Część społeczności wikipedystów podczas Konferencji Wikimedia Polska w Krakowie w 2013 roku
Ta strona w pigułce: Zbiorowość autorów Wikipedii łączą wspólny cel i wartości. Ma ona nietypowe mechanizmy zarządzania, kontroli i rozwiązywania konfliktów. Społeczność polskich wikipedystów stanowi podzbiór społeczności polskich wikimedian. Dane o tym, kim są wikipedyści, są szczątkowe, ponieważ Wikipedia nie wymaga podawania informacji o sobie.
Wikipedia jest tworzona przez spontanicznie powstałą i stale rozwijającą się społeczność. Społeczność tę tworzą osoby, którenawiązały ze sobą więzi oparte na wspólnym celu działania (zob.wizja ruchu Wikimedia) i wyznawanych wartościach (zob.ruch wolnej kultury,duch Wikipedii), czyli wikipedyści.
Społeczność wikipedystów jestmerytokratyczna,egalitarna, zdecentralizowana i opiera się nazarządzaniu uczestniczącym.Z zasady nie jest demokratyczna (prymatźródeł i dyskusji nad głosowaniami), biurokratyczna (od zasad są wyjątki) ani nie jest anarchią (istnieją określone sposobyrozwiązywania konfliktów). Nie istniejecentralna rada redakcyjna, nie ma też wytypowanej osoby (lub osób) do reprezentowania społeczności na zewnątrz.
W zakresie pisania encyklopedii (edytowania artykułów hasłowych) mechanizmy rządzące społecznością faworyzują tych, którzy mają rzetelne, aktualneźródła na dany temat. Nie muszą się oni legitymować zdobytymi tytułami, osiągnięciami zawodowymi czy piastowanymi funkcjami.
Podstawowe pojęcia
Nazwy, czyli skąd takie słowa
Logotyp ogólnoświatowej społeczności wikimedian autorstwa polskiego wikipedystyWarX-a
„Wikipedysta” (ang.Wikipedian) toneologizm, który powstał z połączenia słówWikipedia i encyklopedysta. Rzadziej spotykane określenia wikipedysty, używane zwłaszcza w korespondencji zewnętrznej, to „edytor”, „edytor Wikipedii” lub „jeden z twórców Wikipedii”. „Wikimedianin” (ang.Wikimedian) pochodzi od słowaWikimedia, zrostu słówwiki imedia.
Wikipedystami ani wikimedianami nie są osoby jedynie korzystające z zasobów projektów Wikimedia, czyli czytelnicy, nawet jeżelizgłoszą błąd w artykule. Do grona wikipedystów nie zalicza się takżebotów, czyli programów automatycznie edytujących Wikipedię po uzyskaniu wymaganego zezwolenia.
Znaczenia, czyli grupy i podgrupy. „Hierarchia” (stopnie zaangażowania)
Wikimedianie to osoby zaangażowane w działalność ogólnoświatowegoruchu Wikimedia. Zaliczani są do nich m.in.: pracownicy organizacji Wikimedia oraz aktywni wolontariusze-członkowie tych organizacji,programiści,koordynatorzy współpracy zewnętrznej, koordynatorzy projektówGLAM, niektórzy wolontariusze aktywni w działaniach dotyczących ogółu serwisów wiki (m.in. użytkownicy oglobalnych uprawnieniach, na przykładstewardzi).
Wikipedyści to:
w węższym ujęciu – osoby zaangażowane w działalność w Wikipedii (aktywne w dyskusjach, uczestniczące w spotkaniach),
w szerszym ujęciu – osoby edytujące Wikipedię (nawet okazjonalnie, bez zaangażowania).
Można też wyróżnić:
osoby, które tylko edytują artykuły i nie są zainteresowane „kuchnią” Wikipedii,
osoby, które zainteresowały się „kuchnią” Wikipedii (są one np. redaktorami czy administratorami Wikipedii), ale nie interesują ich sprawy organizacji Wikimedia,
osoby, które zainteresowały się sprawami organizacji Wikimedia, ale tylko tych, do których należą (są one członkami tych organizacji),
wikimedian-nie-wikipedystów (i nie-wikiskrybów itd.) – osoby „z zewnątrz”, które – nie tworząc Wikipedii, Wikiźródeł itd. – zaangażowały się w działania ruchu Wikimedia (przykład: część pracowników organizacji Wikimedia, niektórzy wolontariusze),
osoby, które zajmują się sprawami całego ruchu Wikimedia, członkowie międzynarodowych gremiów, osoby wypowiadające się na forum międzynarodowym (które, jeżeli zaczęły od edytowania, nierzadko mają na to mało czasu; wśród nich są też niektórzy pracownicy organizacji Wikimedia).
Są więc wikimedianie, którzy nie czują się (nie są) wikipedystami i wikipedyści, którzy nie czują się wikimedianami. Wyżej wymienione stopnie zaangażowanianie wyznaczają jednak hierarchii.
Dołączanie i wykluczanie
Zrzut ekranu – strona anglojęzycznego wikipedysty
Aby dołączyć do społeczności wikipedystów, trzeba zacząć edytować Wikipedię. Aby być zauważonym, warto utworzyć konto użytkownika (zalety posiadania konta spisano na stroniePomoc:Logowanie) i napisać coś o sobie na swojejstronie użytkownika. Wkład wniesiony przez osobę zalogowaną, ale nieposiadającą strony użytkownika, jest odbierany jako wkład wikipedysty świeżo upieczonego lub ekstrawaganckiego.
Edytowanie Wikipedii to rodzaj „przywileju”, który dostaje się na zasadzie kredytu zaufania, że będzie się stosowało do przyjętychzasad. Kredyt ten można jednak roztrwonić poprzez łamanie zasad. Niewłaściwe zachowanie może skutkować czasowym lub nawet stałym zablokowaniemmożliwości edytowania. Osoba zablokowana na stałe jest wykluczona ze społeczności.
Liczebność
Liczba członków społeczności polskojęzycznej Wikipedii jest zmienna: jedni przychodzą, inni odchodzą, a jeszcze inni czasowo zawieszają lub wznawiają bardziej lub mniej rozwiniętą działalność. Stąd nie da się jednoznacznie powiedzieć, ile osób tworzy Wikipedię.
1999 osóbzadeklarowało się jako wikipedyści, lecz pewna część z nich nie jest już aktywna; z kolei nie wszyscy faktycznie aktywni dołączyli do tego grona.
12 065 użytkowników (w tymbotów i osób nieznających języka polskiego) wykonało co najmniej jedną edycję w ciągu ostatnich 30 dni. Nie jest to jednak miernik aktywności.
Liczba osób, które mają założonewłasne konta, wynosi1 460 469, ale są tokonta uniwersalne, tworzone automatycznie, należące w pewnej części nie do polskich wikipedystów, a do członków społeczności innych projektów Wikimedia.
Szacuje się na podstawiestatystyk, że aktywnych wikipedystów – tzn. takich, którzy obecnie włączają się w życie społeczności – jest ok.500, a w trwających tydzień głosowaniach takich, jakprzyznawanie uprawnień czywybory do Komitetu Arbitrażowego uczestniczy z reguły do100 osób.
Członkiem społeczności można stać się, nie podając obszernych i całkiem prawdziwych informacji o samym sobie (w przeciwieństwie np. do Facebooka czy Google, Wikipedia nie wymaga podawania żadnych informacji). Szczegółowe strony opisujące wikipedystów, zebrane w pionowej belce nawigacyjnej na górze po prawej, podają jedynie te informacje o tych wikipedystach, którzy postanowili coś o sobie napisać na tamtych stronach. Od kilku lat obserwuje się niską popularność tych stron, w związku z czym nie tylko są fragmentaryczne, ale także niezbyt aktualne.
W związku z merytokracją i egalitarnością wiek i doświadczenie zawodowe (naukowe) nie są najważniejszymi czynnikami tworzącymi grupy wewnątrz społeczności. Grupy, w które organizują się wikipedyści, łączą różnorodne hobby, zainteresowania, styl życia, poglądy na Wikipedię, poglądy społeczne i polityczne. Wikipedyści są towarzyscy. Wykształcona przez nich kultura w dużej mierze istnieje poza stronami Wikipedii, także na Facebooku, a nawet w prywatnych domach (wikipedyści odwiedzają się nawzajem, niektórzy nawet mieszkają razem).
O wszystkich wikipedystach (i wikimedianach) na świecie mówi się, że wśród nich jest 1. za mało kobiet (10–15%) 2. za mało osób z krajów rozwijających się. Jeśli chodzi o rozkład płci, polskojęzyczna społeczność wikipedystów ma standardową dysproporcję (10–15% kobiet). Co do pochodzenia etnicznego i miejsca zamieszkania, jesteśmy niemal jednolici (tak jak większość osób mówiących po polsku mieszka w Polsce i czuje się Polakami).
Wikipedystów łączą wartości (zob.ruch wolnej kultury). Wraz ze wzrostem liczby wikipedystów zaczęto tworzyć strony integrujące wikipedystów, wykształcił się charakterystycznyżargon isubkultura będąca awangardąweb 2.0. Wikipedyści spędzili wiele roboczogodzin nie tylko na pisaniu artykułów, ale także tworzeniu czegoś pełniącego funkcję „pokoju socjalnego” – zaplecza tylko dla wikipedystów – m.in. koncepcji, żartów, portretów psychologicznych.
