| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | 252[2] |
| Strefa numeracyjna | 87 |
| Kod pocztowy | 12-250[3] |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| SIMC | 0764097 |
Położenie na mapie gminy Orzysz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu piskiego  | |
 53°47′25″N 21°58′36″E/53,790278 21,976667[1] | |
Wierzbiny[4] (niem.Wiersbinnen, 1938–1945Stollendorf) –wieś wPolsce położona wwojewództwie warmińsko-mazurskim, wpowiecie piskim, wgminie Orzysz.W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie dowojewództwa suwalskiego.
Wieś w kształcieulicówki, położona nad jeziorem Wierzbińskim (niem.Wiersbinner See, Stollendorfer See), na trasieOrzysz –Ełk, 3 km od Orzysza. Obecnie wieś liczy 214 mieszkańców. We wsi zachował się po dziś dzień stary cmentarz wiejski.
W dokumentachkrzyżackich:Wirßbynn[5],Wirsbin[6],Wirzbin[7],Wirßbinnen[8],Wyrszbienen[7],Wirsbinnen[9].
Na mapieDistrictus Reinensis (1663)Józefa Naronowicza-Narońskiego -Wierzbinÿ[10].
Później:Wirsbinnen[11],Wiersbinnen.
16 lipca 1938 roku ówczesna niemiecka władza nazistowskaPrus Wschodnich dokonała zmiany historycznej nazwyWiersbinnen naStollendorf[12].
Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z 1 lipca 1947 roku o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nadano obowiązującą nazwęWierzbiny[13].
Wierzbiny istniały najprawdopodobniej jeszcze przedwojną trzynastoletnią, czyli przed 1454 rokiem. Wiadomo, że przedlokacją istniał w tym miejscu majątek należący do zakonu krzyżackiego:der Orden von alters her innengehabt[14]. Dobro służebne nadał ówczesny namiestnik zakonu krzyżackiegoHenryk Reuss von Plauen (Heinrich Reuß von Plawenn[15]) w roku 1467 lub 1468. Zachowała się tylko data dzienna lokacji[16].Dan w Królewcu w dzień 11000 śś. panien[7]. Krzysztof Scolun[16][15] (Sckolun[15],Scolin[7],Scolim[7]) otrzymał 40łanów naprawie chełmińskim z obowiązkiem służby w lekkiej zbroi. Krzysztof Scolun zapewne byłPrusem i pochodził zpomezańskiego rodu Skolimów[17].Wolni z Wierzbin byli zwolnienie zszarwarku, ale byli zobowiązani do opłaty rekognicyjnej - 5denarów pruskich. Wierzbiny były wymienione w spisach gospodarczych zakonu krzyżackiego z początków XVI wieku, pełniących rolę weryfikatora przemian osadniczych tego okresu, a także wpopisie wojskowym z 1519 roku. Było to dobro duże z uprawnieniem wyższego i niższego sądownictwa, początkowo traktowane, jako dobro rycerskie, choć status ten nie został długo utrzymany. Chłopi zobowiązani byli do jednej służby w lekkiej zbroi. Służba ta zobowiązywała wolnych do wystawienia jednego żołnierzaz płatami i innym lekkim orężem oraz jednym koniem. Czasami jednak służba ta oznaczała też wystawienie kilkuosobowego pocztu – dla Wierzbin w 1519 roku wyznaczono 3 służby[18]. W 1538 rokuksiążę Albrecht odnawia przywilej dla Marcina, sołtysa zDrygał i Bogusza Kosacka zMikoszy, na 40 łanów w Wierzbinach na prawie chełmińskim. Marcin otrzymał 22,5 łana, a Bogusz 17,5 łana w zamian za jedną służbę lekkozbrojną. Kosakowie pochodzili z polskiej szlachty. Rozdrobnienie dóbr, spowodowało słabość ekonomiczną wolnych z Wierzbin (w 1540 roku - 26 wolnych zwolnionych z płużnego), co nie pozwoliło na przekształcenie się osady w dobra szlacheckie. W 1540 roku w Wierzbinach były trzy karczmy. Wierzbiny należały i należą do parafii wOrzyszu, należały do rewiru wGrzegorzach.
W 1600 roku wolni z Wierzbin kupili (odkupili puste łany) ponad 9 łanów wolnych od czynszu, za 100 grzywien od łanu. W październiku 1656 rokuTatarzy uprowadzili wjasyr 3 mieszkańców wsi, w tym 2 kobiety.
Wiadomo, że w 1700 roku 8,5 łanu w Wierzbinach posiadałJan von Reibnitz, ze szlachty niemieckiej. W 1757 roku w Wierzbinach założono szkołę[19] jednoklasową, a od 1870 roku dwuklasową[20]. W 1812 roku we wsi kwaterowały wojska francuskie[20].Według danych opublikowanych w 1823 roku w Wierzbinach mieszkało 266 osób[21].W 1865 roku wybuchła epidemia cholery, w wyniku której zmarło 10% mieszkańców wsi[20]. W 1857 roku wieś liczyła 470 mieszkańców, a nauczycielem byłWieczorrek[11]. W 1890 r. koło Orzysza założono poligon wojskowy, na terenach zakupionych od wsi Wierzbiny i Szwejkowo oraz lasów Grądówka i Lasów Drygalskich. W 1895 roku wieś zamieszkiwało 129 mieszkańców[22].
W 1911 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna. W czasieI wojny światowej w latach 1914-1915 wojska rosyjskie dwukrotnie zajęły Wierzbiny. W 1925 roku wieś zamieszkiwało 606 osób[22]. W 1935 roku w szkole w Wierzbinach dwóch nauczycieli uczyło 117 uczniów[19]. W 1933 roku wieś zamieszkiwały 624, a według spisu powszechnego z maja 1939 roku – 632 osoby[12].
W latach 1954–1966, w związku ze wzrostem liczby dzieci, szkoła mieściła się w budynku wynajętym. W latach sześćdziesiątych XX w. w Wierzbinach istniała Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części miasta | |
| Części wsi | |
| Pozostałe miejscowości |
