 Walter Model na froncie w Związku Radzieckim (luty – grudzień 1941) | |||
 feldmarszałek | |||
| Pełne imię i nazwisko | Otto Moritz Walter Model | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |||
| Data i miejsce śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Lata służby | 1910–1945 | ||
| Siły zbrojne | |||
| Formacja | |||
| Jednostki | 52 Pułk Piechoty | ||
| Stanowiska | dowódca: | ||
| Główne wojny i bitwy | |||
 | |||
| Odznaczenia | |||
              [1] | |||
| |||
Walter Model, właściwieOtto Moritz Walter Model (ur.24 stycznia1891 wGenthin, zm.21 kwietnia1945 wLintorf) –niemieckiwojskowy,feldmarszałek, dowódcagrup armii„Północ”,„Północna Ukraina”,„Środek” i„B”, pełniący obowiązkinaczelnego dowódcy wojsk niemieckich na Zachodzie (1944). Jego kariera nabrała rozpędu w 1942 roku, gdy dał się poznać jako agresywny dowódcapancerny, prędko awansował i stał się jednym z najważniejszych oficerówfrontu wschodniego. Zyskawszy uznanieHitlera, był przydzielany do szczególnie trudnych zadań, przez co nazywano goStrażakiem Hitlera. Przerzucony nafront zachodni w 1944 roku, ostatecznie zasłynął jako ekspert w dziedzinieobrony i improwizacji.Wzięty w kocioł pod koniec wojny popełniłsamobójstwo. UczestnikI iII wojny światowej orazpowstania w Ruhrze.
Ojciec Walthera Modela początkowo był nauczycielem w szkole dla dziewcząt, a następnie pracował jako dyrektor w szkole muzycznej, a jego matką była Marie (z domu Demmer).
Po zdaniumatury i ukończeniu szkoły wNaumburg nad rzeką Saale (Soława), Walther rozpoczął karierę wojskową w roku 1908 jakoFahnenjunker w 52. Pułku Piechoty wChociebużu. W lutym 1908 roku, już w stopniuFähnrich[a], wstąpił (wraz zHansem-Valetinem Hube do szkoły wojskowej wNysie (ówczesneNeisse). 22 sierpnia 1910 roku został promowany do stopniapodporucznika (Leutnant) w 11 Kompanii 1. Batalionu 52. Pułku Piechoty wKrośnie Odrzańskim (ówczesneCrossen an der Oder), wchodzącego w skład 10 Brygady Piechoty 5 Dywizji Piechoty III (Brandenburskiego) Korpusu Piechoty.
Wraz z wybuchemI wojny światowej w 1914 roku został mianowany adiutantem w tym batalionie, zaś pod koniec tego roku adiutantem pułku. 25 lutego 1915 awansował do stopniaporucznika (Oberleutnant). Latem 1915 ranny w czasiewalk pod Arras – kula trafiła go w obojczyk i przeszła przez szyję. W październiku tego roku w czasie walk w Szampanii odznaczonyKrzyżem Żelaznym I Klasy.
Brał udział w początkowej faziebitwy pod Verdun. Następnie został skierowany na ośmiomiesięczny kurs dla oficerówSztabu Generalnego, po ukończeniu którego wrócił na front do swojej macierzystej dywizji jako adiutant 10 Brygady Piechoty, a następnie dowódca kompanii 52. Pułku Piechoty. Następnie został dowódcą kompanii w 8. Pułku Grenadierów, przez krótki czas pełniąc obowiązki dowódcy batalionu.
Jeszcze w roku 1917 został odkomenderowany doOberste Heeresleitung[b]. Tam jako szef służby uzbrojenia 18 listopada 1917 otrzymał stopieńkapitana. Na początku 1918 roku Model został skierowany do Dywizji Zapasowej Gwardii generała Maximiliana von Prosecka, gdzie 10 marca został szefem służby zaopatrzenia (IIb). 30 sierpnia 1918 przeniesiony do 36 Dywizji Rezerwowej. Po podpisaniu dnia 11.11.1918 r. przez Niemcy kapitulacji, Model zorganizował ewakuację tej dywizji do bazy demobilizacyjnej w Gdańsku.
Po zakończeniu wojny, od stycznia do czerwca 1919 Model pozostał jako adiutant dowództwa w XVII Korpusie Armijnym w Gdańsku. W lipcu 1919 roku został przydzielony do 7 Brygady Reichswehry stacjonującej wWestfalii, a od początku 1920 r. do 14. Pułku Piechoty wKonstancji, w którym pełnił funkcję dowódcy kompanii 2 Batalionu Piechoty i z którym brał udział w zdławieniupowstaniaRote Ruhr Armee wZagłębiu Ruhry. Pomimo zakazówTraktatu Wersalskiego był odpowiedzialny za werbowanie ochotników przybywających z terenówKurlandii. W tym też czasie poznał swoją żonę – Hertę Huyssen, która urodziła mu trójkę dzieci: Christę, Hellę i Hansa-Georga.
1 października 1920 roku został przeniesiony do kompanii liniowej w 18. Pułku Piechoty w Monachium, gdzie po kilku miesiącach został dowódcą kompanii karabinów maszynowych. Prędko jednak wrócił do pracy sztabowej pod rozkazami dowódcy artylerii 6 Dywizji Piechoty. 1 października 1925 roku Model został skierowany do 8. Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty, stacjonującego wGörlitz, w którym objął obowiązki dowódcy 9 Kompanii 3 Batalionu. Służył tu do 30 września 1928, po czym oddelegowano go na stanowisko nauczyciela taktyki i historii wojen do 3 Dywizji Piechoty podpułkownikaReinhardta, a w 1930 do Wydziału T-4 (wyszkolenia) Urzędu Wojskowego (Truppenamtu). W roku 1929 awansował do stopniamajora, a 1 listopada 1932 roku do stopnia podpułkownika (Oberstleutnanta). W listopadzie tego roku został dowódcą batalionu 2. Pułku Piechoty wOlsztynie.
Kolejne szczeble kariery wojskowej przychodziły równie szybko – 1 października 1934 roku Model był już pułkownikiem, a 1 listopada tego samego roku został dowódcą 2. Pułku Piechoty 1 Dywizji Piechoty wOlsztynie. 15 października 1935 roku objął kierownictwo wydziału technicznego w Sztabie Generalnym Wojsk Lądowych. Ze względu na swój entuzjazm do nowinek technicznych, zyskał wśród kolegów przydomekArmee Modernissimus. Trzy lata później, 1 marca 1938 roku, otrzymał stopień generała majora (najniższy stopień generalskiWehrmachtu), a 10 listopada 1938 został szefem sztabu IV Korpusu Armijnego wDreźnie.
Podczaskampanii wrześniowej był szefem sztabuIV Korpusu Armijnego. W październiku 1939 został szefem sztabu16 Armii późniejszego feldmarszałkaErnsta Buscha. Funkcję tę pełnił w czasienajazdu na Francję, Belgię, Holandię i Luksemburg. Latem 1940 uczestniczył w planowaniu inwazji na Wielką Brytanię (operacja Lew Morski). W XI 1940 został dowódcą3 Dywizji Pancernej. Wcześniej, 1 kwietnia 1940 r. Model został awansowany do stopniagenerała porucznika.
Podczasoperacji Barbarossa dowodził3 Dywizją Pancerną, a następnie XLI Korpusem Armijnym i9 Armią.
22.06.1941 – a więc pierwszego dnia walki –3 Dywizja Pancerna Modela atakując od stronyBrześcia odniosła wielki sukces docierając na odległość 65 km od podstaw wyjściowych. Następnie wzięła udział w walkach oBiałystok iMińsk, w zdobyciuSmoleńska oraz w wielkiejbitwie okrążeniowej pod Kijowem. 25 sierpnia, podczas ataku naNowogród Siewierski w celu zdobycia mostów naDesnie, został ranny odłamkiem w rękę; ponownie ranny został 2 września. 14 września to właśnie jego oddziały zamknęły pod Kijowem pierścień okrążenia, biorąc następnie do niewoli sztab5 Armii radzieckiej z generałem majorem Michaiłem Potapowem. Po zlikwidowaniu kotła kijowskiego dywizję skierowano do bitwy oMoskwę.
26 października 1941 roku został mianowany dowódcą XLI Korpusu Pancernego. Wkrótce potem mianowano go (z mocą wsteczną od 1.10.1941) generałem wojsk pancernych, a 31 stycznia 1942 rokuHitler iHalder wezwali go do Prus Wschodnich, gdzie miał otrzymać Liście Dębu do Krzyża Rycerskiego i awans nagenerała pułkownika. Od 1941 roku znał się zGuderianem, który 28 lipca 1941 odznaczył go Krzyżem Rycerskim, przyznanym 9 lipca za ekspresowe osiągnięcieDniepru, a po latach wyraził się o nim w następujących słowach:
Odważny, niestrudzony żołnierz, który znał front, gardząc śmiercią osobiście brał udział w walkach i dlatego cieszył się zaufaniem swych żołnierzy.
Walther Model był twórcą strategii określanej mianem „Ślimaczej ofensywy”[c] lub „Młockarni”[d].
Gdy niemieckie wojska zbliżyły się na 18 km odMoskwy, silne rezerwyArmii Czerwonej z 22, 29 i 39 Armii połączone ze zrzutem spadochroniarzy pod Wiaźmą oraz działaniamipartyzantów rozerwały skrzydła atakujących wojsk. 9 Armia niemiecka nie była w stanie wytrzymać naporu wroga. Po zaciętych walkach udało się Armii Czerwonej zbliżyć na ok. 30 km od południowej części frontu. Olbrzymi kocioł groził dwóm niemieckim armiom: 4 i 9. Generał Model, który właśnie dowodził 9 Armią, postanowił jak najszybciej przeciwdziałać tej sytuacji, gdyż żołnierze Armii Czerwonej ostrzeliwali linie dostawcze Niemców. Zwołane naprędce rezerwy (przeważnie z żołnierzy drugiego rzutu) nie posiadały doświadczenia, aby przeprowadzić ofensywę. Również zaopatrzenie nie było najlepsze. Brakowało czołgów, paliwa i amunicji. Temperatury sięgały –52 °C.
W tej sytuacjiNiemcy rozpoczęli działania zaczepne w celu rozszerzenia gardła „Kotła”. Ten rozległy front można było kontrolować tylko przy pomocy punktów obrony, najczęściej opartych na osadach i wioskach. Pomysł był prosty do wykonania po odpowiednim rozpoznaniu wroga. Resztki doświadczonych w boju żołnierzy atakowały przeciwnika w najmniej spodziewanym momencie i miejscu. Na ich miejsce stawiano do obrony grupy żołnierzy z drugiego rzutu. Po zajęciu mniejszych stanowisk na lewo i prawo od głównej, silnie bronionej placówki rozpoczęto oblężenie. Żołnierze Armii Czerwonej ze względu na zły stan zaopatrzenia byli zmuszeni do wycofania albo poddania się. 16 stycznia 1942 r. Model został mianowany Głównodowodzącym9 Armii. Jego szefem sztabu został generałHans Krebs. Pod koniec lipca 1942 Walther Model przebywał na urlopie zdrowotnym po tym, jak kilka tygodni wcześniej, kiedy przelatywał nad frontem, raniła go radziecka kula[e].
W okresie od 24 listopada do 16 grudnia 1942, czyli w trakcie trwania radzieckiejoperacji Mars (7 armii, 2352 czołgi, ponad 10 tysięcy dział), Model, mając do dyspozycji 14 dywizji piechoty, 2 dywizje pancerne, 2 zmotoryzowane oraz 1 dywizję kawalerii SS (90 tysięcy żołnierzy, do 200 czołgów oraz 1800 dział), zadał wojskomŻukowa ciężkie straty, szacowane na 335 tysięcy żołnierzy oraz ponad 1600 czołgów, po czym, w lutym 1943, przeprowadził ewakuację zaciekle dotąd bronionego występu rżewskiego. Pomimo udanych działań obronnych ciężkie straty poniosła również 9 Armia, tracąc od 30 lipca do 24 grudnia 1942 ponad 100 tysięcy żołnierzy.
Wiosną 1943 w czasie urlopuMansteina Model sprawował czasowo dowództwoGrupy Armii Południe, jego samego natomiast na stanowisku dowódcy 9 Armii zastąpił generał piechoty Walther Weiss.
Jako głównodowodzący 9 Armią Model spełniał jedną z najważniejszych funkcji w trzeciej (i ostatniej) letniej ofensywie wZwiązku Radzieckim, która zaczęła się 5 lipca 1943 r.
Wiosną 1943 roku wojska radzieckie utrzymywały na zachód odKurska rozległy obszar frontu o powierzchni ok. dwudziestu dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. Występ ten, który nazwano z czasemłukiem kurskim, obejmowały z obu stron siły niemieckie; w rękach Niemców pozostawały też dwa miasta leżące prawie na tym samym południku coKursk, a mianowicieOrzeł na północy iBiełgorod na południu. Dzieliła je odległość do dwustu kilometrów, podczas gdy rubieże radzieckie leżały do stu kilometrów na zachód od linii prostej poprowadzonej między Orłem i Biełgorodem. Zamysłem dowództwa niemieckiego było uderzenie z obu krańców skrzydeł, od Orła i Biełgorodu, i zniszczenie sił radzieckich znajdujących się na terenie występu. SamHitler ocenił, że Łuk Kurski będzie idealnym odcinkiem dla przeprowadzenia skrzydłowych uderzeń, celem rozbicia znajdujących się tam przynajmniej pięciu radzieckich armii, w tym dwóch pancernych.
Dla przeprowadzenia takiej operacjiNiemcy musieli skoncentrować potężne siły – głównie pancerne, które miały decydować o sukcesie. Na zamierzone odcinki przełamania wprowadzono oprócz 9 Armii Modela 4 Armię Pancerną generałaHermanna Hotha oraz2 Armię Pancerną generałaSchmidta.
Celem natarcia miało być okrążenie wojsk radzieckich w rejonie Kurska i zniszczenie ich, a następnie – zajęcie skróconego frontu na rubieży: Nieżega, Korocza, Skorodnoje, Tim, na wschód od Szczigr i rzeki Sosny. Zgrupowanie uderzeniowe Grupy Armii „Południe” miało przerwać front z rubieży: Biełgorod, Tomarówka w kierunku na Prilepy, Obojań, by w rejonie Kurska i na wschód od niego połączyć się z wojskami Grupy Armii „Środek”. Zgrupowanie to miało być osłonięte ze wschodu przez Grupę Operacyjną „Kempf”. Siły wydzielone przez Grupę Armii „Środek” miały uderzyć z rubieży: rzeka Trosna,Małoarchangielsk i przerwać front na odcinku Fatież, Wierietinowo.
Narada, pod przewodnictwem Hitlera, odbyła się w dniach 3 i 4 maja 1943 roku wMonachium. Tematem odpraw, w których wzięli udział: OKW, szef Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych generałKurt Zeitzler, dowódca Grupy Armii „Południe”Erich von Manstein, dowódca Grupy Armii „Środek”Kluge, dowódca 9 Armii Model, ministerAlbert Speer i inni, była, już po raz kolejny, kwestia: czy grupy armii frontu wschodniego „Południe” i „Środek” powinny w lecie 1943 roku przejść do działań zaczepnych. Pytanie to wyłoniło się w wyniku propozycji szefa Sztabu Generalnego, generała Zeitzlera, aby przez dwustronne oskrzydlenie pozycji nieprzyjacielskich pod Kurskiem zniszczyć pewną liczbę radzieckich dywizji, a zadawszy ten cios tak dalece osłabić siłę zaczepną armii wroga, by dla dowództwa niemieckiego powstały korzystniejsze warunki do kontynuowania działań wojennych na Wschodzie. Przeciw propozycji generała Zeitzlera wystąpił dowódca 9 Armii, generał Model. Dowodził on, na podstawie danych rozpoznania, a przede wszystkim zdjęć lotniczych, że właśnie na odcinkach, gdzie obie grupy armii miały uderzyć, żołnierze Armii Czerwonej przygotowali głęboko urzutowaną i dobrze zorganizowaną obronę, wzmocnioną przez artylerię i środki przeciwpancerne. Generał wyciągnął z tego słuszny wniosek, że przeciwnik liczy się z niemieckim natarciem. Zdanie Modela zostało poparte przez generałaGuderiana i feldmarszałkaKlugego. Pomimo tego Hitler zadecydował o uderzeniu.
Już po II wojnie światowej szef wydziału operacyjnegoGrupy Armii „Środek” płk Peter von der Groeben dowodził, że zarówno Model, jak i feldmarszałkowieGünther von Kluge orazErich von Manstein zamierzali odwlekać ofensywę pod Kurskiem tak długo, aż pierwsi zaatakują żołnierze Armii Czerwonej, a wymienieni dowódcy będą mogli prowadzić bardziej im odpowiadające działania obronne zamiast zadań ofensywnych.
Ostatecznie bitwę pod Kurskiem Model rozpoczął ze średnio 11134 żołnierzami na etacie w każdej dywizji piechoty, podczas gdy na pozycjach było ich 3290 (w Grupie Armii „Południe” odpowiednio: 17369 i 6344) – oznaczało to, że w czasie bitwy mógł on sobie pozwolić na większe straty w czołgach niż w piechocie.
7 lipca Model rozkazał wznowić atak na Ponyri. Ze strony radzieckiej kierunkiem tym dowodziłRokossowski. Atak się powiódł, lecz następnego dnia Armia Czerwona odbiła utracone pozycje. W rezultacie siedmiodniowego natarcia związki uderzeniowe 9 Armii generała Modela zdołały przełamać radziecką obronę tylko na głębokość 10-12 kilometrów i opanować obszar o powierzchni ponad 100 kilometrów kwadratowych. Za ten nieznaczny sukces zapłaciły one wysoką cenę. Na polu walki straciły ok. 42 tysięcy żołnierzy (zabitych, rannych, wziętych do niewoli) oraz ok. 500 czołgów. Tymczasem już 12 lipca Armia Czerwona przystąpiła do operacji zaczepnej ukrytej pod kryptonimem„Kutuzow”. W tej krytycznej sytuacji Model przejął tego dnia dodatkowo dowództwo2 Armii Pancernej. Następnie dowodził w trzytygodniowejbitwie obronnej w występie orłowskim.
27 lipca, w imię „wygospodarowania” odwodów na front włoski,Hitler wydał rozkaz „o jak najszybszym opuszczeniu całego rejonu Łuku Kurskiego”. Wykonując rozkaz generał Model opracował plan wycofania wszystkich wojsk do 17 sierpnia. Po zatrzymaniu radzieckiej ofensywy nad górnymDnieprem, pod koniec września 1943 Model poprosił Hitlera o urlop. W odpowiedzi został przeniesiony do rezerwy führera. Następne trzy miesiące spędził wDreźnie.
Od momentu ataku Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 oddziały niemieckie dowodzone przez Modela uczestniczyły także w zbrodniczej akcjirabunku dzieci na okupowanym terytorium ZSRR i Polski pod kryptonimem „Heuaktion”.Akcja „rabunku dzieci” została nasilona w czerwcu 1944 i realizowana głównie przez Grupę Armii „Środek”, dowodzoną od 28 czerwca 1944 do 4 sierpnia 1944 przez Walthera Modela[2].
„(...) Notatka: Grupa Armii „Środek” zamierza pochwycić i przewieźć do Rzeszy 40-50 000 młodzieży w wieku od 10-14 lat. Do akcji tej dała zachętę 9 Armia. Dla młodszych roczników mają być założone wsie dziecięce”[f][2]
„(...) Podobna akcja jest obecnie przeprowadzana na terytorium Grupy Armii „Północna Ukraina” (feldmarszałek Model)”[2]
„(...) Młodzież powyżej lat 17 zostaje wydzielona do oddziałów SS, poniżej 17. roku życia do oddziałów pomocniczych SS”[2]
Od 1943 cofające się oddziały niemieckie dowodzone przez Walthera Modela stosowały na terytorium ZSRR i Polskitaktykę spalonej ziemi, celowego niszczenia miast i wsi oraz infrastruktury – głównie z tego powodu Model został uznany przez Armię Czerwoną zazbrodniarza wojennego.
W okresie od 29 stycznia do 31 marca 1944, to jest w czasie odblokowania przezArmię CzerwonąLeningradu Walther Model sprawował funkcję dowódcyGrupy Armii „Nord”. W okresie 14 stycznia – 1 marca 1944 wojska niemieckie zostały odrzucone spod miasta i zmuszone do odwrotu. Wbrew rozkazom Hitlera Model postanowił nie bronić posiadanego przedpola Leningradu, a wycofać swoje oddziały na linięNarwy,jez. Czudzkiego, jez. Pskowskiego, Noworożewa, Pustoszkę, jez. Nieswierdo.
30 marca 1944 został mianowanyfeldmarszałkiem (Generalfeldmarschall) i dowódcąGrupy Armii Północna Ukraina, zastępując na tym stanowisku feldmarszałkaMansteina. 28 czerwca 1944 został jednocześnie mianowany następcą feldmarszałkaBuscha na stanowisku dowódcyGrupy Armii „Środek”. W tym momencie dowodził łącznie 60 dywizjami. 22 lipca otrzymał posiłki z Węgier i Włoch (w tymDywizję „Hermann Göring”). Dodatkowo, w celu ratowania katastrofalnej sytuacji na środkowym odcinku frontu przerzucił odwody z rejonu na południe od Prypeci, osłabiając w ten sposób Grupę Armii „Nordukraine”. W późniejszym rozrachunku przyniosło to utratę zachodniej części obecnejUkrainy i ziem południowo-wschodniej Polski, zajętych w tokuoperacji lwowsko-sandomierskiej (13 lipca – 29 sierpnia 1944).
W dniu 1 sierpnia 1944 na podległym Modelowi pod względem operacyjnym terenie Warszawy wybuchłopowstanie. Informację o jego wybuchu feldmarszałek otrzymał w nocy z 1 na 2 sierpnia od generałaStahela. W mieście stacjonowało wówczas ok. 15 000 żołnierzy. 4 sierpnia 1944 dowodzenie nadGrupą Armii „Środek” przejął generał pułkownikGeorg-Hans Reinhardt. Daty od 1 do 4 sierpnia 1944 określają zatem cezurę czasową odpowiedzialności feldmarszałka za wydarzenia w Warszawie.
W sierpniu Model został zmuszony do wycofania swoich wojsk na linię Karpat i przejścia do obrony rubieży:Krasnoilsk,Delatyn,Turka,Sanok,Krosno, zach.Dębica,Szczucin,Szydłów,Raków, północny Żagów,Zawichost doDęblina. Wydał szereg rozkazów mających na celu ponowne zdobycieSandomierza, co jednak się nie powiodło.
15/16 sierpnia 1944 r. Model wszedł na zajmowane przezvon Klugego miejsce głównodowodzącego wojskami na froncie zachodnim (Oberbefehlshaber West, OB West). Jednocześnie od 17 sierpnia 1944 objął dowództwo Grupy Armii „B”. Tego też dnia wydał rozkaz:
Niech każdy próbuje wyjść z tej pułapki.
Rozkaz Modela zakrawał na defetyzm, jednak był on wówczas jednym z nielicznych marszałków, który miał odwagę otwarcie sprzeciwić sięHitlerowi – decyzja ta umożliwiłaGrupie Armii „B” wyjście z „kotła” i nie spotkał jej taki sam los, jaki spotkał6. Armię podStalingradem.
W wyniku operacji normandzkiej jego wojska poniósłszy ciężkie straty zostały zmuszone do wycofania się zaSekwanę, a następnie za dolnyRen.
15 września 1944 około 13.00 wOosterbeek Model osobiście był świadkiem lądowania brytyjskiej1 Dywizji Powietrznodesantowej podArnhem w ramachoperacji „Market-Garden”. Korzystając z jednostek znajdującego się w rejonie lądowaniaII Korpusu Pancernego SSObergruppenführeraWilhelma Bittricha (9 Dywizja Pancerna SS „Hohenstaufen” – 3000 żołnierzy bez czołgów, oraz10 Dywizja Pancerna SS „Frundsberg” – 4000 żołnierzy z batalionemPzkpfw IV), Model po raz kolejny dowiódł swoich umiejętności improwizowania obrony, w wyniku czego zrzucony w rejonie Arnhem brytyjski desant powietrzny został zniszczony.
Jesienią 1944 Model umiejętnie dowodził obroną zachodnich rubieży Niemiec. Wprawdzie 21 października 1944 oddałAkwizgran, ale w tym samym czasie wwalkach w lesie Hürtgen zadał znaczne straty aliantom. Między 6 października a 13 listopada 1944 amerykańska 9 Dywizja Piechoty w ciągu 10 dni straciła 4500 żołnierzy, posuwając się zaledwie o 3 kilometry, a 28 Dywizja Piechoty utraciła 6184 żołnierzy.
Model był sceptykiem co do szans powodzenia planowanego przez Hitlera uderzenia w Ardenach. Zamiast uderzenia na Antwerpię proponował zamknięcie kilkunastu alianckich dywizji w rejonieAkwizgranu. 23 października 1944, dowiedziawszy się o planach Hitlera, zadzwonił doJodla i wyraził się słowami:„Może pan powiedzieć ode mnie swojemu Führerowi, że Model nie chce mieć z tym nic wspólnego”[3]. Pomimo to Modelowi zostało powierzone dowództwo nad siłami niemieckimi w Ardenach i dzięki niemu udało się wbić niemal na 100 km od pozycji wyjściowych.
Do marca 1945 Grupa Armii „B” pod wodzą Modela prowadziła obronę terenów znajdujących się nadRenem. W nocy z 23 na 24 marca wojska amerykańskie rozpoczęły forsowanie Renu. 1 kwietnia Grupa Armii „B” została okrążona. Wkotle znalazło się 18 dywizji wchodzących w skład15 Armii,5 Armii Pancernej, grupy armijnej „von Lüttwitz” i III Korpusu Artylerii, liczących 300 tysięcy żołnierzy. Mimo beznadziejnej sytuacji 15 kwietnia Model odrzucił amerykańskie propozycje kapitulacji. Jednocześnie kazał odesłać do domu wszystkich chłopców poniżej 18. roku życia oraz starszych członkówVolkssturmu.
Walther Model, mając świadomość, iż w przypadku ujęcia może być sądzony zazbrodnie wojenne oraz chcąc uniknąć wzięcia do niewoli przez aliantów, 21 kwietnia 1945 popełnił samobójstwo w lesie nieopodal wsi Wedau, w pobliżu miejscowościLintorf niedalekoDuisburga wZagłębiu Ruhry. Z zamiarem tym nosił się od dłuższego czasu, wypowiadając wcześniej do córki słowaWszyscy musimy kiedyś umrzeć.
W roku 1955 zwłoki Modela zostały ekshumowane i złożone na cmentarzu w Vossenack.
Ujęci w czasie II wojny światowej oficerowie Wehrmachtu chcieli uniknąć odpowiedzialności za zbrodnie wojenne, a zarazem obarczyć Hitlera winą za porażki militarne. Feldmarszałek Model – martwy i blisko związany z hitlerowskim reżimem – był wymarzonym kozłem ofiarnym, często występującym w relacjach byłych kolegów jako „chłopiec na posyłki Hitlera”. Tymczasem sam Model uważając się za „apolitycznego oficera” obojętnie odnosił się zarówno do popełnianych zbrodni (ani ich nie inicjował, ani przeciw nim nie występował), jak i działań podejmowanych przeciwko Hitlerowi (nie reagował np. na wygłaszane w swojej obecności tyradySeppa Dietricha przeciwko Hitlerowi czy określanie przez własnego szefa sztabu Speidla dyktatoradupkiem z Berghofu). Uchodząc za wykonawcę żądań führera w istocie publicznie wydawał rozkazy, których żądał Hitler, ale po cichu je sabotował. Model obiecał np. dyktatorowi utrzymanieParyża pod warunkiem dostarczenia kilkuset czołgów i 200 tysięcy żołnierzy. Jego podwładni nazwali te żądania naiwnymi, nie rozumiejąc, że należą one do taktyki Modela: obiecać Hitlerowi wszystko, czego chce, ale pod niemożliwymi do spełnienia warunkami[4].
Model był bardzo dobrym taktykiem, lepszym w obronie niż w ataku. Znakomicie potrafił ocenić, na co stać żołnierzy, a na co nie. Był szorstki w obejściu i jego metody nie zawsze akceptowano na wyższych szczeblach armii niemieckiej, ale Hitlerowi i jedno, i drugie się podobało. Model umiał sprzeciwić się Hitlerowi tak stanowczo, jak nikt inny, a nawet odmawiał wykonania rozkazów, z którymi się nie zgadzał[5]. 19 stycznia 1942, w czasie dyskusji z Hitlerem, miał rozdrażniony wypowiedzieć słowa:„Mein Führer, kto dowodzi 9 Armią, Pan czy ja?”.
Model posiadał umiejętność szybkiego reagowania na zmieniające się sytuacje – w czasie walki doraźnie improwizował grupy bojowe, złożone z pododdziałów różnych jednostek, dokonywał też niestosowanej zwykle w Wehrmachcie centralizacji dowodzenia artylerią. Działał na własną rękę, nie oglądając się na wytyczne Hitlera iOKH ani co do działań operacyjnych, ani co do budowy (zabronionych przez Hitlera) umocnień tyłowych. Wydając rozkazy na linii frontu często nie informował o nich swojego własnego sztabu (jak np. 5/6 VII 1943 pod Kurskiem, kiedy to jego rozkazy dla armii otrzymano wszędzie poza jego własnym dowództwem), nie był więc zwykle w nim lubiany[g], tym bardziej, że słynął z ciętego języka. Znamienne w tym zakresie są słowa, jakie wypowiedział szef sztabu ModelaHans Krebs w odpowiedzi na telefoniczne prośby podkomendnych feldmarszałka o potwierdzenie wydawanych przez niego na linii frontu rozkazów:Jeżeli feldmarszałek wydał rozkaz, to należy go wykonać[h]. Z drugiej jednak strony, podczas wizyt na froncie zawsze miał czas dla szeregowego żołnierza, nic dziwnego, że cieszył się dość znaczną popularnością. Żądając niemożliwego starał się motywować żołnierzy, a nie faktycznie wymagać od nich niewykonalnych rzeczy.
Zdecydowanie mniej korzystnie przedstawia się ocena dowodzenia Modela z punktu widzenia strategicznego. Dwukrotnie – po jednym razie na każdym z frontów – dowodził zgrupowaniami, w których skład wchodziły dwie grupy armii i dwukrotnie nie potrafił przeprowadzić sensownego planu strategicznego. Nie udało mu się to więc ani latem 1944, kiedy próbował stabilizować front na Białorusi oddziałami ściągniętymi z Galicji, co przyniosło w efekcie kryzys na obydwu odcinkach, ani na stanowisku OB West, gdzie okazał się niezdolny do koordynowania działań całego frontu: wolał wskoczyć w samochód i jechać na pierwszą linię. Ponadto Model swoim horyzontem obejmował wyłącznie podległe sobie odcinki frontu, nie wykazując istotnego zainteresowania losem sąsiednich zgrupowań. Odchodząc w 1944 ze stanowiska dowódcyGrupy Armii „Północ” przygotował więc zestawienie jednostek, które można przenieść na Ukrainę, po czym – wiedząc już, że dowództwo tych wojsk zostanie powierzone jemu – listę tę wydłużył z 2 do 6 dywizji. Model był zresztą świadomy swoich ograniczeń w tym aspekcie dowodzenia, skoro w początku września 1944 z ulgą przyjął propozycję oddania stanowiska Oberbefehlshaber West (dowódcy frontu zachodniego)Rundstedtowi, określając to krótko jako „dobry pomysł”[i].
Innym krytykowanym aspektem dowodzenia Modela było wykorzystywanie wypożyczonych z innych odcinków frontu jednostek (np.Dywizji Großdeutschland w sierpniu 1942) aż do wykrwawienia, przy jednoczesnym oszczędnym wykorzystywaniu jednostek własnych.
| Heer Generalfeldmarschall | |
|---|---|
| Luftwaffe Generalfeldmarschall |
|
| Kriegsmarine Großadmiral | |
| Schutzstaffel Reichsführer-SS | |
| Sturmabteilung Stabschef | |
| Ordnungspolizei Chef der Deutschen Polizei | |
| NSFK Korpsführer |
|
| NSKK Korpsführer | |
| Reichsarbeitsdienst Reichsarbeitsführer |
|
| Hitlerjugend Reichsjugendführer |
|
| NSDAP Reichsleiter |
|
.svg)
