 Miniatura, przedstawiająca Wacława I (XI wiek) | |||
 | |||
| Książę Czech | |||
| Okres | od 921 | ||
|---|---|---|---|
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| Dane biograficzne | |||
| Dynastia | |||
| Data urodzenia | ok. 907 | ||
| Data śmierci | 28 września 929 albo 935 | ||
| Ojciec | |||
| Matka | |||
| Dzieci | Zbrasław (?) | ||
| |||
| męczennik | |
 | |
| Data urodzenia | ok. 907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 28 września 929 albo 935 |
| Czczony przez | |
| Wspomnienie | 28 września |
| Atrybuty | zbroja rycerska z białym orłem na tarczy lub proporcu, szaty królewskie, sztylet, włócznia |
| Patron | Królestwa Polskiego, Czech i Pragi |
Wacław I Święty, równieżŚwięty Wacław (ur. ok.907, zm.28 września929 albo935) –czeski książę z dynastiiPrzemyślidów,patronCzech;męczennik,święty Kościoła katolickiego iCerkwi prawosławnej.
Dwie wzmianki o Wacławie zawarł kronikarz saskiWidukind z Korbei[1]. Po 973 roku powstała, napisana przez mnicha, legendaCrescente fide christiana, która stała się później wzorem dla przyszłych żywotów[2]. W 983 roku została ona poprawiona pod kątem językowym przezbiskupaMantui Gumpolda[3]. W 1039 rokuWawrzyniec z Amalfi napisał nową legendę, podobną doPierwszej legendy starosłowiańskiej[3]. Badacze, tacy jakDušan Třeštík są zgodni, że te trzy dzieła miały wspólną podstawę, pochodzącą z X wieku[4]. Zdaniem Třeštíka i Jarosława Ludwikowskiego historyczną wartość posiada takżeŻywot i męka świętego Wacława i jego babki świętej Ludmiły, zwanaLegendą Krystiana[5]. Autorem byłmnichbenedyktyńskiStrachkwas Chrystian, bratanek Wacława[6].
Urodził się około 907 roku[7][8]. Był synem księciaWratysława I istodorańskiej księżniczkiDrahomiry[9]. Miał młodszego o sześć lat brataBolesława[9]. W wieku sześciu lat został skierowany na naukę do Budeczu, gdzie mieściła się rezydencja jego babki –Ludmiły Czeskiej[9]. To ona wychowała Wacława w duchu wiarychrześcijańskiej[9]. W 921 roku, po śmierci Wratysława, Wacław został wezwany doPragi, aby objąć panowanie, jednak z uwagi na zbyt młody wiek, władzę sprawowałaregentka Drahomira[10]. Ponieważ obawiała się ona wpływów chrześcijańskich na swoich synów, postanowiła zamordować swoją teściową[11]. Poleciła swoim podwładnym Tunnie i Gommonowi, aby zabili Ludmiłę, co nastąpiło 15 września 921 roku wTetínie[12]. Historię o tym, że po śmierci Ludmiły, Drahomira jakopoganka nakazała wygnać duchownych, należy uznać za przesadzone[13]. Księżna, po zamążpójściu za Wratysława, przyjęłachrzest, a wygnanie duchownych dotyczyło tylko otoczenia Ludmiły[13].
W 924 bądź na początku 925 roku Wacław objął samodzielne rządy w kraju, jednocześnie pozbawiając swoją matkę wszelkich wpływów[14]. W październiku 925 roku nakazał przenieść ciało swej babki i pochować je wkościele św. Jerzego[15]. Podczas jego rządów miały miejsce częste najazdyMadziarów, którzy jednak nie atakowali Czechów, mogąc w zamian bezpiecznie przekraczać ich terytoria, aby dotrzeć doSaksonii,Bawarii czySzwabii[16]. W 929 rokukról wschodniofrankijskiHenryk I Ptasznik najechał Pragę, wracając z wyprawy przeciwkoGłomaczom i zażądał od Wacława płacenia trybutu[17].
27 września 929 albo 935 roku Wacław udał się do groduBolesławiec, by odwiedzić kościół św. Kosmy i Damiana, gdyż tego dnia wypadało ich wspomnienie liturgiczne[18]. Bolesław Srogi zaprosił swojego starszego brata na ucztę do siebie, planując podstęp[19]. Nazajutrz Wacław udał się do kościoła, lecz po drodze spotkał swego brata, wraz ze zbrojnymi[20]. Przekazy źródłowe nieco różnią się w opisie wydarzeń[21].Legenda Krystiana przekazuje, że Wacława zaatakował sam Bolesław, ale chybił, a książę następnie zaczął uciekać do pobliskiego kościoła, gdzie z kryjówek zaatakowali go liczni zwolennicy młodszego brata[21].Pierwsza legenda starosłowiańska podaje, że Wacław został uderzony mieczem, powalił Bolesława na ziemię, a miecz odebrał mu Tuža i ranił księcia w rękę[21]. Wówczas starszy z braci zaczął uciekać do pobliskiego kościoła, jednak został tam zaatakowany przez Tirę i Čestę, a dobity przez Hněvsę[21]. Umierając miał wypowiedzieć słowa „W ręce Twoje, Panie, powierzam ducha mego”[22]. Zmarł 28 września 929 albo 935 roku[23].
Rok jego śmierci budzi spory: XX-wieczni historycy jakJosef Pekař czyGerard Labuda skłaniają się ku dacie 929, ale zdaniem Dušana Třeštíka czyZdenka Fiali bardziej prawdopodobny jest rok 935[24]. Wkrótce potem nad ciałem zmarłego miała pojawić się jego matka i go opłakiwać[25]. Zwolennicy Bolesława zamordowali również przyjaciół Wacława i ich rodziny[26]. Trzy lata po śmierci księcia, jego ciało zostało przeniesione dokościoła św. Wita[27].
WedługLegendy Krystiana Wacław miał żonę, natomiastCrescente fide podaje wiadomość przeciwną[28]. PóźniejszaDruga legenda starosłowiańska przekazuje wiadomość, że miał synaZbrasława[28].
Wikonografii Wacław I Święty jest przedstawiany z następującymiatrybutami: sztylet – narzędzie jego śmierci, anioł podający mu włócznię, trumna niesiona przez anioły[29], zbroja rycerska z białym orłem na tarczy lub proporcu[30].
Święty Wacław został ustanowiony w 1436 jednym z czterech głównych patronówKrólestwa Polskiego przez biskupa krakowskiegokard. Zbigniewa Oleśnickiego[31].
W XVII wieku został katolickim patronem Czech i Czechów[32]. W Polsce wiele starych kościołów ma za patrona tego świętego, m.in.krakowskakatedra wawelska[33].
W 994 roku widniał wkalendarzu liturgicznym jako święty[33].Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest wKościele katolickim 28 września[7], a wCerkwi prawosławnej 11 października[34].
| Współcześni |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Historyczni |
| Błogosławieni/ Święci |
|
|---|
