Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP Dawny klasztor dominikanów Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy Wielkie Oczy (ukr. Великі Очі ) –wieś (dawniejmiasto ) wPolsce położona wwojewództwie podkarpackim , wpowiecie lubaczowskim , wgminie Wielkie Oczy [ 4] [ 5] . Leży naPłaskowyżu Tarnogrodzkim , w pobliżu granicy zUkrainą .
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała dowojewództwa przemyskiego ; jest siedzibągminy Wielkie Oczy .
Wielkie Oczy były miastem.Lokowane w 1671 roku, utraciły prawa miejskie w 1935 roku[ 6] .
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki miejscowości sięgają XIV w. Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii wKrakowcu . Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 roku osadziłdominikanów . W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor[ 7] .
W 1671 roku Wielkie Oczy otrzymały od królaMichała Korybuta Wiśniowieckiego prawa miejskie. W miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło.Mikołaj Bazyli Potocki , starostakaniowski , zapisał dobra Wielkie Oczy wwojewództwie ruskim położone synowcowi swemu ks.Kajetanowi Potockiemu ,kanonikowi katedralnemu krakowskiemu [ 8] .
W XIX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. W mieście w 1842 roku urodził sięBernard Henner , właściciel zakładów fotograficznych i radny miastaPrzemyśla [ 9] Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców – Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 roku utraciły prawa miejskie.
WII Rzeczypospolitej miejscowość wpowiecie jaworowskim wwoj. lwowskim . W 1943Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowała tutaj 45 Żydów. W 1944nacjonaliści ukraińscy zOUN -UPA zamordowali na terenie wsi 31 Polaków[ 10] .
W 1926 roku władze zakonu dominikanów zlikwidowały klasztor, a parafię przekazałydiecezji przemyskiej . W 1986 roku na frontonie kościoła umieszczono tablicę ku czci Polaków pomordowanych w latach 1939 - 1946, zawierającą nazwiska wielu mieszkańców Wielkich Oczu i okolicznych wsi[ 11] .
O dawnym miejskim charakterze świadczy układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem, otoczonym kamieniczkami i drewnianymi domami. O dawnym współistnieniu trzech religii świadczą obiekty sakralne tych wyznań.
Dawny rynek i pomnik
Dom Pomocy Społecznej
Zespół szkół
↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX , Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG,Główny Urząd Geodezji i Kartografii , 5 listopada 2023, identyfikatorPRNG : 146455↑ Wieś Wielkie Oczy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-24] , liczba ludności na podstawie danych GUS.↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych ,Poczta Polska S.A. , październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane zadresu 2014-02-22] .↑a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200 )↑a b GUS. Wyszukiwarka TERYT ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83. ↑ Zespół kościelno-klasztorny - Wielkie Oczy - Kultura i turystyka - Dla turysty - Strona internetowa Gminy Wielkie Oczy [online], www.wielkieoczy.info.pl [dostęp 2022-09-06] (pol.) .↑ Sadok Barącz :Pamiątki buczackie . Lwów: DrukarniaGazety Narodowej 1882, s. 68–69.↑ Wielkie Oczy - przewodnik - Shtetl Routes - Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2022-09-06] (pol.) .↑ Szczepan S. Siekierka Szczepan S. ,Henryk H. Komański Henryk H. ,Krzysztof K. Bulzacki Krzysztof K. ,Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947 , Wrocław:Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów , 2006, s. 353-354,ISBN 83-85865-17-9 ,OCLC 77512897 .↑ WIELKIE OCZY - ZABYTKI - KOŚCIÓŁ [online], wielkieoczy.itgo.com [dostęp 2022-09-06] .Wsie Części wsi Przysiółki wsi Nieoficjalna miejscowość
Legenda: (1) w nawiasach podano okrespraw miejskich /praw miasteczka /praw osiedla ; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4)OTP –osiedle typu miejskiego ; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Gminy miejskie Bnin (1395–1934)Boćki (1509–1934)Brzostek (1367–1934, od 2009)Budzyń (1458–1934, od 2021)Ciężkowice (1348–1934, od 2000)Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023)Dobrzyca (1440–1934, od 2014)Gąsawa (1388–1934, od 2024)Gębice (1425–1934)Jagielnica (1518–1934)Jaraczewo (1519–1934, od 2016)Jazłowiec (1519–1934)Kopanica (1450–1934)Lanckorona (1366–1934)Łohiszyn (1570–1934, od 1959OTP )Mielnik (1440–1934)Mieścisko (1474–1934, od 2024)Narew (1529–1934)Niżankowice (1431–1934, od 1940OTP )Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934)Nowy Dwór (1578–1934)Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994)Obrzycko (1458–1934, od 1990)Odelsk (1546–1934)Piaski (1775–1934)Powidz (1243–1934)Rogowo (1380–1580, 1672–1934)Rostarzewo (1752–1934)Rychtal (1294–1934, od 2024)Ryczywół (1426–1934)Rynarzewo (1299–1934)Stara Sól (1557–1934, od 1940OTP )Szereszów (1569–1934, od 1940OTP )Święciechowa (1277–1934)Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958)Uście Solne (1616–1934)Władysławów (1727–1870, 1919–1934)Wojnicz (1369–1934, od 2007)Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)Gminy wiejskie z prawami miejskimiGminy wiejskie z prawami miasteczkaAlwernia (1778–1934, od 1993)Babice nad Sanem (1484–1934)Baligród (1634–1934)Białobożnica (1910–1934)Biały Kamień (1493–1934)Bilcze Złote (1896–1934)Bobowa (1399–1934, od 2009)Brzozdowce (1526–1934)Bukaczowce (1489–1934, od 1940OTP )Chocimierz (1444–1934)Chołojów (1650–1934)Czchów (1355–1934, od 2000)Czernelica (1575–1934, od 1940OTP )Czudec (1427–1934)Dębowiec (1349–1934)Dobrotwór (1472–1934, od 1959OTP )Dunajów (1424–1934)Dźwinogród (1784–1934)Felsztyn (1380–1934)Firlejów (1570–1934)Fredropol (1720–1934)Frysztak (1366–1934)Gołogóry (1469–1934)Gródek (1453–1934)Gwoździec (1540–1934, od 1940OTP )Hussaków (1525–1934)Jabłonów (1602–1934, od 1940OTP )Janów (1590–1934)Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934)Jawornik Polski (1472–1934, od 2024)Jedlicze (1768–1934, 1959–1966OTP , od 1967)Jezierna (1542–1934)Jezupol (1591–1934, od 1940OTP )Jodłowa (1765–1934)Kamionka Wielka (1784–1934)Knihynicze (1563–1934)Kołaczyce (1358–1934, od 2010)Konkolniki (1880–1934)Korczyna (1516–1934)Kozłów (1577–1934, od 1961OTP )Krasiczyn (1620–1934)Krościenko (1348–1934,1973–1982 )Krukienice (1490–1934)Krystynopol (1695–1934, od 1951)Krzywcza (1398–1934)Krzywcze Górne (?–1934)Kudryńce (1518–1934)Kukizów (1538–1934)Kułaczkowce (?–1934)Laszki Murowane (1560–1934)Leszniów (1471–1934)Lipnica Murowana (1326–1934)Lipsko (1620–1934)Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016)Lutowiska (1742–1934)Łysiec (1652–1934, od 1940OTP )Magierów (1595–1934, od 1940OTP )Majdan Królewski (1763–1934)Marjampol (1670–1934)Markopol (1628–1934)Milówka (1818–1934)Narajów (1592–1934)Narol (1672–1934, od 1996)Nawaria (1578–1934)Niebylec (1581–1934)Niżniów (1508–1934)Obertyn (?–1934)Oleszyce (1578–1934, od 1989)Pistyń (1756–1934)Płazów (1614–1934)Podgrodzie (?–1934)Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940OTP )Podkamień Jabłonowski (1515–1934)Potok Złoty (1601–1934, od 1984OTP )Potylicz (1498–1934)Probużna (1785–1934)Pruchnik (1436–1934, od 2011)Przecław (1419–1934, od 2010)Radomyśl nad Sanem (1556–1934)Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001)Rzochów (1386–1934)Sokołów (1879–1934)Sokołówka (1685–1934)Stanisławczyk (1626–1934)Stojanów (1547–1934)Stratyn (1671–1934)Strusów (1434–1934)Strzeliska Nowe (1513–1934)Szczucin (1745–1934, od 2009)Szczurowice (1648–1934)Świrz (1427–1934)Tarnoruda (1578–1934)Tartaków (1685–1934)Toporów (1450–1934)Touste (1720–1934)Tylicz (1363–1934)Tymbark (1353–1934)Tyrawa Wołoska (1707–1934)Ułaszkowce (1701–1934)Uście Biskupie (1498–1934)Uście Ruskie (1739–1934)Uście Zielone (1548–1934)Uścieczko (1661–1934)Waręż (1538–1934)Wielkie Oczy (1671–1934)Wielopole Skrzyńskie (1328–1934)Witków Nowy (?–1934)Wojniłów (1552–1934, od 1960OTP )Zakliczyn (1557–1934, od 2006)Zarudzie (1784–1934)Zbyszyce (1784–1934)Żmigród Nowy (1373–1934)Żołynia (1740–1934)
Źródła:Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294 ,Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422 ,Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420 , Dymitrow M., 2015,Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej , [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds),Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy , University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.