Przypuszcza się, że w zorganizowanej formie winorośl zaczęto uprawiać na obszarzeKaukazu, a jako podpórki wykorzystywano drzewa[1]. Dzikie gatunki winorośli występowały także w Azji (w Chinach uprawiano ją już w 2000 p.n.e.[2]) i Ameryce Północnej[3]. Liczne nawiązania do winnic znajdują się w źródłachbiblijnych. WStarym Testamencie (Rdz 9:20) czytamy, żeNoe założył winnice na stokach góryArarat[4].Hebrajczycy, gdyMojżesz wyprowadził ich doKanaan, żałowali, że nie mają dostępu do egipskich winorośli (Liczb 20:5)[5].
Starożytni Grecy iRzymianie zakładali winnice na podbijanych przez siebie obszarach w Europie, częściowo po to, by zaopatrzyć w wino własne oddziały[6][7][8]. Najbardziej na północ wysuniętym punktem uprawy byłyWyspy Brytyjskie[3]. Wiele winnic zostało zniszczonych podczas najazdów m.in.Arabów,Wizygotów iWandalów[8]. Odrodzenie winnic nastało w epoceśredniowiecza, kiedy to przy zakładanych klasztorach urządzano winnice, a mnisi doskonalili techniki uprawy i rozpoczęli selekcjęodmian[9][10][11]. Szczególnie wysoki poziom osiągnęłycysterskie klasztory wBurgundii i dolinieRenu[10]. Równolegle rozwijały się świeckie winnice w okolicachBordeaux, dostarczające wina na stoły angielskie[9].
W epocewielkich odkryć geograficznych kolonizatorzy założyli pierwsze winnice na podbitych terenach. W 1521[12] albo 1522[13]Hernán Cortés zorganizował obsadzanie winoroślą ziemMeksyku i jeszcze w XVI wieku jej uprawę rozpoczęto wKanadzie i Ameryce Południowej[13]. W 1616 Holendrzy zawieźli winorośl do Afryki Południowej, a w 1788, wraz z Anglikami, pierwsze sadzonki trafiły do Australii[3].
Pod koniec XIX wieku europejskim winnicom poważny cios zadała plagafiloksery, rodzaju mszycy zawleczonej zAmeryki Północnej. Amerykańskie odmiany winorośli – m.in.winorośl lisia (Vitis labrusca) – były odporne na tego szkodnika, ale wytwarzane z nich wina charakteryzował zwierzęcy, lisi posmak. Rozwiązaniem okazało sięszczepienie odmianwinorośli właściwej napodkładkach z winorośli amerykańskich, przede wszystkim winorośli lisiej.
Winnica z siatką chroniącą przed ptakami
W 2006 powierzchnia światowych winnic była szacowana 7,9 mln ha[1].
Instytuty uprawy winorośli, powstające w krajach winiarskich, prowadzą badania i systematyzują ich wyniki, co pozwala na optymalizację upraw. Ośrodki naukowe rozpowszechniają wiedzę na temat doboruszczepów do lokalnych warunków, sposobu formowania krzewów, nawożenia, zabezpieczania przed szkodnikami, suszą i mrozem, a także mechanizacji zbiorów i samej produkcji wina. Część producentów zdecydowała się na uprawy ekologicznie zrównoważone (biodynamiczne i organiczne). Rozwój technik oszczędnego nawadniania pozwolił na wprowadzenie upraw winorośli na tereny wcześniej dla nich niedostępne. Stosowanie nowoczesnego nawadniania stabilizuje także plony i zmniejsza wpływ kaprysów pogody.
Przepisy prawne wpływają na kształt winnic. Producenci chcący oznaczać swe wyroby konkretnąapelacją są zmuszeni dostosować się do narzuconych przez nią wymogów. Reguły apelacji mogą określać m.in. dozwolone szczepy winorośli (zwykle odwołujące się do tradycji regionu), sposób formowania krzewów, gęstość ich sadzenia, maksymalną wielkość zbiorów (ograniczenie zbiorów sprzyja koncentracji wina), sposób przetwarzania gron itp[14]. Niektórzy producenci świadomie sprzeciwiają się wymaganiom miejscowej apelacji, będąc przekonanymi o wyższej wartości inaczej produkowanych win (znany przykład tzw. supertoskanów, produkowanych zmerlota icabernet sauvignon w regionieChianti, ale bez prawa do oznaczenia Chianti DOC, które z czasem doczekały się własnej apelacji Bolgheri DOC)[15].Prohibicja w Stanach Zjednoczonych w latach1920–1933 spowodowała upadek przemysłu winiarskiego[16]. Niektórzy winiarze sprzedawali wytłoczony i podsuszony sok winogronowy w formie brykietów (grape bricks) wraz z porcją drożdży i gotową instrukcją, jak go przefermentować oraz ostrzeżeniem o nielegalności tego procederu[12]. Niski udział gatunków innych niż winorośl właściwa w kalifornijskich uprawach doprowadził do znaczącej pozycjiwin kalifornijskich we współczesnym krajobrazie winiarskim (90% produkcji)[12][17]
Unia Europejska, by zwalczyć nadprodukcję wina w Europie sprzyjała, poprzez rekompensaty i dotacje, karczowaniu winnic.
Mało elastyczneprawo pracy (bariery utrudniające zatrudnianie sezonowe) i brak wykwalifikowanej siły roboczej[18] sprzyjały mechanizacji obsługi upraw. Mechanizacja obniża koszty produkcji, przyspiesza zbiory i umożliwia prace także w nocy[18]. Z drugiej strony, mechanizacja obsługi winnic nie jest możliwa wszędzie, ze względu na uwarunkowania kulturowe, charakterystykę niektórych odmian, nieznormalizowane wymiary upraw (np. odległości między rzędami roślin), przepisy prawne, duże rozdrobnienie areału winnic albo ich położenie na zboczach, co utrudnia albo uniemożliwia dostęp maszyn[18][19]. Zbiór ręczny umożliwia także wstępną selekcję owoców[19]. Szacuje się, że zbiory mechaniczne weFrancji są dwu- trzykrotnie tańsze od zbiorów ręcznych[18]
Wiele winnic leży na zboczach, np. nad brzegiemRenu wNiemczech.
Zmiany dotyczą także rodzaju uprawianych winogron. Dla przykładu, wChile zastąpiono tysiące hektarów niskiej jakości winorośli szlachetnymi szczepami, jakcabernet sauvignon czychardonnay. Zmiany te zwykle są odpowiedzią na zmiany zainteresowań konsumentów, ale są też wywołane ogólną tendencją do zmieniania rodzaju winorośli w winnicy. Z drugiej strony nowoczesne metody szczepienia i rozmnażania roślin, pozwalają na zmianę odmiany w winnicy, wykorzystując istniejące podkładki. Zmiana odmiany winorośli jest możliwa w przeciągu dwóch lat.
Innym przykładem jak wpływano na kształt i rozwój winnic mogą być wydarzenia związane z recenzjami i preferencjamikiperów wina. Swojego czasu, jeden z czołowych kiperów -Robert M. Parker Jr., a właściwie jego preferencje smakowe, doprowadziły do tego, że wielu właścicieli winnic wBordeaux usuwało całekiście winogron, by ograniczyć zbiory i podnieść jakość pozostawionych owoców. Także pod wpływem Parkera wielu hodowców kształtuje rośliny tak, by zapewnićgronom bezpośrednie naświetlanie słońcem.
Położenie winnic nierozerwalnie wiąże się z pojęciemterroir (zfr.), tłumaczonym w polskiej literaturze jakosiedlisko[20]. Odnosi się on do wpływu czynników związanych z geograficzną lokalizacją winnicy na cechy i indywidualność produktu końcowego. Czynniki te to m.in.:gleba, leżąca pod nią skała, wysokość nad poziomem morza, nachylenie terenu, orientacja wobec słońca, ogólnie pojęty mikroklimat (deszcze,wiatry, wilgotność, wahania temperatury itp.)[20]. Żadne dwie winnice nie mają dokładnie tego samegoterroir, jakkolwiek różnice pomiędzy produktami końcowymi mogą być niewyczuwalne.
Winnice zwykle są lokalizowane na zboczach wzgórz, na glebach, które są zwykle bezużyteczne dla innych roślin. Powiedzenie mówi –im gorsza gleba, tym lepsze wino. Winnice zwykle zakłada się na południowych stokach, by zwiększyć bezpośrednią ekspozycję na promienie słońca. Z tego też powodu dużo winnic znajduje się na całkiem stromych zboczach, na których uprawa innych roślin jest nieekonomiczna.
Idealnym miejscem na winnicę, napółkuli północnej, jest zbocze wzgórza, w suchym klimacie, skierowane na południe. Gleba powinna być przepuszczalna dla wody, by zminimalizować niepotrzebne jej odkładanie w owocach. Same rośliny powinny być mocno przycinane, by skierować energię na owocowanie, a nie tworzenieliści[11].
↑Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 89.ISBN 978-1840380859. (ang.).
↑Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 137.ISBN 978-1840380859. (ang.).
↑Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005, s. 463.ISBN 0-7566-1324-8. (ang.).
↑abcdHélène Jaeger: W winnicy i wytwórni. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 113.ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
↑abHélène Jaeger: W winnicy i wytwórni. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 112.ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
↑abAndré Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 894.ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
