Ten artykuł dotyczy księcia opolskiego. Zobacz też:Władysław opolski. Władysław Opolczyk, rysunekJana Matejki | |||
 Herb Władysława Opolczyka wedługHerbarza Geldrii | |||
| książę opolski (w latach 1356–1370 wspólnie z braćmiHenrykiem iBolkiem) (w latach 1396–1401 pod opieką bratankówBolka,Jana iBernarda) | |||
| Okres | od 1356 | ||
|---|---|---|---|
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| książę głogówecki | |||
| Okres | od 1382 | ||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| książę pszczyński | |||
| Okres | od 1375 | ||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| książę karniowski | |||
| Okres | od 1385 | ||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| Dane biograficzne | |||
| Dynastia | |||
| Data urodzenia | 1326/1332 | ||
| Data i miejsce śmierci | 18 maja 1401 | ||
| Miejsce spoczynku | |||
| Ojciec | |||
| Matka | |||
| Małżeństwo | |||
| Małżeństwo | |||
| |||
Władysław Opolczyk zwanyNaderspan[1] (ur. pomiędzy 1326 a 1332, zm. 18 maja 1401 wOpolu) –książę opolski w latach 1356–1401 (jako lennik czeski, do 1370 formalne współrządy z braćmi), 1367–1372palatyn węgierski, 1368–1372 wLublińcu, 1370–1392 wziemi wieluńskiej iCzęstochowie, od 1370 (dożywotnio) wBolesławcu, 1372–1378 Namiestnik naRusi Halickiej, 1375–1396 wPszczynie, w 1378 wielkorządcaZjednoczonego Królestwa Polskiego 1385–1392 wKarniowie, 1378–1392, książędobrzyński ikujawski (jakolennikZjednoczonego Królestwa Polskiego), od 1383 wGłogówku, 1382–1385regent wStrzelcach iNiemodlinie, od 1396 wksięstwie opolskim tylko formalnie.
Władysław pochodził z dynastiiPiastów. Był najstarszym synem księciaopolskiegoBolka II iElżbiety świdnickiej (wnuczkiWładysława Łokietka). Jeszcze za życia ojca zmarłego w 1356 r. Władysław, chcąc zdobyć doświadczenie polityczne, wyjechał naWęgry, gdzie ok. 1353 r. ożenił się z Elżbietą, córkąhospodara wołoskiegoMikołaja Aleksandra Besaraba[2][3][4][5].
Po śmierci Bolka II w 1356 r. Władysław został władcą niewielkiego księstwa opolskiego poddanego zwierzchnictwuczeskiemu, do którego prawa mieli również braciaBolko III iHenryk. Osobowość najstarszego syna Bolka II pozwoliła mu jednak na całkowite zdominowanie młodszych braci i skłonienie ich do nierozdrabniania skromnego dziedzictwa.
Około 1364 roku zmarła pierwsza żona WładysławaElżbieta wołoska. Nowej książę opolski poszukał sobie naMazowszu, żeniąc się z córkąSiemowita IIIEufemią.
Karierę polityczną Opolczyk rozpoczął w połowie lat sześćdziesiątych XIV w. wiążąc swoją fortunę z dworem króla węgierskiegoLudwika. W 1364 r. Władysław wziął udział w orszaku węgierskim wzjeździe władców wKrakowie. Ważniejszą misję Władysław wypełnił dwa lata później, kiedy z polecenia Ludwika negocjował warunki ożenku bratanicyAndegawena zWacławem IV Luksemburgiem.
Służba Andegawenom zaowocowała bardzo szybko – już na początku 1367 r., w związku ze zmianą polityki Węgier z uwagi na spodziewaną sukcesję wZjednoczonym Królestwie Polskim, Ludwik mianował Władysławapalatynem, co uczyniło księcia opolskiego najważniejszym po królu człowiekiem w państwie. Władysław uzyskał m.in. władzę sądowniczą – od jego postanowień można było odwołać się tylko do króla. Na pełnionym urzędzie Opolczyk wykazywał duże zaangażowanie i zdolności, zwołując w ciągu pięciu lat rządów trzydzieści czterycongregatio generalis, na których załatwiano sprawy sądowe. Nie bez znaczenia oczywiście były dochody, jakie wpływały do kieszeni opolskiego władcy, jako palatynowi bowiem przysługiwało mu dwie trzecie wnoszonych przez petentów opłat i zasądzanych kar.
W okresie sprawowania urzędu palatyna książę opolski nie zaniedbywał polityki zagranicznej biorąc udział m.in. w wyprawie doBułgarii w 1368 r. W 1370 r. wobec śmierciKazimierza Wielkiego Opolczyk wziął udział w przygotowaniach gruntu pod objęcie tronu polskiego przez Ludwika. Doprowadził do obalenia testamentu Kazimierza Wielkiego w jego punktach dotyczących Kaźka Słupskiego i nieślubnych synów króla. Dokonania Piastowicza zostały docenione w postaci otrzymanej od władcy węgierskiego jako lennoziemi wieluńskiej oraz zamkówBolesławiec,Stara Brzeźnica,Krzepice,Olsztyn,Bobolice wraz z przynależnymi im ziemiami, stanowiących łącznik pomiędzy Małopolską i Wielkopolską, w której istniała opozycja sprzeciwiająca się władzy Ludwika Węgierskiego.
Nabytki terytorialne i zaangażowanie w sprawy wielkiej polityki skłoniły Władysława do ostatecznego rozwiązania sprawy księstwa opolskiego. W 1370 r. Opolczyk wydzielił jedynemu pozostałemu przy życiu bratu Bolkowi III odziedziczone właśnie po stryjuAlbercie księstwo ze stolicą wStrzelcach Opolskich. Sam zachował władzę w ziemi opolskiej.
W 1371 r. Władysław stanął na czele wyprawy zbrojnej skierowanej przeciwkoLuksemburgom (doszło do spustoszeniaMoraw). Rok później stanął na czele misji mediacyjnej mającej rozstrzygnąć spór pomiędzyKarolem IV a Ludwikiem Węgierskim.
W październiku 1372 r. książę opolski został pozbawiony dochodowego urzędu palatyna. Wprawdzie zachował większość posiadanych na Węgrzech z tego tytułu dóbr i zamków, lecz jego znaczenie polityczne spadło. Rekompensatą było uczynienie Opolczyka namiestnikiem króla Węgier naRusi Halickiej. Na nowym stanowisku Władysław przyczynił się do rozwoju gospodarczego powierzonych mu terytoriów. Pod jego szczególną opieką znalazł sięLwów, który w tym okresie ostatecznie prześcignął znaczeniowo pobliskiHalicz. Jedynym zgrzytem związanym z jego namiestnictwem było udzielenie poparcia Kościołowi katolickiemu, co nie podobało się ruskimbojarom.
Za radą Władysława doszło zapewne[potrzebny przypis] w 1374 r. do wydania wKoszycach przez króla węgierskiegoprzywileju ziemskiego dla szlachty, który miał zapewnić następstwo po Ludwiku jego córkom. W tym samym roku Władysław wziął udział w wyprawie do Mołdawii. W 1375 roku nadał przywileje lokacyjneJarosławiowi, a rok późniejLubaczowowi.
Latem 1377 roku Opolczyk wziął udział z królem Ludwikiem i rycerstwem małopolskim i śląskim w wyprawie przeciwko Litwinom, w trakcie której zdobytoBełz,Chełm,Horodło,Grabowiec iSewołoż.
W 1378 r., w związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce wKrakowie (pogrom Węgrów i wyjazdElżbiety Łokietkówny z kraju) Ludwik zdecydował się odwołać Opolczyka z Rusi i mianować go na opróżnione stanowisko wielkorządcyZjednoczonego Królestwa Polskiego. Na stanowisku tym Władysław nie wytrwał zbyt długo na skutek oporu polskiej szlachty niezadowolonej z zaangażowania księcia w sprawę zapewnienia dziedzictwa po Ludwiku jego córkom, oraz obarczanie go współwiną za oderwanie od Zjednoczonego Królestwa Polskiego na rzecz Węgier Rusi Halickiej.
Jako odszkodowanie za niezrealizowane ambicje Opolczyk otrzymał od władcy węgierskiegoziemię dobrzyńską oraz częśćKujaw zBydgoszczą,Inowrocławiem,Gniewkowem,Złotorią iSzarlejem[6]. Uzyskane w 1379 r. terytoria leżały przy granicy z państwemzakonu krzyżackiego, z którym książę opolski wszedł wkrótce w bliskie kontakty, pozwalając m.in. na ściganie przez oddziały krzyżackie w granicach swojego władztwa przestępców.
Obejmując ziemie na Kujawach Władysław wdał się w spór o finanse zbiskupem płockimDobiesławem Sówką, co spowodowało obłożenie księciaklątwą kościelną, uchyloną rok później przezarcybiskupa gnieźnieńskiego. Jedną z form zadośćuczynienia Władysława była fundacja klasztorupaulinów w 1382 r. wCzęstochowie na wzgórzu, nazywanym od 1388 r.Jasną Górą. Książę nadał zakonnikom dwie wsie oraz dziesięcinę celną i zbożową. Władca pragnął z klasztoru uczynić centrum religijne księstwa, dlatego w 1384 r. sprowadził z ruskiegoBełza cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, który już wtedy cieszył się sławą. Władysław Opolczyk złożył go w klasztorze 31 sierpnia 1384 r[7].
W 1382 roku otrzymał od Ludwika Węgierskiego zamek w Ostrzeszowie wraz z okolicami. W 1382 r. w krótkim odstępie czasu zmarli: młodszy brat Władysława, książę strzelecki Bolko III, pozostawiając czwórkę nieletnich synów oraz, bezpotomnie, książę niemodlińskiHenryk. Zgony te umożliwiły Władysławowi rozszerzenie swoich wpływów naGórnym Śląsku poprzez objęcie rządów namiestniczych w Strzelcach iNiemodlinie (dziedziczonym przez bratanków po Bolku III) oraz bezpośrednich wGłogówku. Opolczyk zajął się również karierą kościelną swojego najstarszego bratankaJana zwanego Kropidłem, dla którego wystarał się o godnośćbiskupa poznańskiego. W 1383 Władysław kupił odPrzemka opawskiego okoliceSośnicowic iPrudnika wraz zzamkiem Gryżów wPiorunkowicach[8].
Po śmierci Ludwika Węgierskiego, pomimo wcześniejszego poparcia udzielonego sprawie następstwa córek zmarłego władcy, Władysław wystąpił ze swoją własną kandydaturą do korony królewskiej. Wobec niepopularności wśród polskich możnych poparł (w związku z upadkiem projektu małżeństwaJadwigi Andegaweńskiej zWilhelmem Habsburgiem) kandydaturęSiemowita IV płockiego.
Wbrew starszej literaturze obecnie raczej wyklucza się możliwość współpracy Opolczyka zWładysławem II Jagiełłą w pierwszym okresie jego rządów. Tym bardziej nie do przyjęcia są przypuszczenia, że w 1386 r. książę opolski został ojcem chrzestnym nowego króla Polski, bowiem według archiwaliów książę dwa dni po chrzcie przebywał w oddalonych około 90 km od Krakowa Woźnikach, gdzie podpisał dwa nadania. Musiałby zatem opuścić ślub Jagiełły z Jadwigą, co wydaje się mało prawdopodobne[9].
W dniu 6 lutego 1387 roku Opolczyk wydał w Częstochowie uniwersał wzywający rycerstwo do walki z królem Polski[10]. Do ostatecznego zerwania między Opolczykiem a Jagiełłą doszło w 1388 r., kiedy w związku z odebraniem przez króla Polski należącej do dzierżaw Władysława Bydgoszczy doszło do próby zamachu stanu i opanowania zamku naWawelu. Pokonany i wzięty do niewoli przez starostę generalnegoSędziwoja z Szubina Opolczyk został zmuszony do tymczasowej rezygnacji ze swoich zamiarów. Władysław II Jagiełło zablokował też kandydaturę jego krewnego Jana Kropidły na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego. Około 1390 roku doszło do zbliżenia Opolczyka z Jagiełłą, co spowodowało zajęcie przez Krzyżaków w październiku części dóbr Opolczyka w Ziemi Dobrzyńskiej. Jednocześnie Krzyżacy obiecali zwrócić Opolczykowi zamki w zamian za zwrot długu lub zerwanie porozumienia z Jagiełłą. Z braku środków Opolczyk zastawił swoją koronę książęcą w Toruniu.
W maju 1391 roku Władysław Opolczyk zastawił Krzyżakomzamek w Złotorii wraz z pięcioma pobliskimi wsiami za 6632 florenów węgierskich, co umożliwiło mu odebranie z zastawu książęcej korony i wyjazd na węgierski dwór Zygmunta Luksemburskiego. Zastawienie zamku wZłotorii doprowadziło do konfliktu z Jagiełłą. Król zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa posiadania przez Opolczyka dzierżaw u granic z Krzyżakami i jego bliskich stosunków z Zygmuntem Luksemburskim, wydał rozkaz pozbawienia go lenn na terytorium Polski. W związku z tym, w sierpniu 1391 rokuKrystyn z Ostrowa zajął ziemię gniewkowską, a następnie całą ziemię dobrzyńską z Dobrzyniem i Rypinem, oprócz zamku w Bobrownikach, który obronił się dzięki odsieczy krzyżackiej. Jesienią 1391 na księstwo opolskie najechali margrabia morawskiProkop i książęta opawscy Mikołaj i Wilhelm[10]. Wojska królewskie w październiku zajęły zamkiBobolice,Bąkowiec,Olsztyn,Krzepice i wszystkie posiadłości Opolczyka w ziemi wieluńskiej, sieradzkiej i krakowskiej, z wyjątkiem zamków wBolesławcu i Ostrzeszowie[10].
W lipcu 1392 r. Władysław Opolczyk zastawił Krzyżakom za 50 tys. florenów węgierskich swoje prawa do ziemi dobrzyńskiej, co spowodowało dalszą eskalację konfliktu z Jagiełłą, który uznawał, że Opolczyk nie miał do tego prawa. Opolczyk próbował też zachęcić wielkiego mistrza krzyżackiegoKonrada von Wallenrode do planurozbioru Polski pomiędzy zakon, Węgry iCzechy,margrabia morawski i brandenburski Jost, książę zgorzelecki Jan, książę austriacki Albrecht jednak wobec nieprzygotowania Krzyżaków do konfliktu plan ten nie został zrealizowany[11]. 3 listopada Opolczyk spotkał się wUjvar z Zygmuntem Luksemburczykiem.
W styczniu 1393 roku doszło do kolejnej wojny Jagiełły z Opolczykiem, który w wyniku oblężenia przez wojska królewskie utracił w marcu zamek w Ostrzeszowie oraz poparcie bratanków: Jana Kropidły, Bolesława IV i Bernarda, którzy podpisali rozejm z Jagiełłą. W lipcu obie strony zawarły rozejm w Nowym Mieście Korczynie. W sierpniu Spytek z Melsztyna i Jan z Tęczyna wyruszyli na Strzelce Opolskie, co doprowadziło do podpisania rozejmu. W lutym 1394 roku oddziały Opolczyka podjęły nieskuteczną próbę odbicia zamkuPławniowice na Górnym Śląsku, a w kwietniu obie strony podpisałyrozejm.
Ostatnie starcie Jagiełły z Opolczykiem miało miejsce w lipcu 1396 roku[12], kiedy wojska królewskie pod dowództwem Spytka z Melsztyna podjęły wyprawę na górnośląskie dzierżawy Opolczyka. Wobec zdobycia przez wojska królewskieStrzelec Opolskich, Gorzowa Śląskiego, Olesna, Lublińca i Bolesławca oraz pojawienia się armii królewskiej 6 sierpnia pod Opolem bratankowie Władysława (Bolesław IV, Bernard i Jan Kropidło) zdecydowali się zawrzeć pokój, w którym zobowiązali się przypilnować starzejącego się księcia, aby nigdy już nie podejmował żadnych kroków przeciwko królowi Polski. Od tej pory ster rządów w księstwie opolskim praktycznie przejęli młodzi Bolkowicze usuwając Władysława na drugi plan.
W 1397 roku Jagiełło podpisał w Starej Wsi Spiskiej na 16 lat traktat pokojowy z Zygmuntem Luksemburskim, który objął też Opolczyka.
Zawiedziony z powodu klęski swoich planów Władysław Opolczyk zmarł w maju 1401 r. w Opolu. Został pochowany pod kaplicą św. Anny wkościele Świętej Trójcy przy klasztorzefranciszkanów w Opolu.
Władysław miał dwie żony, z których doczekał się wyłącznie córek.
Córki:
Wobec braku męskich potomków księstwo opolskie zostało przejęte przez bratanków Władysława –Bolka IV iBernarda z wyjątkiemGłogówka, który otrzymała jakooprawę wdowią zmarła pomiędzy 1418 a 1424 r. księżna Eufemia.
| 4.Bolko I opolski | ||||||
| 2.Bolesław II opolski | ||||||
| 5. Agnieszka | ||||||
| 1.Władysław Opolczyk | ||||||
| 6.Bernard świdnicki | ||||||
| 3.Elżbieta świdnicka | ||||||
| 7.Kunegunda Łokietkówna | ||||||
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Władysław, książę opolski nadaje rycerzom braciom Herbortowi i Frydruszowi zwanym Pawcze 9 wsi w dystrykcie przemyskim, Sanok, 23 listopada 1374 |
Kamil Kozakowski. Władysław Opolczyk: śląski książę o wielkich ambicjach. „Histmag.org”, lipiec 2019. [dostęp 2019-08-06].
|
| Władcy całych Kujaw |
|
|---|---|
| Księstwo brzeskie |
|
| Księstwo inowrocławskie |
|
| Księstwo bydgosko-wyszogrodzkie |
|
| Księstwo gniewkowskie |
|
| |||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||
