Walentynian III (Valentinianus III,Flavius Placidius Valentinianus, ur.2 lipca419 r. wRawennie, zm.16 marca455) – imperator zachodniorzymski od 425 r.
WnukTeodozjusza Wielkiego, syn późniejszego imperatoraKonstancjusza III[1] iGalli Placydii. Urodził się 2 lipca 419 r. w Rawennie[2]. Ok. 421-422 jego matka popadła w konflikt z bratem, cesarzemHonoriuszem, i schroniła się wKonstantynopolu. Tam po śmierci Honoriusza (423 r.) imperator wschoduTeodozjusz II uznał Walentyniana jako władcę ziem zachodnich[3] i rok później doprowadził do jego zaręczyn ze swoją córkąLicynią Eudoksją[4].
Po pokonaniu uzurpatoraJana sześcioletni Walentynian wrócił w październiku 425 r. na zachód, gdzie został uznany cesarzem[3], jednak faktyczną władzę sprawowała jego matka – Galla Placydia, a później wódzAecjusz Flawiusz[1], który w wyniku politycznych układów został mianowanymagister militum per Galias. Przez pierwsze 12 lat panowania pozostawał w cieniu matki rywalizującej z Aecjuszem, ale przez większość życia był zdominowany przez otoczenie[3]. W 437 r. Gallę Placydię odsunięto od władzy, ale Walentynian wiele kompetencji pozostawił w rękach Aecjusza[2].
Za regencji jego matkiWandalowie osiedlili się w Afryce[3], tworząc państwo, które w 439 r. odrzuciło zwierzchność Rzymian, a Walentynian nie potrafił powstrzymać ich napadów na Italię[2]. W latach 430. i 440. imperator biernie uznawał prowadzoną przez Aecjusza politykę osiedlaniaBurgundów,Wizygotów iAlanów na ziemiach zachodniego cesarstwa. Na przełomie lat 440/450 błędne rachuby Aecjusza poskutkowały inwazją plemiennego związkuHunów pod wodząAttyli[3] naGalię (451 r.) i północnąItalię (452 r.)[2]. Ich najazd spowodował znaczące straty i zmusił dwór do przeprowadzki doRzymu, gdzie biskupLeon I i dwóch senatorów podjęło się negocjacji z Attylą, choć bez inicjatywy ze strony samego cesarza[3]. Ostatecznie najazd Hunów powstrzymany został zwycięstwem Aecjusza wbitwie na Polach Katalaunijskich (451 r.)[5].
Walentynian wspierał mocno biskupów Rzymu, szczególnie Leona I, popierając jego pretensje do zwierzchności nad całym chrześcijaństwem[3] (m.in. dekretem z 444 r.[2]); cesarz stał też po jego stronie w sporach nasoborze chalcedońskim. Chociaż władzy Walentyniana nie podważył żaden uzurpator, a jego obie córki przyczyniły się do umocnienia pozycji rodu, to za jego nieudolnego panowania wystąpiły liczne procesy powodujące dezintegrację zachodniego cesarstwa[3]. Za czasów Walentyniana III zachodnie państwo rzymskie utraciło znaczną część swych terytoriów, ograniczając się jedynie do Italii, wysp w zachodniej części Morza Śródziemnego i tych części Galii i Hiszpanii, w których władzę dzierżyli energiczni rzymscy notable[6].
21 września 454 r. Walentynian III osobiście zabił Aecjusza wskutek fałszywych doniesień kwestionujących jego lojalność. Wkrótce potem, 16 marca 455 r., cesarz zginął na Polu Marsowym w Rzymie zamordowany przez Optelasa i Traustilę – byłych podkomendnych Aecjusza[2]. Na jego następcęTeodoryk II i galorzymska arystokracja wysunęły jednego z podwładnych Aecjusza –Awitusa, podczas gdyGenzeryk i senatorowie forsowali kandydaturęMajoriana[6].
W 437 r. pojął w Konstantynopolu za żonę Licynię Eudoksję[4] – córkę Teodozjusza II i GreczynkiAteny Eudokii[1], z którą miał córkiEudokię iPlacydię[4].
Wywód przodków:
- ↑abcdRoman Emperors - DIR-Valentinian III [online], www.roman-emperors.org [dostęp 2019-08-30] .
- ↑abcdefValentinian III, [w:]Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑abcdefghOliverO. Nicholson OliverO.,The Oxford Dictionary of Late Antiquity, Oxford University Press, 19 kwietnia 2018, s. 1547,ISBN 978-0-19-256246-3 [dostęp 2019-11-09] (ang.).
- ↑abcRoman Emperors - DIR Licinia Eudoxia [online], www.roman-emperors.org [dostęp 2019-11-09] .
- ↑Katalaunijskie, Pola, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-11-10] .
- ↑abCelia E.C.E. Schultz Celia E.C.E. i inni,A History of the Roman People, Routledge, 3 kwietnia 2019,ISBN 978-1-351-75470-5 [dostęp 2019-11-09] (ang.). Brak numerów stron w książce
