Wnioskowanie – jedna z najbardziej podstawowych odmianrozumowania[1] oboksprawdzania,dowodzenia iwyjaśniania.
Wnioskować – zaKazimierzem Ajdukiewiczem – znaczy tyle cona podstawie uprzednio uznanych zdań (sądów) dochodzić do uznania nowego (dotąd nie uznawanego) zdania (sądu), lub wzmacniać pewność z jaką nowe zdanie uznajemy. Zdania uznawane, na podstawie których dochodzimy do uznania lub wzmocnienia pewności nowego zdania nazywane sąprzesłankami, zaś zdanie na ich podstawie uznane nazywane jestwnioskiem (konkluzją). Pomiędzy przesłankami a konkluzją nie musi zachodzić jakiś szczególny stosunek, a zwłaszcza jedno z nich nie musi byćracją dla drugiego – wnioskowanie może być:(a) pewne albo prawdopodobne;(b) poprawne albo niepoprawne.
- Można mówić o jego następujących odmianach:
- o wnioskowaniuinferencyjnym, w którym oderwać można wniosek od przesłanek, jako o:
- dedukcyjnym, które przybiera postaci:
- wnioskowania z przesłanek ogólnych o wniosku szczegółowym (przykład: Wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem, Sokrates jest śmiertelny)
- wnioskowania, w którym przesłanka jest racją dla wniosku, gdzie oderwać można wniosek od przesłanek (przykład: Jeśli będzie padało to pójdę do kina, pada, idę do kina);
- o wnioskowaniuindukcyjnym (enumeracyjnym lub eliminacyjnym) jako o wnioskowaniu ze szczegółu o ogóle (schemat: przedmiot x1 ma własność p, przedmiot x2 ma własność p, przedmiot x3 ma własność p, ..., przedmiot xn ma własność p, a zatem każde x jest p).
- wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu ze szczegółu o szczególe – tzw. wnioskowanie przez analogię (schemat: przedmiot x1 ma własność p, przedmiot x2 ma własność p, przedmiot x3 ma własność p, ..., przedmiot xn ma własność p, a zatem przedmiot xn+1 też będzie miał własność p.)
- o wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu z następstwa o racji; (przykład: Skoro jest mokro na jezdni i chodniku to pewnie padał deszcz)
- o wnioskowaniu nieinferencyjnym, w którym nie stwierdza się związku pomiędzy przesłankami a konkluzją (przykład: Jeśli dziś jest wtorek, to życie jest piękne).
W logice formalnej rozważa sięteorie, będące zbioramizdań logicznych. Wprowadza się następniereguły wnioskowania. Reguły są zapisywane za pomocą symbolu
oznaczającego, iż jeśli do jakiejkolwiek teorii należą zdania
to należy do niej także
Przykładem może tutaj być regułamodus ponens:
Jeśli zdanie
daje się wywnioskować z pewnych zdań teorii
zapisujemy to
