FunkcjonariuszKGB (1975–1990), pracownik administracji Petersburga (1990–1996), urzędnik administracji prezydenta RosjiBorisa Jelcyna (1996–1998) i szefFSB (1998–1999). Od 8 sierpnia 1999 do 7 maja 2000 premier Rosji, a od 31 grudnia 1999 także pełniący obowiązki prezydenta Rosji. W2000 i2004 wybierany na prezydenta Rosji. Po ukończeniu drugiej kadencji objął stanowisko premiera Rosji (2008–2012). W2012,2018 oraz2024 ponownie wybierany na prezydenta Rosji.
Spiridon Putin, dziadek Władimira Putina, na zdjęciu pod koniec życiaWładimir Putin w 1960
Rodzina Putina posiada sięgające daleko wstecz tradycje „związków z władzą” w Rosji. Jak podaje brytyjski popularyzator historiiSimon Sebag Montefiore w swojej monografiiStalin. Dwór Czerwonego Cara, dziadek Władimira Putina, Spiridon Iwanowicz Putin (1879–1965) jako chłopiec dostarczał posiłki dlaRasputina, później był kucharzemLenina i szefem kuchni w jednej z williStalina[5].
Władimir Putin urodził się 7 października 1952 wLeningradzie (ówczesna nazwa Petersburga)[6][7]. Był drugim dzieckiem Władimira Spiridonowicza Putina (1911–1999), uczestnikaII wojny światowej, w latach 50. XX wieku członka ochrony zakładu budującego wagony kolejowe, a następniemistrza w tym zakładzie, i Marii Iwanowny z domu Szełomowej (1911–1998)[7][6]. Ich pierwsze dziecko – 2-letni Wiktor – zmarło w 1941, a przyczyną było prawdopodobnie niedożywienie i brak lekarstw[8].
Niektóre źródła uznają za wiarygodną relacjęWiery Putiny (Osiepaszwili), podającej się za biologiczną matkę Władimira Putina. Według jej słów przyszły prezydent Rosji urodził się we wrześniu 1950 wobwodzie permskim jako nieślubny syn Wiery i żonatego mężczyzny Płatona Priwałowa, a od trzeciego do dziesiątego roku życia mieszkał z matką i ojczymem wGruzji[9][10].
Chociaż mały Wołodia wychowywał się wśródlumpenproletariatu, to był rozpieszczany[8]. W książcePutin. Człowiek bez twarzy autorkaMasha Gessen twierdzi, że w szkole podstawowej jako jedyny miałzegarek[8]. 1 września 1960 rozpoczął edukację w szkole podstawowej nr 193, położonej przy ulicy Baskowa, naprzeciwko swojego domu[11]. Przez pierwsze cztery klasy był pod opieką nauczycielki po kursach wieczorowych[12]. W piątej klasie był jednym z nielicznych w swojej liczącej ponad 45 uczniów grupie, który nie był jeszcze członkiemPionierów, głównie z powodu swojego awanturniczego zachowania[11]. W końcu wstąpił w szeregi Pionierów, lecz z powodu awantur wkrótce został z nich wykluczony[13]. W szóstej klasie natomiast Putin na poważnie zainteresował się sportem – najpierwsambo, a następniejudo[11]. Nauczyciele nie wróżyli mu wielkiej kariery. Uważali, że w najlepszym wypadku będzie pracował w bezpiece, choć byli tacy co nie wykluczali, że Wołodia stoczy się na drogę przestępstwa[8].
Po ukończeniu nauki w instytucie rozpoczął pracę wKGB jako oficer operacyjny[16]. W latach 1985–1990 służył w punkcie wywiadowczym KGB wDreźnie, ówcześnie leżącym wNiemieckiej Republice Demokratycznej, gdzie miał się zajmować werbowaniem tajnych współpracowników (oficjalnie pracował jakodyplomata)[6][16].
W 1990 powrócił doZSRR i objął stanowisko doradcy rektora w Leningradzkim Uniwersytecie Państwowym do spraw zagranicznych. W tym samym roku rozpoczął współpracę z przewodniczącym Rady MiejskiejLeningraduAnatolijem Sobczakiem. Po wyborze Sobczaka na stanowiskomera Leningradu (przemianowanego naPetersburg) Putin objął stanowisko przewodniczącego Komitetu Spraw Zagranicznych w urzędzie mera miasta. 20 sierpnia 1991, w trakcie trwaniapuczu moskiewskiego Putin wystąpił ze służby wKGB. W latach 1992–1996 pełnił funkcję zastępcy mera Petersburga, odpowiedzialnego za kontakty międzynarodowe i inwestycje zagraniczne[8]. Dzięki swojej pozycji miał możliwość nawiązania licznych kontaktów z osobami najwyżej postawionymi w państwie[8].
W sierpniu 1996 został powołany do pracy w administracjiprezydenta RosjiBorisa Jelcyna. Inicjatorem ściągnięcia Putina doMoskwy był ówczesny szef administracji prezydentaAnatolij Czubajs. Putin objął stanowisko zastępcy szefa administracji nieruchomościami prezydenta, a w 1997 zastępcy szefa administracji prezydenta i szefa Głównego Zarządu Kontroli. Od maja do lipca 1998 był pierwszym zastępcą szefa administracji prezydenta. Od lipca 1998 do sierpnia 1999 był szefemFederalnej Służby Bezpieczeństwa (sukcesorkiKGB). Od marca 1999 był jednocześnie sekretarzem Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej.
W ciągu kilku lat pracy w centralnej administracji Federacji Rosyjskiej szybko zdobył zaufanie najważniejszych osób w państwie. Dzięki poparciu m.in.Anatolija Czubajsa iBorisa Bieriezowskiego został 9 sierpnia 1999 powołany na stanowiskopremiera[17]. W Putinie upatrywano potencjalnego następcę Jelcyna na stanowisku prezydenta. Jako premier Putin wprowadził ponownie wojska rosyjskie na terytoriumCzeczenii.
7 maja 2000 – Władimir Putin składa przysięgę, za nim jego poprzednik,Boris Jelcyn7 maja 2012 – Władimir Putin składający przysięgę po raz trzeci7 maja 2018 – Władimir Putin składający przysięgę po raz czwarty7 maja 2024 – Władimir Putin składający przysięgę po raz piąty
Od 31 grudnia 1999, po rezygnacji Jelcyna ze stanowiska prezydenta, Putin pełnił obowiązki prezydenta Rosji (zgodnie z art. 92 ust. 3 Konstytucji Federacji Rosyjskiej[18]). Wwyborach prezydenckich, które odbyły się 26 marca 2000 został wybrany na stanowisko głowy państwa. Uzyskał 52,9 procenta głosów. Wkolejnych wyborach prezydenckich, które odbyły się 14 marca 2004 zdobył 71,2 procenta głosów i zwyciężył już w I turze. Największym problemem, z którym zmierzył się Putin, było osiągnięcie 50-procentowejfrekwencji (wymaganej do ważności wyborów), co jednak udało się osiągnąć. 7 maja 2004 został zaprzysiężony na drugą czteroletniąkadencję na stanowiskugłowy państwa[19].
Brał udział wwyborach do Dumy Państwowej, które odbyły się 2 grudnia 2007, jako kandydat otwierający listę wyborcząJednej Rosji. Po wyborach nie objął jednak mandatu.
7 maja 2008 przekazał stanowisko prezydentaDmitrijowi Miedwiediewowi. Tego samego dnia Miedwiediew przedstawił przewodniczącemu DumyBorisowi Gryzłowowi kandydaturę Putina na stanowisko premiera. 8 maja 2008 Duma zatwierdziła kandydaturę Putina[b]. 4 marca 2012 rokuzostał ponownie wybrany na prezydenta Federacji Rosyjskiej. 7 maja 2012 został zaprzysiężony i tym samym objął urząd prezydenta. 18 marca 2018 w kolejnychwyborach prezydenckich uzyskał 76,65% głosów i 7 maja 2018 złożył po raz czwarty przysięgę na sześcioletnią kadencję[20]. W dniach 15-17 marca 2024 w kolejnychwyborach prezydenckich uzyskał rekordowy wynik (87,3%), jednak same wybory zostały uznane przez opinię międzynarodową za niewiarygodne i sfałszowane, ponadto przeprowadzone niezgodnie z prawem krajowym, jak międzynarodowym[21].
W początkowym okresie rządów Putina wyraźnie poprawiła się sytuacja gospodarcza kraju, Rosja uzyskała realne członkostwo wG8 i spłaciła większość swojego zadłużenia zagranicznego, m.in. zlikwidowała zadłużenie wobecKlubu Paryskiego. W 2000 roku zadłużenie zagraniczne kraju stanowiło ponad 50%PKB[22].
Wzrost gospodarczy, odczuwalna poprawa poziomu życia obywateli, realny wzrost pensji i emerytur oraz odmienne od czasów Jelcyna terminowe ich wypłacanie, a także spadek poziomu bezrobocia i inflacji stały się jednymi z przyczyn wysokiej popularności prezydenta w społeczeństwie[23]. Źródeł poprawy sytuacji gospodarczej należy upatrywać w czynnikach zewnętrznych, tj. we wzroście cen surowców, głównie ropy i gazu[24], od których gospodarka rosyjska jest uzależniona[25]. Za rządów Putina przeprowadzono też reformy podatkowe, wprowadzającpodatek liniowy[26]. Wraz ze spadkiem cen surowców obserwowanych od roku 2014, sytuacja gospodarcza Rosji ulega systematycznemu pogorszeniu[27]. Wpływ na to mają takżesankcje gospodarcze nałożone na Rosję po aneksji Krymu[28].
Wyróżnienia na arenie międzynarodowej
Imieniem Władimira Putina nazwano w 2011 roku jedną z nienazwanych wcześniejgór wKirgistanie, w paśmieTienszan[29].
Listopad 2009: „Trzeci najbardziej wpływowy człowiek na świecie”,Forbes[34]
Grudzień 2012: „Drugi najpotężniejszy człowiek świata”,Foreign Policy[35]
Październik 2013: „Najbardziej wpływowy człowiek świata”,Forbes[36]
Grudzień 2013. Człowiek Roku dziennika „The Times”[37]
Kryzysy
Krytycy prezydenta zwracają uwagę na poważne kryzysy z okresu jego prezydentury: zatonięcie okrętu podwodnego „Kursk”[38] w sierpniu 2000 orazataki terrorystów czeczeńskich na Teatr na Dubrowce w Moskwie w październiku 2002 i naszkołę w Biesłanie we wrześniu 2004. Wszystkie te wydarzenia okazały się tragiczne w skutkach. Krytycy Putina twierdzą, że kierowane przez niego administracja i służby specjalne miały wykazać się nieudolnością w trakcie akcji ratunkowych. Zwolennicy wskazują na fakt, że wskutek zdecydowanych reakcji resortów siłowych spektakularne akcje terrorystyczne zostały zahamowane, czemu jednak przeczy choćby zorganizowany w 2024zamach w Crocus City Hall w Krasnogorsku, który został zlekceważony przez rosyjskie służby ostrzegane wcześniej przez Amerykanów[39].
Dążenia Putina i jego partii do zwiększania zakresu władzy oraz tolerowanie korupcji spotykały się z reakcją społeczną, np. w latach 2011–2012[45] czy 2017, gdy na terenie Rosji organizowane były wielotysięczne demonstracje społeczne[46].
W trakcie wojny z Ukrainą w dniach 23-24 czerwca 2023 na terenie Rosji doszło do tzw.buntu Grupy Wagnera. Równo dwa miesiące później, tj. 23 sierpnia 2023 miała miejscekatastrofa lotnicza, w której zginęli m.in.Jewgienij Prigożyn orazDmitrij Utkin, przywódcy Grupy Wagnera. W ocenie m.in. amerykańskiego Instytutu Studiów nad Wojną katastrofa była następstwem rozkazu wydanego przez Władimira Putina[47].
Czeczenia
Putin często jest obiektem krytyki działaczy i organizacji na rzeczpraw człowieka, głównie ze względu na jego politykę względemCzeczenii. Zarzucają oni, że ta polityka doprowadziła w tamtym regionie do katastrofy humanitarnej, a prawa człowieka są w tej republice nagminnie łamane za całkowitym przyzwoleniem najwyższych czynników państwowych (obozy filtracyjne w Czeczenii). Krytycy Putina zarzucają mu, że swoimi działaniami doprowadził do eskalacji konfliktu na niespotykaną skalę i wzrostu zagrożenia terrorystycznego w samejRosji. Putin działania w Czeczenii tłumaczył dążeniem do zachowania integralności terytorialnej Federacji Rosyjskiej oraz walką z międzynarodowym terroryzmem islamskim, zmierzającym jego zdaniem do rozbicia Rosji. Obserwatorzy jednak zwracają uwagę na fakt, iż istotne mogą być dla Rosji znajdujące się w Czeczenii złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Zbiegły doWielkiej Brytanii podpułkownik FSBAleksandr Litwinienko (zm. 2006) twierdził, że FSB po objęciu przez Putina funkcji premiera w 1999 na jego rozkaz przeprowadziła serię zamachów bombowych na bloki mieszkalne wMoskwie iWołgodońsku. Hipotezę tę popierał również nieżyjący jużBoris Bieriezowski. Wydaje się ona znajdować również uzasadnienie w przebiegu tzw.incydentu riazańskiego. Uwagę opinii publicznej zwrócił również fakt, że o zamachu w Wołgodońsku przewodniczącyDumy poinformował deputowanych trzy dni przed wydarzeniem[48].
ObarczanieCzeczenów odpowiedzialnością za zamachy oraz rajd czeczeńskiego oddziału, którego dowódcą byłSzamil Basajew, naDagestan pod hasłami zbudowania na Kaukazie islamskiego kalifatu stanowiłycasus belli i posłużyły do rozpoczęcianowej wojny w Czeczenii. Zwolennicy prezydenta chwalą go jednak, że swoimi działaniami doprowadził do stabilizacji sytuacji politycznej w Czeczenii. Z perspektywy czasu ocenia się, że zamachy i ich następstwa przyczyniły się do wzmocnienia poparcia społecznego dla Władimira Putina[49].
Stosunki z oligarchami
Niektórzy analitycy[kto?] uważają, że zmianę na stanowisku głowy państwa na przełomie 1999 i 2000 mogli popierać oligarchowie rosyjscy i członkowie tzw. „rodziny kremlowskiej” – najbardziej wpływowi politycy z najbliższego otoczenia prezydenta Jelcyna, którzy chcieliby zabezpieczyć swoje interesy, odsuwając jednocześnie od władzy nieprzewidywalnego i ciężko chorego przywódcę państwa, a wprowadzając na jego miejsce sprawnego administratora.
Późniejsze działania Putina pokazują, że takie oczekiwania inicjatorów zmiany na stanowisku prezydenta nie w pełni zostały zrealizowane, a w przypadku niektórych stronników Putina, np.Borisa Bieriezowskiego zmiana ta okazała się wręcz niekorzystna (Bieriezowski popadł w konflikt z Putinem i wyemigrował z Rosji).
Za rządów Putina ograniczono wpływy polityczne wielkich oligarchów, bądź wykorzystano ich pozycję ekonomiczną dla wzmocnienia roli prezydenta. Tych przedsiębiorców, którzy nie godzili się na współpracę z obozem prezydenckim i występowali przeciw niemu spotykały represje, czego przykładem może być aresztowanie i skazanie właścicieli koncernuJukos –Michaiła Chodorkowskiego iPłatona Lebiediewa. Wiele z wyroków zapadających w rosyjskich sądach w głośnych sprawach krytycy Putina uznają za objaw rosnącego podporządkowania władzy sądowniczej prezydentowi.
Zmiany w aparacie władzy
W okresie prezydentury Putina dokonano daleko idących zmian personalnych nie tylko na najwyższych szczeblach centralnego aparatu władzy, ale także na szczeblu regionalnym. Krótko po objęciu władzy doprowadził do odwołania (po ujawnieniu tzw.kompromatów) prokuratora generalnegoJurija Skuratowa, który publicznie podnosił temat korupcji wśród czołowych polityków Federacji Rosyjskiej[50][51]. Za rządów Putina od władzy odsunięto część starej ekipy związanej zBorisem Jelcynem. W najbliższym otoczeniu prezydenta pozostała część „rodziny kremlowskiej” oraz najbardziej lojalni urzędnicy młodego pokolenia, m.in. minister ds. sytuacji nadzwyczajnychSiergiej Szojgu czy minister ds. reform gospodarczychGerman Gref. Eksponowane stanowiska zaczęli zajmować ludzie współpracujący wcześniej z Putinem (bądź to w administracji meraPetersburga, np. wicepremierDmitrij Miedwiediew, bądź w ramach struktur służb specjalnych, np. były minister obronySiergiej Iwanow). Niezwykle ważną rolę w otoczeniu prezydenta odgrywają tzw.siłowiki[52] – politycy wywodzący się ze środowiska służb specjalnych, za najbardziej wpływowego z nich uważano m.in. Iwanowa[53].
Poparcie polityczne
Wokół prezydenta zorganizowano ruch polityczny, zinstytucjonalizowany w ramach partiiJedna Rosja, utworzonej w 2001 przez proprezydenckich działaczy państwowych i oligarchów. W 2003 ugrupowanie to wygrało wybory parlamentarne i stało się najsilniejszą frakcją wDumie Państwowej (niższa izba rosyjskiegoparlamentu). Jej liderBoris Gryzłow pełni funkcję przewodniczącego Dumy. Charakterystyczną cechą tego ugrupowania jest brak jednoznacznego oblicza ideologicznego. Zasadniczą podstawą jego funkcjonowania jest nie wspólnota programowa, ale poparcie dla prezydenta i idea wzmocnienia jego ustrojowej pozycji. Istnieje też organizacja młodzieżowa organizacjaNasi, popierająca politycznie Putina[54] i ślubująca lojalność wobec niego[55], oskarżona o pro-putinowską propagandę i prokremlowskitrolling[56][57].
Centralizacja władzy i ograniczanie demokracji
Antyputinowska demonstracja w Moskwie, 15 marca 2014
W ramach wzmacniania pozycji prezydenta odbywa się od czasu objęcia prezydentury przez Putina proces centralizacji władzy. Stopniowo ogranicza się uprawnienia gubernatorów obwodów i innych władz lokalnych oraz autonomię wielu republik wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej. Kontroli działalności władz lokalnych mają służyć specjalni pełnomocnicy regionalni powoływani przez prezydenta.
Od początku rządów Władimira Putina charakterystyczny dla jego polityki był nieprzychylny stosunek do niezależnych mediów. Wyrazem tego było np. przejęcie niezależnejtelewizji NTW już na początku pierwszej kadencji prezydenckiej[58]. Media, które nadawały przekaz niezgodny z oficjalną linią narzucaną przez władze, eliminowano także w kolejnych latach, czego przykładem był los rozgłośni radiowejEcho Moskwy oraz telewizjiDożd´ poinwazji Rosji na Ukrainę[59].
Walka o sukcesję
W czasie prezydentury Putina pojawiały się pomysły przeprowadzenia zmian wkonstytucji umożliwiających mu kandydowanie na urząd głowy państwa na trzecią kolejną kadencję. W grudniu 2007 Putin oficjalnie udzielił poparcia jednemu ze swoich najbliższych współpracowników, wicepremierowiDmitrijowi Miedwiediewowi, który wybrany został na prezydenta w wyborach z 2 marca 2008[60].
Szczególnie hucznie obchodzono 60. rocznicę zakończeniaII wojny światowej w maju 2005. Zorganizowano m.in. wielką paradę na placu Czerwonym wMoskwie. Jednocześnie jednak w 2005 władze rosyjskie doprowadziły do ustanowienia nowego święta państwowego „Dnia Jedności Narodowej”, obchodzonego 4 listopada, w rocznicęwypędzenia w 1612 wojsk polskich z Moskwy, wprowadzonego w miejsce zniesionego świętarewolucji październikowej, obchodzonego dotychczas 7 listopada.
Putin także parokrotnie wypowiadał krytyczne słowa wobec rewolucji bolszewickiej i jej przywódców[61], a także znany jest jego pozytywny stosunek do religii prawosławnej, więc możliwa jest inna interpretacja, gdzie Putin budując świadomość nowej Rosji, sięga częściej do jej mocarstwowej historii niż tradycji radzieckiej.
Polityka zagraniczna
Okres prezydentury Putina jest uznawany za czas odbudowywania międzynarodowej pozycji Rosji i znaczącego wzrostu jej wpływów. Kształt rosyjskiej polityki zagranicznej także pozostaje przedmiotem poważnych dyskusji zwolenników i przeciwników prezydenta Putina. Wskazuje się, że charakterystycznymi elementami działań Putina są: podważanie dominującej pozycji Zachodu (w tym dążenie do koordynacji polityki zChRL[62]), forsowanie podziału świata na strefy wpływów, podejmowanie agresywnych działań wobec państw sąsiednich, a także zwiększanie potencjału militarnego Rosji[63]. Znamienne było m.in. przemówienie Putina podczas43. Konferencji Bezpieczeństwa wMonachium, gdy jednoznacznie skrytykował politykęUSA iNATO i podważał ówczesny system bezpieczeństwa na świecie[64].
W polityce prowadzonej przez Putina widoczna jest też tendencja do przypisywania Rosji szczególnej roli w polityce państw byłego ZSRR, czego wyrazami już w początkowej fazie prezydentury były próba narzuceniaMołdawii tzw.Memorandum Kozaka w 2003[65][66], oraz stopniowy wzrost wpływu rosyjskich decydentów naSiły Zbrojne Republiki Białorusi[67]. Innym tego przykładem byłainwazja na terytorium Gruzji w 2008, sprowokowana przez Rosję i przygotowywana od 2006, co strona rosyjska przyznała w 2012[68].
Jednocześnie Putin budował przyjazne relacje z niektórymi państwamiEuropy, zwłaszcza zFrancją iNiemcami (dodatkowym atutem Putina w jego relacjach z władzami Niemiec jest jego biegła znajomośćjęzyka niemieckiego). Za sprawą pozytywnych relacji rosyjsko-francuskich i rosyjsko-niemieckich władze tych dwóch państw były niechętne krytyce poczynań rosyjskich wCzeczenii czy naUkrainie. Jesienią 2005 r. międzynarodową (a w szczególności polską) opinię publiczną poruszył fakt zawarcia niemiecko-rosyjskiego porozumienia w sprawie budowyGazociągu Północnego naMorzu Bałtyckim. Dodatkowym kontrowersyjnym faktem było wejście w skład rady nadzorczej spółki budującej Gazociąg byłego kanclerza NiemiecGerharda Schrödera, który jeszcze jako szef rządu zabiegał o zawarcie porozumienia w sprawie Gazociągu.
Relacje z Ukrainą
Od wielu lat[od kiedy?] cechą charakterystyczną rosyjskiej polityki zagranicznej jest utrzymywanie silnych relacji z państwami byłegoZwiązku Radzieckiego, przez krytyków odczytywane jako próby ingerencji w wewnętrzne sprawy tych państw. Przykładem tego może być poparcie władz rosyjskich, jakie zostało udzielone przedwyborami prezydenckimi na Ukrainie w 2004Wiktorowi Janukowyczowi, kandydatowi ukraińskiego obozu władzy, którego zwycięstwo miało zapewnić utrzymanie i rozszerzenie rosyjskich wpływów na Ukrainie. W wyniku wydarzeńpomarańczowej rewolucji z 2004 na Ukrainie prezydentem został jednak nieprzychylny RosjiWiktor Juszczenko, którego wybór został przyjęty przez władze rosyjskie z wyraźnym niezadowoleniem. Stosunki rosyjsko-ukraińskie uległy wówczas wyraźnemu ochłodzeniu, a władze Federacji Rosyjskiej z prezydentem na czele wielokrotnie podejmowały próby nacisku na nowe kierownictwo polityczne Ukrainy, m.in. poprzez konflikty na tledostaw gazu[69].
W kwietniu 2008 na posiedzeniuRady NATO-Rosja podczasszczytu NATO w Bukareszcie Putin skrytykował wysuniętą przezGeorge'a W. Busha inicjatywę objęcia Ukrainy i Gruzji Planem Działań na rzecz Członkostwa (MAP), która została odrzucona wobec sprzeciwu grupy państw członkowskich (m.in. Niemiec, Francji, Włoch i Hiszpanii) na dzień przed jego wystąpieniem i zapowiedział uznanie kontynuacji tej inicjatywy za „bezpośrednie zagrożenie” dla bezpieczeństwa Rosji[70][71].
Władimir Putin przebywał w Polsce dwukrotnie jako prezydent: z oficjalną wizytą w dniach 16–17 stycznia 2002[74] i jako gość uroczystości 60. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozuAuschwitz-Birkenau w dniach 27–28 stycznia 2005[75], a następnie jako premier podczas obchodów 70-lecia wybuchuII wojny światowej 1 września 2009[76].
Poparcie udzielone pomarańczowej rewolucji z 2004 przez władze polskie stało się również przyczyną ochłodzeniarelacji polsko-rosyjskich. Postawa prezydentaAleksandra Kwaśniewskiego, który uczestniczył w obradach ukraińskiego „okrągłego stołu” w roli negocjatora została oficjalnie skrytykowana przez Putina. W trakcie obchodów 60. rocznicy zakończenia II wojny światowej, 9 maja 2005, Putin w okolicznościowym przemówieniu nie wymienił Polski wśród najważniejszych sojuszników ZSRR w koalicji antyhitlerowskiej. Strona rosyjska odmówiła również uznaniazbrodni katyńskiej zaludobójstwo. Władze rosyjskie podjęły wiele kroków, które zdaniem części obserwatorów spowodowały pogorszeniestosunków polsko-rosyjskich, m.in. 10 listopada 2005 wprowadzono zakaz importu produktów mięsnych pochodzących z Polski, zimą 2005 bez podania przyczyny przerwano dostawy gazu do Polski. Po objęciu funkcji prezydenta Polski przezLecha Kaczyńskiego spekulowano o możliwości jego spotkania z Putinem, do czego jednak nie doszło.
W latach 2019–2020 przy okazji różnych wypowiedzi i artykułów Władimir Putin kilkukrotnie oskarżał Polskę o współodpowiedzialność za udział w wydarzeniach prowadzących do wybuchu II wojny światowej i współpracę zIII Rzeszą[80], usprawiedliwiając przy tym politykę prowadzoną przez Józefa Stalina[81]. Z kolei po rozpoczęciu w 2022 rosyjskiej inwazji na Ukrainę Władimir Putin wielokrotnie wygłaszał komunikaty, w których stwierdzał, że zagrożeniem dla integralności terytorialnej Ukrainy nie jest Rosja, lecz Polska[82][83].
Inny wymiar mają z kolei relacje rządzonej przez Władimira Putina Rosji zeStanami Zjednoczonymi. Rosja formalnie poparła pozamachach z 11 września 2001 amerykańską walkę przeciwkoterroryzmowi, żądając jednocześnie uznania swoich działań wymierzonych przeciwko bojownikomczeczeńskim za część międzynarodowej wojny z terroryzmem. Putin przy tym z zadowoleniem przyjął mające miejsce krótko po 11 września rozmieszczenie wojsk USA na terytoriumśrodkowoazjatyckich sojusznikówMoskwy w celu podjęciadziałań w Afganistanie[84]. Z drugiej strony Rosja nie poparłainterwencji sił sprzymierzonych wIraku w 2003. Pogorszeniu się stosunków rosyjsko-amerykańskich sprzyjało również poparcie rządu USA dla„kolorowych” rewolucji wGruzji w 2003 i naUkrainie w 2004, w wyniku których władzę w tych krajach objęli politycy niechętni Rosji. Przyczyna leży też w sprzeciwie wobec budowy systemu obrony przeciwrakietowej wPolsce iCzechach, który nasilił się w 2007.
Władimir Putin jako prezydent Rosji wielokrotnie odbywał spotkania ze wszystkimiprezydentami Stanów Zjednoczonych, którzy pełnili urząd w trakcie jego prezydentury. Pierwszym urzędującym prezydentem USA w okresie prezydentury Putina byłBill Clinton – przyjechał on do Moskwy w czerwcu 2000, niecały miesiąc po inauguracji Putina na pierwszą kadencję prezydencką. Obaj przywódcy m.in. zwiedzili wówczasKreml i uczestniczyli w koncerciejazzowym, a agenda ich rozmów obejmowała kontrolę zbrojeń, niepokoje naKaukazie Północnym i sytuację naBałkanach. Putin spotkał się z Clintonem jeszcze trzykrotnie, w tym raz w ojczyźnie Clintona – we wrześniu 2000 naMillennium Summit(inne języki) wSiedzibie Głównej ONZ wNowym Jorku. Z następcą Clintona,George’em W. Bushem, Władimir Putin spotkał się w sumie 28 razy podczas jego dwóch kadencji prezydenckich. Rosjanin był pierwszym zagranicznym przywódcą, który zadzwonił do Busha po atakach z 11 września 2001, składając kondolencje i wyrazy wsparcia. W 2002 natomiast podpisał wraz z nimStrategic Offensive Reductions Treaty – dotyczącyzbrojeń jądrowych traktat, który znacząco ograniczył arsenał strategicznych głowic jądrowych obu krajów. Bush pochlebnie wyrażał się o Putinie po swoim pierwszym spotkaniu z nim w 2001, twierdząc, że „spojrzał temu człowiekowi prosto w oczy” i „uznał go za bardzo szczerego oraz godnego zaufania”, poznając „istotę jego duszy”. Putin z kolei nazwał Busha „porządnym człowiekiem i dobrym przyjacielem”, dodając, że dobre stosunki z nim pomogły znaleźć wyjście z „najtrudniejszych i najbardziej konfliktowych sytuacji”. Ze sprawującym urząd przez dwie kadencje w latach 2009–2017Barackiem Obamą Putin spotkał się dziewięć razy, co stanowi liczbę mniejszą, niż ta dotycząca spotkań Obamy zDmitrijem Miedwiediewem, który pełnił urząd prezydenta Rosji w latach 2008–2012 (Putin był wówczas premierem Rosji) – wynosi ona dwanaście. O ile za prezydentury Miedwiediewa Moskwa iWaszyngton rozmawiały o „resetowaniu” stosunków rosyjsko-amerykańskich pozimnej wojnie i pracowały nad traktatami o kontroli zbrojeń, o tyle po powrocie Putina do władzy prezydenckiej w 2012 między oboma krajami narastały napięcia. Kreml oskarżyłZachód o ingerencję w sprawy wewnętrzne Rosji, twierdząc, że podsyca on antyrządowe protesty, które wstrząsnęły Moskwą w momencie, gdy Putinubiegał się o reelekcję. W 2013 Obama odwołał swoją wizytę w Moskwie po tym, jak Rosja udzieliła azyluEdwardowi Snowdenowi, byłemu pracownikowiNational Security Agency isygnaliście, z kolei po tym jak w 2014 Kremlzaanektował Krym i wsparłseparatystyczne powstanie we wschodniej Ukrainie Stany Zjednoczone i ich sojusznicy odpowiedzieli paraliżującymi sankcjami. Relacje Rosja–USA spadły do najniższego poziomu od czasów zimnej wojny, a dodatkowo skomplikowała jeinterwencja wojskowa Kremla w Syrii w 2015(inne języki) w celu wsparcia reżimuBaszszara al-Asada. Putin i Obama ostatni raz spotkali się wChinach we wrześniu 2016, na marginesieszczytu grupy G20(inne języki), gdzie rozmawiali oUkrainie iSyrii[84].
Gdy Obamę zastąpiłDonald Trump, do końca jego pierwszej kadencji prezydenta USA w 2021 odbyło się ogółem sześć spotkań między nim a Putinem – w trakcie szczytówgrupy G20 i organizacjiAPEC, a takżerosyjsko-amerykańskiego szczytu w Helsinkach w lipcu 2018(inne języki), który zyskał sławę za sprawą dawanych na nim przez Trumpa wyrazów akceptacji zapewnień Putina, że Moskwa nie dopuściła się zarzucanej jejingerencji w wybory prezydenckie w USA w 2016, i otwartego kwestionowania przez niego jednoznacznych ustaleń własnych agencji wywiadowczych[84]. Gdy prezydentem Stanów Zjednoczonych zostałJoe Biden, w trakcie jego jedynej kadencji Władimir Putin spotkał się z nim tylko raz –w Genewie w czerwcu 2021(inne języki), kiedy Rosja gromadziła wojska na granicy z Ukrainą, a Waszyngton wielokrotnie oskarżał Rosję o cyberataki[85][84]. Putin i Biden rozmawiali przez trzy godziny, bez przełomu. Wymienili wyrazy wzajemnego szacunku, ale stanowczo potwierdzili swoje skrajnie odmienne poglądy w różnych kwestiach. Kontaktowali się ponownie za pośrednictwem wideokonferencji w grudniu 2021, gdy napięcie wokół Ukrainy wzrosło. Biden zagroził sankcjami w przypadku inwazji Rosji na Ukrainę, a Putin zażądał gwarancji, żeKijów nie przystąpi doNATO, co Waszyngton i jego sojusznicy uznali za niemożliwe do spełnienia. Kolejna rozmowa między nimi poprzez łącza miała miejsce w lutym 2022, niecałe dwa tygodnie przed dokonaniem przez Rosjęinwazji. Wtedy kontakty Rosja–USA na wysokim szczeblu urwały się, a od czasu inwazji nie doszło do żadnych publicznie ujawnionych rozmów[84]. Po powrocie do władzy w USA Donalda Trumpa w 2025 15 sierpnia tego roku wAnchorage naAlasce miało miejscepierwsze spotkanie Putina z Trumpem od czasu inauguracji drugiej kadencji Trumpa(inne języki)[86][87]. Spotkanie to poprzedziło około pół tuzina publicznie ujawnionych rozmów telefonicznych między oboma przywódcami[84]. Było pierwszym od 2021 spotkaniem prezydentów Rosji i USA oraz pierwszym między Putinem i Trumpem przeprowadzonym na amerykańskiej ziemi[88][89]. Stanowiło też pierwszą wizytę Władimira Putina w Stanach Zjednoczonych od września 2015, kiedy to przemawiał naZgromadzeniu Ogólnym ONZ i spotkał się z Barackiem Obamą[89].
Na początku pierwszej kadencji prezydenckiej, 16 lipca 2001 Władimir Putin podpisał w Moskwie zprzewodniczącym ChinJiang Zeminemtraktat o przyjaźni między Rosją a Chinami(inne języki), który wszedł w życie 28 lutego następnego roku[90][91]. W czerwcu 2021 Putin i przewodniczący ChinXi Jinping ogłosili przedłużenie wygasającego w lutym 2022 traktatu o kolejne 5 lat. Przy tej okazji Putin stwierdził, że traktat doprowadziłrelacje chińsko-rosyjskie do „bezprecedensowo wysokiego poziomu” oraz określił go mianem „fundamentalnego dokumentu prawa międzynarodowego”. Rosyjski przywódca powiedział także, że współpraca rosyjsko-chińska „odgrywa stabilizującą rolę w sprawach globalnych”[92].
Podczas rządów Putina współpraca między oboma krajami na wszystkich polach, tj. militarno-technologicznym, gospodarczym i politycznym, została wzmocniona. Na tym ostatnim polu Rosja z Chinami współpracuje przede wszystkim w ramachBRICS iSzanghajskiej Organizacji Współpracy, ponadto obie strony regularnie wspierają się na arenie międzynarodowej np. wRadzie Bezpieczeństwa ONZ, gdzie nie blokują swoich działań od 2004[93].Na początku lutego 2022, przy okazjizimowych igrzysk olimpijskich w Pekinie, Putin złożył oficjalną wizytę w Chinach, podczas której podpisał z przewodniczącym Xi Jinpingiem deklarację o „stosunkach międzynarodowych wchodzących w nową erę i globalnym zrównoważonym rozwoju”. Znalazło się w niej wzajemne poparcie dla chińskich interesów naIndo-Pacyfiku (obejmujących m.in. przejęcieTajwanu) i dla rosyjskich postulatów bezpieczeństwa w Europie. Dokument odwoływał się do chińsko-rosyjskiej wizji nowego ładu międzynarodowego, której głównym elementem jest podważenie kluczowej roliUSA i wartości bronionych przez to państwo oraz jego europejskich i azjatyckich partnerów, w tym przestrzegania prawa międzynarodowego czy standardów demokratycznych[94].
Dwa miesiące poinwazji Rosji na Ukrainę, w kwietniu 2022 najpierw przewodniczący Xi, a później minister spraw zagranicznych ChinWang Yi przedstawili oficjalne stanowisko władzChRL wobec „sytuacji na Ukrainie”. Postulowali m.in. wznowienie rozmów pokojowych między Rosją a Ukrainą (zerwanych po odkryciurosyjskich zbrodni w Buczy), poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich państw w duchuKarty Narodów Zjednoczonych (bez bezpośredniego odwołania do Ukrainy), odrzucenie „zimnowojennej mentalności” oraz sprzeciw wobecsankcji na Rosję[94]. W trakcie trwania rosyjskich działań wojskowych na Ukrainie państwa wspierające Kijów nieraz krytykowałyPekin za udzielanie pomocy Rosji, z kolei Chiny utrzymywały, że są stroną neutralną w konflikcie rosyjsko-ukraińskim[95]. W wymiarze symbolicznym dały temu wyraz np. w lutym 2023, kiedy to podczasszczytu grupy G20(inne języki) wIndiach odmówiły przyjęcia fragmentów oświadczeniagrupy G20, w których „w najostrzejszych słowach” potępiono agresję Rosji[96]. W tym samym roku, w dniach 20–22 marca Xi Jinpingzłożył oficjalną wizytę Władimirowi Putinowi w Rosji(inne języki), którą Pekin określił mianem „podróży pokoju” i podczas której Xi miał „odegrać konstruktywną rolę w promowaniu rozmów pokojowych” w sprawie wojny na Ukrainie[97][98]. Xi był pierwszym zagranicznym przywódcą, który odwiedził Putina po tym, jak ten kilka dni wcześniej został przezMiędzynarodowy Trybunał Karny obłożony nakazem aresztowania[98].
Inwazja Rosji na Ukrainę spowodowała zacieśnienie współpracy między Rosją a Chinami w wielu dziedzinach[93][95]. Od tego czasu Rosja stała się coraz bardziej zależna od chińskiego wsparcia, zarówno pod względem gospodarczym, jak i wojskowym[93]. W samym 2022 dwustronna wymiana handlowa wzrosła o ponad 30% (do 190 mlddolarów), a ChRL stała się najważniejszym partnerem handlowymFederacji Rosyjskiej[94]. Po inwazji Moskwa coraz bardziej polegała na Pekinie jako kluczowym odbiorcy swoich surowców po wprowadzeniu zachodnich sankcji, które znacznie ograniczyły jej dostęp do rynków europejskich. W 2023 Rosja została największym dostawcąropy naftowej do Chin, wyprzedzającArabię Saudyjską[93].
Relacje z krajami afrykańskimi
Za jego rządów Rosja zaczęła zwiększać swoje wpływy wAfryce. W 2021 Putin udzielił pozamachu stanu w Mali w 2021 roku wsparcia nowemu przywódcyAssimi Goitcie, wysyłając do Mali wojskowych zGrupy Wagnera, zaś po jej likwidacji utworzono w jej miejsceKorpus Afrykański. W kwietniu 2024 kontyngent Korpusu Afrykańskiego został wysłany do Nigru, aby udzielić wsparcia rządowi powstałemu pozamachu stanu. Putin rozpoczął także bliską współpracę z przywódcąBurkiny FasoIbrahimem Traoré, obejmującą wsparcie gospodarcze i polityczne oraz wysłanie brygady paramilitarnej do Burkiny Faso. We wszystkich tych państwach Rosja kreowała się na obrońcę Afryki od francuskiegoneokolonializmu[99][100][101][102].
Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Soczi
4 lipca 2007, na 119. sesjiMKOl, podjęto decyzję o przyznaniu organizacji22. Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2014 rosyjskiemu kurortowiczarnomorskiemu –Soczi. Przyznanie Soczi organizacji Igrzysk uważa się w Rosji za jeden z ważniejszych międzynarodowych sukcesów Putina, który w pierwszej połowie 2007 osobiście zaangażował się w akcję promocyjną rosyjskiego miasta. Prezentując kandydaturę Soczi na forum MKOl Putin po raz pierwszy publicznie przemawiał poangielsku.
Zaangażowanie w wojnę domową w Syrii
Prezydent SyriiBaszszar al-Asad i Władimir Putin podczas spotkania w listopadzie 2017
Od początku rozpoczętej w 2011wojny domowej w Syrii, putinowska Rosja (wspólnie zIranem) zapewniała reżimowiprezydentaBaszszara al-Asada pomoc wojskową, finansową i dyplomatyczną, niezbędną do utrzymania się u władzy[103]. Dodatkowo w pierwszym roku wojny Syria podpisała kontrakt na zakup wartej miliardy dolarów rosyjskiej broni[104]. By ochronić sojusznika przedgrupami rebelianckimi dążącymi do jego obalenia i zwalczaćdżihadystów (w tym tych zPaństwa Islamskiego), Rosja w 2015rozpoczęła bezpośrednią interwencję wojskową(inne języki), polegającą głównie na uderzeniach rakietowo-lotniczych wymierzonych w rebeliantów i ludność cywilną. Działania lądowe prowadzili przede wszystkim najemnicy zGrupy Wagnera i firmyRedut (od 2018) we współpracy z lokalnymi siłami[103]. Interwencja militarna Rosji podczas syryjskiej wojny domowej pozwoliła Asadowi odzyskać kontrolę nad większością terytorium państwa (przed nią syryjskie siły prorządowe traciły kolejne części terytorium na rzecz opozycyjnych ugrupowań), zmieniając dynamikę konfliktu. Umocniło to przy tym wpływy Rosji naBliskim Wschodzie i zagwarantowało jej wsparcie polityczne ze strony Asada. Choć od początku interwencji Rosja prezentowała ją także jako wsparcie w zwalczaniu islamistycznych bojówek i organizacji terrorystycznych, tylko niewielka część jej operacji była skierowana przeciwko Państwu Islamskiemu. Rosja nie dołączyła także doMiędzynarodowej Koalicji do walki z PI[105]. Kiedy w grudniu 2024 rebelianciwkroczyli(inne języki) doDamaszku, Rosja udzieliłaobalonemu syryjskiemu prezydentowi azylu, ponadto w kontaktach z nowymi władzami kraju starała się zabezpieczyć swoje dwie bazy wojskowe, położone naśródziemnomorskim wybrzeżu Syrii –lotniczą w Humajmim imorską w Tartusie(inne języki), które odgrywały znaczącą rolę podczas interwencji w Syrii i które były jedynymi bazami wojskowymi Moskwy znajdującymi się pozaobszarem postradzieckim[106][103].
Podpisanie traktatu o przyjęciu Krymu w skład Federacji Rosyjskiej, 18 marca 2014
Po ogłoszeniu wynikówreferendum w sprawie statusu politycznegoKrymu, 18 marca 2014 naKremlu wMoskwie, podpisano traktat o przyjęciu półwyspu iSewastopola w skład Federacji Rosyjskiej. Stronę rosyjską reprezentował Władimir Putin,Republikę Krymu premierSiergiej Aksionow, przewodniczący krymskiego parlamentu Władimir Konstantinow orazmer SewastopolaAleksiej Czałyj[107]. Po aneksji Krymu, Putin po raz pierwszy wizytował Krym 9 maja 2014, biorąc udział w uroczystościach 69. rocznicy zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami i 70. rocznicy wyzwolenia Sewastopola[108].
W lutym 2015, w wynikumińskich rozmów prezydenta Rosji Władimira Putina, kanclerz NiemiecAngeli Merkel, prezydenta FrancjiFrançois Hollande’a oraz prezydenta UkrainyPetra Poroszenki, podpisano deklarację przez uczestników tzw. trójstronnej grupy kontaktowej w sprawie uregulowania konfliktu na Ukrainie[109]. Dokument zatytułowany jako „Kompleks działań w sprawie realizacji mińskich porozumień” gwarantował od 15 lutego 2015 m.in. przerwanie działań zbrojnych oraz wycofanie przez obie strony konfliktu ciężkiego uzbrojenia[110].
24 lutego 2022, po ośmiu latach działań hybrydowych, zainicjował militarną inwazję rosyjskich wojsk na Ukrainę. Trzy dni później, 27 lutego 2022 prokurator generalna Ukrainy,Iryna Wenediktowa zapowiedziała udowodnienie Władimirowi Putinowi w uczciwym procesie, że jest on mordercą izbrodniarzem wojennym[111]. Zapowiedziano również pociągnięcie Rosji do odpowiedzialności przedMiędzynarodowym Trybunałem Karnym wHadze[112]. Odrębne postępowanie w tej sprawie rozpoczął równieżMiędzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości[113][114].Władimir Putin został uznany za zbrodniarza wojennego – 16 marca 2022 przezSenat Stanów Zjednoczonych (jednogłośnie)[115], a 23 marca 2022 przezSejm Rzeczypospolitej Polskiej (poprzezaklamację)[116][117]. 21 września 2022 Władimir Putin podczas swojego telewizyjnego wystąpienia ogłosił częściową mobilizację[118]. 17 marca 2023Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakaz jego aresztowania, podejrzewając, że ponosi on „odpowiedzialność za zbrodnię wojenną polegającą na bezprawnej deportacji ludności (dzieci) oraz bezprawnym przesiedleniu ludności (dzieci) z okupowanych obszarów Ukrainy do Federacji Rosyjskiej”[119].
Władimir Putin doprowadził do tzw.referendów na części terenów czterech obwodów Ukrainy ws. aneksji ich przez Rosję, a następnie groził użyciembroni jądrowej w razie prób odzyskania tych terytoriów przez Ukrainę[120]. W 2023 przemieścił część rosyjskiego arsenału jądrowego na terytorium Białorusi[121].
W 1980, w czasach pracy w pierwszym oddzialeKGB wLeningradzie, Władimir Putin poznałLudmiłę Szkriebniewą, stewardesę wewnętrznych linii lotniczych, która akurat przyleciała z przyjaciółką do Leningradu na trzy dni. Bliższa relacja między obojgiem narodziła się podczas trzech grupowych wyjść doteatru im. Arkadija Rajkina(inne języki), na które Putin był zapraszany przez swojego przyjaciela[6]. Po trzech latach znajomości Putin oświadczył się Ludmile, a następnie 28 lipca 1983 odbył się ich ślub[6][11]. Małżonkowie doczekali się dwóch córek:Mariji(inne języki) (ur. 28 kwietnia 1985 w Leningradzie) iKatieriny (31 sierpnia 1986 wDreźnie)[122][6][11]. W późniejszych latach obie studiowały naPetersburskim Uniwersytecie Państwowym – Marija na wydziale biologicznym, zaś Katierina na wydziale języków wschodnich, ze specjalizacją wjęzyku japońskim[123]. Według ustaleń niezależnych rosyjskich mediów, za sprawą Mariji Władimir Putin jest dziadkiem dwojga wnuków, urodzonych w 2012 i 2017; sam Putin w wywiadzie dla telewizjiNTV z czerwca 2017 poinformował, że niedawno narodził się jego drugi wnuk[124][125]. W 2022 niektóre media doniosły, że Putin ma też wnuczkę dzięki swojej młodszej córce[126][127].
W kwietniu 2008 rosyjski tabloid „Moskowskij korriespondient(inne języki)” doniósł, że dwa miesiące wcześniej Putin potajemnie rozwiódł się z żoną Ludmiłą i 15 czerwca 2008 poślubi byłą rosyjską gimnastyczkę artystycznąAlinę Kabajewą. I chociaż zarówno Putin jak i rzeczniczka Kabajewej zaprzeczyli pogłoskom o bliskiej relacji między nimi, Grigorij Niechoroszew, redaktor naczelny tabloidu, bronił artykułu, twierdząc, że dziennikarze spędzili tygodnie na sprawdzaniu faktów i że opinia publiczna ma prawo wiedzieć wszystko – czy to prawdę czy to fałsz – na temat swojego prezydenta[128]. „Moskowskij korriespondient” niedługo potem przestał istnieć – pod koniec października 2008 ukazało się jego ostatnie wydanie[129].
6 czerwca 2013 Ludmiła i Władimir Putinowie w wywiadzie dla telewizjiRossija 24 ogłosili, że są w separacji, która zdaniem Ludmiły, była „ich wspólną decyzją”. Ludmiła dodała także: „Nasze małżeństwo się rozpadło, ponieważ prawie się nie widujemy”[130]. 2 kwietnia 2014Kreml potwierdził, że rozwód Putinów został sfinalizowany[131].
Kuzynem (bratem stryjecznym) Władimira Putina jestIgor Putin, były wojskowy, a później polityk, przedsiębiorca i m.in. wiceprezesMaster Banku(inne języki), który oskarżany był o udział w różnych procederach tzw. prania pieniędzy[132].
Putin w przestrzeni publicznej prezentuje się jako pobożny wyznawcaprawosławia[133]. Jak sam twierdził, zostałochrzczony niedługo po narodzinach, a jego matka była gorliwąchrześcijanką, co nie było czymś oczywistym w realiachateistycznegoZSRR[134][133]. Do mediów nieraz trafiały zdjęcia pokazujące Putina uczestniczącego wnabożeństwach, a w ciągu ponad dwóch dekad swego istnienia rząd Putina przeznaczył niemałe sumy pieniędzy na budowę nowychcerkwi i remonty starych, przywrócił edukację religijną do programu nauczania oraz zacieśnił więzi z przedstawicielamiRosyjskiego Kościoła Prawosławnego[133].
Sport
Władimir Putin podczas sesji treningowejjudo w centrum sportu i rekreacji Moskowskij wPetersburgu w 2010
Woświadczeniu majątkowym Putin zadeklarował, że jegodochód wynosi 5,8 mlnrubli rocznie. Miały być to pieniądze pochodzące z wynagrodzenia jakie przysługuje prezydentowi Rosji[8]. Według prezydenckiej strony internetowej Putin posiada też działkę budowlaną, apartament w Moskwie i garaż. To samo źródło podaje, że jest on posiadaczem dwóch samochodów markiGAZ i jednejŁady Nivy[8].
W maju 2013Boris Niemcow iLeonid Martyniuk wydali raportŻycie niewolnika na galerach. Pałace, jachty, samochody, samoloty i inne akcesoria na temat majątku Putina[8]. Dziennikarze doliczyli się u Putina 11 samochodów o wartości 692 000 dolarów, 43 samolotów i 15 helikopterów[8]. Ponadto doliczono się czterech statków, tysięcy hektarów ziemi, 20 pałaców oraz wieluwilli idaczy[8].
W 2007 rosyjskipolitologStanisław Biełkowski przekonywał w wywiadzie dla „Die Welt”, że Putin (wówczas premier) miał 37 procent udziałówSurgutnieftiegazu i 4,5 procentaGazpromu[8][143]. W roku 2007 warte one były 40 mld dolarów, w roku 2013 wyceniano je na 70 mld dolarów[143]. Twierdziła takMaeve McClenaghan, brytyjska dziennikarka, która od wielu lat śledzi majątek prezydenta Rosji[8].
Bill Browder, który przez 10 lat był największym inwestorem zagranicznym w Rosji, uważa, że Putin ma około 200 mld dolarów, co oznaczałoby, że jest trzykrotnie bogatszy niżBill Gates[143].
Putin jest u władzy 14 lat. Wszystkie zarobione w tym czasie przez Rosję pieniądze, niewydane na szkoły, drogi czy szpitale, zostały zainwestowane w nieruchomości, akcje i fundusze inwestycyjne zarządzane przez Putina i jego kumpli oraz zdeponowane na rachunkach w bankach szwajcarskich[143].
Mimo tych danych, wielu ekspertów wątpi w taką wartość majątku Putina[8].
W 2013 Władimir Putin zajął 1. miejsce na liście 50 najbogatszych polityków świata sporządzonej przez tygodnik „Angora” jako posiadacz 70 miliardów dolarów majątku osobistego[144].
Odznaczenia i wyróżnienia
Lista niepełna:
Brązowy medal „Za zasługi” Narodowej Armii Ludowej NRD (Bronzene Verdienstmedaille der Nationalen Volksarmee, 1988,NRD)
W 2016 roku wSerbii niewielka osadaAdžinci została przemianowana naPutinovo, upamiętniając Władimira Putina, dla którego w miejscowości panuje duże poparcie. W osadzie wytwarza się teżśliwowicę zwanąPutinovką[157]. WKirgistanie natomiast znajduje się szczyt nazwany na jego cześć –Władimir Putin atyndagy czoku.
Uwagi
↑Putin sprawował władzę najpierw jako p.o. prezydenta po rezygnacji Jelcyna (z racji pełnionej funkcji premiera), a po zwycięstwie w wyborach roku 2000 jako pełnoprawny prezydent na podst. art. 92 pkt 3 Konstytucji Federacji Rosyjskiej. Formalnie kadencję rozpoczął 7 maja 2000 roku.
↑Boris Reitschuster: Putin. Dokąd prowadzi Rosję?. Warszawa: Świat Książki, 2005.ISBN 83-7391-994-5. Brak numerów stron w książce
↑, oraz reformom państwa, przede wszystkim systemu podatkowego. Powiązania gospodarki polskiej z Rosją, Ukrainą i Białorusią – wybrane aspekty – z prac studialnych GUS, Warszawa, 29.01.2015.
↑Olga Zakrzewska:Bezpieczeństwo energetyczne w stosunkach Rosja Unia Europejska w kontekście współzależności eksportowo-importowych, Kwartalnik KES SGH, Numer 1 (17)/2014, s. 153.
↑Joanna Szwalikowska. Sejm przyjął uchwałę przez aklamację. Putin określony zbrodniarzem wojennym. „gazeta.pl”, 2022-03-23. [dostęp 2022-03-23]. Cytat: Publicznie dostępne dowody tych zbrodni uzasadniają uznanie już dziś Władimira Putina przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i przez międzynarodową społeczność za zbrodniarza wojennego (z treści uchwały). (pol.).brak numeru strony
↑abPrezydent pełni równocześnie funkcję szefa rządu.
↑Republika Kosowa jest uznawana przez 109 ze 193 państw członkowskichONZ, 22 z 27 państw członkowskichUE oraz 28 z 32 państw członkowskichNATO (stan na 2025).
↑Kolegialny organ pełniący funkcję głowy państwa i szefa rządu.
_(cropped).jpg)
.jpg)
_Trubnaya_Square.JPG)
.jpg)
_05.jpg)
_3.jpg)
_2.jpg)
_02.jpg)
_03.jpg)
%2c_Emblem_of_Russia_(1991%25E2%2580%25931992).svg)
