 | |||
| Pełne imię i nazwisko | Wasił Christow Radosławow | ||
|---|---|---|---|
| Data urodzenia | |||
| Data śmierci | |||
| Premier Bułgarii (dwukrotnie) | |||
| Okres | |||
| Przynależność polityczna | |||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| Okres | |||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
.jpg) | |||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
Wasił Christow Radosławow (bułg. Васил Христов Радославов; ur.27 lipca1854 wŁoweczu, zm.21 października1929 wBerlinie) –bułgarskiprawnik ipolityk, liderPartii Liberalnej (1887–1918), deputowany doZwyczajnego Zgromadzenia Narodowego 2. (1880) 4. (1884–1886), 8. (1894–1896), 10. (1899–1900), 15. (1911–1913), 16. (1913) i 18. kadencji (1919–1920) orazWielkiego Zgromadzenia Narodowego 3. (1886-1887) i 5. kadencji (1911), minister sprawiedliwości (1884-1886 i 1894), spraw wewnętrznych (1886–1887 i 1899–1900), spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego (1913–1915), oświaty narodowej (1894), spraw zagranicznych i wyznań wiary (1915–1918), dwukrotniepremier Bułgarii (1886–1887 i 1913–1918).
Urodził się w rodzinie nauczyciela i aktywnego działacza okresubułgarskiego odrodzenia narodowego, Christa Popowicza. Podstawową edukację odebrał w rodzinnymŁoweczu, następnie uczył się w Gimnazjum im. Apliłowa (bułg.Априловската гимназия) wGabrowie, wPíseku (1872) i wPradze, gdzie w 1875 uzyskał średnie wykształcenie. Jednocześnie pracował jako nauczyciel wTetewenie (1868), Gabrowie (1871) i Łoweczu (1875–1876). Powyzwoleniu Bułgarii wyjechał doWiednia, gdzie studiowałprawo, zaś w 1882 wHeidelbergu obroniłdoktorat. Następnie powrócił do ojczyzny i wykonywał zawódadwokata. W 1884 został członkiem rzeczywistymBułgarskiego Towarzystwa Literackiego (obecnie Bułgarska Akademia Nauk).
W 1880, wciąż jeszcze będąc studentem, został wybrany doZwyczajnego Zgromadzenia Narodowego 2. kadencji. Swoją karierę wcześnie związał zPartią Liberalną, zwłaszcza z jej skrajnym skrzydłem, w którym główną rolę odgrywaliPetko Karawełow iStefan Stambołow. W maju 1884 ponownie dostał się do parlamentu (4. kadencji), po czym objął urząd ministra sprawiedliwości w rządzie Karawełowa. Wkrótce po przyłączeniu doKsięstwa BułgariiRumelii Wschodniej (wrzesień 1885), 18 grudnia 1885 wprowadził na terenie Rumelii przepisy prawne obowiązujące w Bułgarii. Jego decyzja postawiła gabinet rządowy w niezręcznej sytuacji, gdyż państwa zachodnie nie uznały jeszcze aneksji, zaś Rosja była jej wręcz przeciwna.
Stopniowe pogarszanie się stosunków dyplomatycznych między Bułgarią i Rosją, która domagała sięabdykacjiAleksandra I ze stanowiska księcia, doprowadziło do przyjęcia przez Radosławowa postawyrusofoba inacjonalisty. Jego niechęć do Rosji stała się wkrótce jedną z przyczyn zerwania wieloletniej współpracy z Petkiem Karawełowem.
Pozamachu stanu dokonanym przez prorosyjsko nastawionych wojskowych, w wyniku którego książę Aleksander I został pozbawiony władzy, Radosławow zdecydowanie poparł działania Stambołowa zmierzające do odsunięcia przewrotowców od sprawowania rządów w Księstwie. Dzięki temu 28 sierpnia 1886 otrzymał nominację na stanowiskopremiera kraju. Miał wówczas tylko 32 lata, co czyni go najmłodszym szefem rządu w historii Bułgarii. Gabinet Radosławowa kontynuował walkę z rusofilsko nastawionymi oficerami i dążył do ograniczenia wpływów Rosji na swoją politykę.
W 1887 zarysował się poważny konflikt między premierem aRadą Regentów, w której pierwsze skrzypce grał Stambołow, odnośnie do wyboru nowego księcia. Radosławow opowiadał się za przywróceniem Aleksandra I, podczas gdy jego oponent nalegał na wybórFerdynanda I Koburga. OstatecznieWielkie Zgromadzenie Narodowe 7 lipca 1887 zdecydowało o nominacji Ferdynanda I. Trzy dni później premier został zdymisjonowany.
W ciągu następnych siedmiu lat Radosławow stał na czele opozycyjnego wobec dyktatury Stambołowa, nacjonalistycznego skrzydłaPartii Liberalnej, nazywanego radosławistami (bułg.радослависти). Jako lider opozycji doprowadził do założenia w 1888 gazety „Народни права” (w tłum.Prawa Narodowe), na łamach której publikował m.in.Petko Sławejkow.
Po upadku reżimu Stambołowa wszedł w skład gabinetuKonstantina Stoiłowa, obejmując w maju 1894, po raz drugi w swej karierze, urząd ministra sprawiedliwości. Na skutek tarć między członkami rządu w grudniu tego samego roku został zdymisjonowany.
W następnych latach poświęcił się umocnieniu znaczenia Partii Liberalnej na scenie politycznej kraju. W lipcu 1895 zwołał 1. kongres członków ugrupowania, ponadto zaangażował się w przygotowanie jego programu politycznego, który objął m.in. żądaniezliberalizowaniakonstytucji, obniżeniapodatków, zapewnienia bezpłatnegoszkolnictwa ipomocy medycznej oraz umocnienia krajowych struktursamorządowych.
Przeprowadzone w 1899 wybory parlamentarne przyniosły liberałom zwycięstwo, co pozwoliłoDimityrowi Grekowowi iTodorowi Iwanczowowi na sformowanie koalicyjnych rządów. W obu tych gabinetach Radosławow piastował stanowisko ministra spraw wewnętrznych. Rządy liberałów cechowały się pasmem afer gospodarczych i krwawych buntów chłopskich w obronie podatku gruntowego (zamiast proponowanego przez rząd dziesięcioprocentowego). W efekcie po 1901 Partia Liberalna na prawie 12 lat utraciła wpływ na politykę kraju. Sam Radosławow, wraz z kilkoma innymi byłymi ministrami, w 1903 był sądzony przez tzw. Sąd Państwowy za naruszenie zasad konstytucji podczas sprawowania urzędu. W czerwcu otrzymał wyrok 8 miesięcy pozbawienia wolności, ale na przełomie 1903 i 1904 zostałamnestionowany.
W połowie lipca 1913, kiedy klęskaCarstwa Bułgarii w trwającej od kilku tygodniII wojnie bałkańskiej była praktycznie nieuchronna, Radosławow otrzymał od cara Ferdynanda I misję utworzenia nowego rządu. Tym samym po 27 latach ponownie stanął na czele gabinetu, obejmując także urząd ministra spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego, a później spraw zagranicznych i wyznań wiary. Jako premier wziął udział w trudnych negocjacjach pokojowych, zakończonych ocaleniem niepodległości za cenę strat terytorialnych. 29 czerwca 1914 podpisał umowę o pożyczce 500 mlnlewów od banku Disconto-Gesellschaft na potrzeby wojska. Jak się później okazało, umowa była wyjątkowo niekorzystna dla Bułgarii, co spowodowało posądzenie premiera okorupcję.
Po wybuchuI wojny światowej obrał kurs ku współpracy zNiemcami iAustro-Węgrami, zaś na przełomie sierpnia i września 1915 włączył Carstwo Bułgarii do obozupaństw centralnych. W październiku tego samego roku Bułgaria wypowiedziała wojnęSerbii i przystąpiła do działań wojennych na dwóch frontach. Mimo początkowych sukcesów wojsk bułgarskich siłyEntenty ostatecznie zaczęły zwyciężać, zmuszając rząd Carstwa do szukania okazji do zawieszenia broni. Jeszcze przed jego podpisaniem Radosławow 21 czerwca 1918 podał się do dymisji, zaś wkrótce po ogłoszeniu wyjątkowo ciężkich dla kraju warunkówrozejmu wSalonikach (29 września 1918) wyemigrował do Niemiec. Niedługo potem Partia Liberalna (Radosławiści) rozpadła się, a jej resztki włączyły się do nowo utworzonejPartii Nacjonalno-Liberalnej.
Po 1918 Radosławow nie powrócił już do ojczyzny. W 1922 został zaocznie osądzony i skazany nakarę dożywotniego więzienia za klęskę Bułgarii w I wojnie światowej. Ostatnie lata życia spędził w Niemczech, pisząc pamiętniki i utrzymując się z pensji przyznanej mu przez rząd niemiecki. Na krótko przed śmiercią, 29 czerwca 1929, otrzymałułaskawienie od cara Borysa III. 3 listopada tego samego roku pochowano go z honorami wSofii.
Wasił Radosławow zajmował następujące stanowiska w rządach Bułgarii (w porządku chronologicznym)[1]:
| Księstwo Bułgarii (1878–1908) |
|
|---|---|
| Carstwo Bułgarii (1908–1946) |
|
| Ludowa Republika Bułgarii (1946–1990) | |
| Republika Bułgarii (od 1990) |
|
|
.svg)
|
