. miasto, które nosiło już współczesną nazwę Wodzisław należało do roduLanckorońskich nazywanych również Wodzisławskimi. W 1581 płaciło ono 16florenówszosu od 3łanów miejskich, 1 koła młyńskiego, 8komorników, 2krawców, 2kuśnierzy, 4tkaczów, 4szewców, 2kowali, 2 rzeźników, 1kołodzieja, 1bednarza, 1miecznika, 1balwierza oraz 4piekarzy. Wodzisław był więc niewielką osadą o charakterzerzemieślniczym. W 1595 roku miasto położone w powiecie ksiąskimwojewództwa krakowskiego było własnością łowczego sandomierskiegoHieronima Lanckorońskiego[12].
W 1551 dziedzic miasta oddał miejscowy drewniany kościółkalwinistom. Funkcjępastora pełnił w WodzisławiuMarcin Krowicki, który za pomocą perswazji i zręcznego postępowania nawrócił większość mieszkańców na kalwinizm. Miasteczko było jednym z prężniejszych ośrodków kalwinizmu w Małopolsce i miejscem obrad dwudziestu prowincjonalnych synodów kalwińskich: w 1557, 1558, 1559, 1560 (dwukrotnie), 1561, 1566, 1583, 1589, 1590, 1595, 1597 (dwukrotnie), 1599, 1601, 1604, 1606, 1607, 1609, 1610, 1611 i 1612 (te dwa ostatnie dystryktowe).
Dzięki energicznemu przywództwu Stanisława Sarnickiego i patronów z rodziny Lanckorońskich,bracia polscy nie rozszerzyli się tutaj. Informacje o ichzborze w mieście nie mają potwierdzenia w źródłach[13][14]. Wodzisław pozostał drugim obokSecemina głównym miastem Małopolski z silną społecznością kalwińską.
Pastorami kalwińskimi byli:
Zbór zniósł w 1613Samuel Lanckoroński, który po klęsceRokoszu Zebrzydowskiego przeszedł nakatolicyzm. Ufundował on nowy, murowany kościół katolicki pw. św. Marcina. Nakazał także kalwińskim mieszkańcom opuszczenie miasta albo przejście na katolicyzm.
W połowie XVI w. zamek wBrzeziu pod miastem wzniósłJan Lanckoroński. Został on w późniejszym okresie przebudowany na pałac. W tym samym czasie w miasteczku zaczęła się osiedlać ludnośćżydowska. W 1720 wybudowanowodzisławską synagogę. Po pożarze kościoła w 1746 odbudował go w 1787Maciej Lanckoroński.
Według spisu z 1827 znajdowało się tu 191 domów. Miasto zamieszkane było przez 1760 mieszkańców. W 1857 było tu 321 domów (121 murowanych) i 2081 mieszkańców, w tym 1463 Żydów. W 1865 pożar zniszczył niemal całą osadę.
W 1869 Wodzisław utracił prawa miejskie. W 2. połowie XIX w. osada liczyła ok. 4000 mieszkańców, w tym ok. 3000 Żydów. Znajdowało się tu ok. 350 domów. W początkach XX w. miejscowość liczyła już ponad 6,4 tys. mieszkańców, niemal tyle samo co stolica powiatuJędrzejów (6,5 tys.), czym kwalifikowała się do jednych z większych wguberni kieleckiej[15].
Do gminy żydowskiej w Wodzisławiu należeli wierni zeSłomnik. W 1897 zostali oni od niej odłączeni i utworzyli odrębny kahał w Słomnikach[16].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 Żydów z Wodzisławia i okolic. 20 września 1942 zostali wywiezieni do getta w Sędziszowie, a stamtąd doobozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[17].
Pod koniec listopada 1944 roku radziecki oddział partyzancki pod dowództwem Wasyla Łukianowicza Tichonina (ps. „Wasyl”) uderzył na miasto. W wyniku ataku stacjonujący tu garnizon hitlerowski stracił kilkunastu zabitych[18].
Ostatnim dziedzicem Wodzisławia byłAntoni Lanckoroński[19][20].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była wwojewództwie kieleckim.
O przywrócenie miejscowości statusu miasta zabiegało lokalne stowarzyszenie Towarzystwo Przyjaciół Wodzisławia. Na jego wniosek 15 lipca 2019 r., Rada Gminy podjęła decyzję w sprawie wszczęcia procedury administracyjnej i przeprowadzenia konsultacji społecznych w celu wystosowania doRady Ministrów odpowiedniego wniosku[21].
31 lipca 2020 r. wDzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów, gdzie zarządzono przywrócenie praw miejskich miejscowości od dnia 1 stycznia 2021 r.[22] 29 grudnia tego samego roku, Wójt Gminy, Dominik Łukasik, odebrał z rąk premiera Mateusza Morawieckiego Akt Nadania Statusu Miasta dla miejscowości[23]. Gminie przyznano z tej okazji również środki z Rządowego Funduszu Inwestycji lokalnych[24]. Z nich oraz z budżetu gminy mają zostać sfinansowane inwestycje z okazji odzyskania praw miejskich. Mają to być między innymi modernizacja oświetlenia ulicznego, remonty ulic, rozbudowa sieci wodociągowej, instalacja monitoringu Rynku, adaptacja budynku na Centrum Aktywności Lokalnej oraz rozbudowa świetlicy środowiskowej[24][25].
W konsultacjach, przeprowadzonych między 11 września a 31 października 2019 r., głosowało 40% uprawnionych, tj. 2372 z 5928 pełnoletnich mieszkańców gminy. „Za” wystosowaniem wniosku zagłosowało 81,61%, „przeciw” 13,61%, a „głos na 0” oddało 4,78%. Z tego, pośród mieszkańców samego Wodzisławia, procent głosujących „za” był wyższy, sięgając 91,52% przy frekwencji w sołectwie wynoszącej 57%.
.jpg)
.jpg)
W miejscowości działa klubpiłki nożnej,Partyzant Wodzisław, założony w 1929 roku.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Wodzisławiem.| Miasta |
|---|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
