| Prymas Polski i Litwy | |||
 | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 5 sierpnia 1559 | ||
| Data i miejsce śmierci | 10 lutego 1624 | ||
| Miejsce pochówku | bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie | ||
| Arcybiskup gnieźnieński, Prymas Polski | |||
| Okres sprawowania | 1616–1624 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Sakra biskupia | 1 kwietnia 1601 | ||
| |||
| Data konsekracji | 1 kwietnia 1601 | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||
| |||||
Wawrzyniec Gembicki herbuNałęcz (Gębicki[1]; ur.5 sierpnia1559 wGębicach, zm.10 lutego1624 wŁowiczu) –arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski,biskup chełmiński,biskup kujawski,kanclerz wielki koronny,podkanclerzy koronny,sekretarz wielki koronny, przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej wPaństwie Kościelnym w latach 1595–1598[2].
Urodzony 5 sierpnia 1559 r. wGembicach; pochodził ze średniozamożnej rodziny wielkopolskiej, syn Pawła i Anny Łowęckiej. Po początkowej nauce wChodzieży oraz dalszej wAkademii Lubrańskiego iKolegium Jezuitów w Poznaniu, podjął w latach 1576–1577 studia w jezuickiej akademii w bawarskimIngolstadt, gdzie studiował filozofię i prawo. Kontynuował studia po powrocie do kraju naAkademii Krakowskiej. W czasie studiów wstąpił do stanu duchownego.
Po studiach rozpoczął pracę w kancelarii podkanclerzegoWojciecha Baranowskiego. Pracowitość, zdolności oraz poparcie dalszego krewnego,Jana Zamoyskiego przyniosły mu godnośćsekretarza królaStefana Batorego, a w 1587Zygmunta III. W 1595 zostałsekretarzem wielkim koronnym. Brał w 1596 r. udział w misji doStolicy Apostolskiej, gdzie jego biegła przemowa ostatecznie przekonałapapieżaKlemensa VIII o słuszności praw Rzeczypospolitej doMołdawii.
Po powrocie z misji otrzymał kilka beneficjów kościelnych, a następnie 10 listopada 1600 nominację nabiskupstwo chełmińskie.Sakrę przyjął z rąkprymasaStanisława Karnkowskiego, jednak ze względu na brakindygenatu pruskiego spotkał się z oporem sejmiku generalnegoPrus Królewskich. Jako biskup zwalczał energiczniereformację, umacniał katolicką organizację kościelną, osobiście wizytował parafie, troszczył się o wzmocnienie dyscypliny kleru, zrewidował statuty kapituły katedralnej chełmińskiej (1603) i utworzył w niej prebendę kanonika-teologa. Mimo oporów kapituły odbył 21 czerwca 1605 r. synod diecezjalny wChełmży, którego statuty uporządkowały szereg spraw diecezji. Popierał jezuitów wToruniu, wprowadzając ich tam ponownie przy zbrojnej pomocy szlachty; przywrócił w Toruniu procesje Bożego Ciała. Jako subdelegat papieski nadzorował reformębenedyktynek, podjętą w klasztorzechełmińskim przez energiczną ksienięMagdalenę Mortęską i w 1606 r. zatwierdził ich nowąregułę. Brał czynny udział w obradach sejmiku pruskiego oraz uczestniczył w synodzie prowincjalnym w Piotrkowie w 1607 r.
W 1610 zostałbiskupem kujawskim, wbrew prawu, ale za zgodą króla i sejmu zatrzymując otrzymane wcześniej kanclerstwo. Jako biskup kujawski zdecydowanie występował przeciw luteranom wGdańsku i przywrócił w tym mieście katolicką organizację kościelną. Osadził jezuitów wStarych Szkotach pod Gdańskiem, wprowadził nowy podziałarchidiakonatu pomorskiego, a w 1612 odbył synod diecezjalny weWłocławku.
12 października 1615 został desygnowany przez króla naarcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski, uzyskując 8 maja 1616 prowizje papieską. Jako metropolita dał się poznać jako świetny gospodarz, odbudowując zrujnowaną ekonomię archidiecezji. Przeprowadzał liczne fundacje, odrestaurował katedrę gnieźnieńską i liczne kościoły. Wykazał troskę o bibliotekę kapitulną i seminarium. Dbał o rezydencję prymasowską w Łowiczu, ale obdarował też hojnie zakonbernardynów. Jego świetny dwór stał się jednym z ognisk życia kulturalnego Rzeczypospolitej.
W 1607 został podkanclerzym koronnym, a w 1609 kanclerzem wielkim koronnym. Popierał politykę wschodnią Zygmunta III. W 1610 r. brał udział w wyprawie króla naSmoleńsk, zabiegając aktywnie o potrzebne na nią środki finansowe. W 1611 zorganizował wWarszawie wspaniałą ceremonię powitania powracającego na czele wojska polskiego pogromcy Rosjan, króla Zygmunta III. Gdy polityka moskiewska monarchy poniosła klęskę, oddał w 1613 oddał kanclerstwoFeliksowi Kryskiemu, ale pozostał wierny koncepcji opanowania Rosji. W 1613 przewodniczył wBydgoszczy komisji sejmowej, mającej zaspokoić żądania nieopłaconego wojska, doprowadzając do ugody i rozwiązania konfederacji. Był zwolennikiem pokoju z Turcją, przekonał jednak duchowieństwa na synodach w Łowiczu w 1620 oraz Piotrkowie w 1621 do finansowego wsparcia rozpoczętej wojny. W 1621 wobec wyruszenia króla na kampanię przeciwTurcji sprawował namiestnictwo w Koronie. Na sejmie w 1623 usiłował doprowadzić do ugody unitów z prawosławiem.
Zmarł 10 lutego 1624 r. w Łowiczu, pochowany wkatedrze gnieźnieńskiej w nagrobku z alabastru z jego wizerunkiem.
