Wilajet lebapski (turkm.Lebap welaýaty,turkm. cyr. Лебап велаяты;ros. Лебапский велаят) – jeden z pięciuwilajetówTurkmenistanu, we wschodniej części kraju, ze stolicą wTürkmenabacie. Według spisu powszechnego z2011 roku liczy ponad 1,4 miliona mieszkańców[1].
Wilajet lebapski graniczy od południa zwilajetem maryjskim, od zachodu z wilajetamidaszoguskim i w niewielkim stopniu zachalskim, od północy i północnego wschodu zuzbeckimi wilajetamichorezmijskim,bucharskim,kaszkadaryjskim isurchandaryjskim, od południowego wschodu zafgańskimi prowincjamiFarjab,Dżozdżan iBalch[2].
Ponad 90% terytorium wilajetu to pustynne równiny, nazachodnim brzegu przepływającej przez regionAmu-darii znajduje się pustyniaKara-kum a na wschodnim –Kyzył-kum. Na wschodzie rozciąga się pasmoKöýtendag, w którego skład wchodzi najwyższy szczyt kraju – 3139 metrowyAjribaba[1].
Do bogactw naturalnych należą gaz ziemny, siarka, węgiel, sól i minerały[1].
Wilajet cechuje bardzo suchyklimat, wybitniekontynentalny. Średnie temperatury latem oscylują tu w granicach 50 °C; zimą wahają się pomiędzy -2 a 4 °C. Osadnictwo wilajetu skupia się głównie wzdłuż koryta Amu-darii[1].
Wilajet dzieli się na 10 etrapów i 3 miasta na prawach etrapu[1].
Miasta na prawach etrapu| Miasto | Ludność
(różne lata) |
|---|
| Gazojak | 23.450 |
| Kerki | 38.350 |
| Türkmenabat | 408.906 |
Etrapy wilajetu lebapskiego| Etrap | Siedziba | Ludność
(różne lata) |
|---|
| Çärjew | | 46.500 |
| Darganata | Darganata | 42.000 |
| Dänew | Dänew | 44.370 |
| Döwletli | | |
| Farap | Farap | 46.700 |
| Halaç | Halaç | 72.800 |
| Hojambaz | Hojambaz | 44.700 |
| Kerki | | |
| Köýtendag | Köýtendag | 36.400 |
| Saýat | Saýat | 47.000 |
Ośrodek wydobyciaminerałów,węgla, soli,siarki igazu ziemnego[1].
W rejonie Amu-darii hoduje sięzwierzęta gospodarskie ijedwabniki oraz uprawiazboża,bawełnę,melony; na terenach pustynnych rozwinęła się hodowlaowiec rasy karakuł. Wilajet jest największym ośrodkiem przemysłu bawełnianego i jedwabniczego w kraju, do tego znajdują się tutaj zakłady produkującetkaniny idzianinę,mąkę oraz wyroby cukiernicze; rozwijają sięprzemysł chemiczny i budowlany[1].
Na terytorium wilajetu umiejscowione są trzyrezerwaty przyrody: Amyderýa, Repetek oraz Köýtendag. W drugim znajduje się miejsce uznawane za najgorętsze na Ziemi. Köýtendag z kolei jest uważany za główną atrakcję wilajetu lebapskiego ze względu na zachowane pozostałości podinozaurach oraz sporą liczbę chronionychzwierząt iroślin[1].
