Największe rzeki Węgier toDunaj,Cisa iDrawa. Na Węgrzech leży największe jezioro Europy Środkowej –Balaton. W mieścieHévíz znajduje się największe na świecie jezioro termalne –Hévíz.
W epoceżelaza terytorium dziś zwane Węgrami zamieszkiwał konglomerat różnych ludów. Ze względu na swój miejscami stepowy charakter terytorium zasiedlili nomadyczniScytowie, obszary pomiędzy góramiBukowymi aApuseni, jak iSiedmiogród leżały w domenie ludówDackich, zachodnie i południowe pobrzeża w kierunku dzisiejszychStyrii iSlawonii zamieszkiwały plemiona które z grubsza znane są jakoIlirowie. Szybki cywilizacyjny i populacyjny postęp ludnościceltyckiej sprawił, że zaczęli się osiedlać daleko poza swą kolebką nad rzekamiPaar,Isar,Altmühl, od Brytanii przez teren na północ odPadu po Węgry i nawet północno-wschodnie stoki Karpat.
DynastiaArpadów panowała na Węgrzech do 1301 roku. Za twórcę państwa uważany jest, koronowany w 1001, pierwszy król Węgier,Stefan I Święty, który przeprowadziłchrystianizację swojego państwa. W latach 1241–1242 Węgry, jak wiele innych krajów wschodniej Europy, zostały zniszczone przez najazdymongolskiejZłotej Ordy.
Szczyt potęgi państwo węgierskie osiągnęło za panowaniaLudwika Andegaweńskiego (1342–1382), takżekróla Polski, kiedy Węgry sięgały od Adriatyku po Morze Czarne i skutecznie przeciwstawiały się ekspansji Turcji w Europie. Ich powrót do potęgi nastąpił za czasówMacieja Korwina (1458–1490), który przyłączył do królestwaŚląsk,Łużyce,Morawy orazDolną Austrię. Potęga Węgier załamała się jednak zupełnie po 1526 w wyniku klęski w bitwie zImperium Osmańskim podMohaczem. Po wojnie domowej pomiędzy pretendującym do tronuFerdynandem Habsburgiem aJanem Zapolyą – wybranym przez szlachtę węgierską królem Węgier, cały teren dzisiejszych Węgier został opanowany przezTurcję. Część terytorium dotychczasowegokrólestwa dostała się rodzinie Habsburgów jako dziedzina rodowa w konsekwencji postanowieńukładu wiedeńskiego (1515) pomiędzyJagiellonami iHabsburgami. Z części utworzonoKsięstwo Siedmiogrodu, którego pierwszym władcą byłJan Zygmunt Zapolya, wnukZygmunta Starego, częścią centralną zBudą zarządzał bezpośrednio (jako prowincją turecką) sułtanSulejman Wspaniały. Zostało to ustalone postanowieniami pokoju z 1541 między Imperium Osmańskim a Imperium Habsburgów.
Całość terytoriumKrólestwa Węgier znalazła się pod władzą Habsburgów popokoju w Karłowicach. Turcja Osmańska wówczas wycofała się z Europy Środkowej, w wyniku następstw klęski wbitwie pod Wiedniem (podczas ostatniej osmańskiej ofensywy w Europie Środkowej) i dalszych klęsk w wojnie toczonej do roku 1699 zLigą Świętą (Państwo Kościelne,Rzeczpospolita Obojga Narodów,Republika Wenecka iImperium Habsburgów), do których w 1686 dołączyłoCarstwo Rosyjskie. Węgry, które stanowiły osobne królestwo, w 1804 roku weszły jako prowincja do nowo utworzonegoCesarstwa Austrii, na czele którego stanął Franciszek I. W wyniku słabości wewnętrznej i klęski w wojnie zPrusami (1866) Austria zmuszona została do nadania drugiemu pod względem znaczenia narodowi monarchii – Węgrom – statusu współgospodarza i w 1867 powstałyAustro-Węgry. Całkowitą samodzielność uzyskano dopiero poI wojnie światowej.
W okresie rozpadumonarchii austro-węgierskiej, po rozpoczętej 31 października 1918 r. rewolucji Węgry zostały 16 listopada 1918 ogłoszonerepubliką, której prezydentem zostałMihály Károlyi. W marcu 1919 władzę przejęlikomuniści isocjaldemokraci,proklamującWęgierską Republikę Rad – dyktaturę pod przywództwemBéli Kuna. Węgierska Republika Rad przetrwała przez 133 dni i została obalona w wyniku inwazji wojskrumuńskich iczechosłowackich. W 1920 Węgry utraciły, w wynikutraktatu w Trianon dostęp do morza oraz dwie trzecie swego terytorium (Burgenland,Słowacja,Zakarpacie,Siedmiogród,Wojwodina,Chorwacja iSlawonia), z 325 tys. km² pozostało 93 tys. km². W wyniku ustaleń traktatu Węgry utraciły również niemal dwie trzecie ludności (pozostało 8 z 21 milionów). Poza granicami Węgier znalazło się 3,5 milionaWęgrów (co stanowiło ⅓ tego narodu), głównie w południowej Słowacji i siedmiogrodzkiej Seklerszczyźnie oraz części Wojwodiny, w tym obszary o zwartym osadnictwie i większości węgierskiej. Węgry, uznane za pozostałość Austro-Węgier i stronę wojującą wI wojnie światowej, zostały obarczone na kolejne 33 lata płatnością reparacji wojennych. Oprócz tego zmniejszono liczebnośćarmii węgierskiej do 32 tysięcy i zakazano obowiązkowej służby wojskowej. Politycy francuscy (Georges Clemenceau) otwarcie przyrzekli Węgrom w chwili podpisania traktatu możliwość jego rewizji w oparciu o kryteriumetnograficzne i statutLigi Narodów, obietnica ta nie została dotrzymana. Wobec postanowień traktatu na Węgrzech w całym okresie międzywojennym dominowała chęć rewizji jego postanowień, uznawanych za sprzeczne z zasadąsamostanowienia narodów. Zdominowało to politykę zagranicznąKrólestwa Węgier i jego stosunki z sąsiadami.
Formalnie Węgry ogłoszono ponownie monarchią, jednak tron pozostał nieobsadzony. Dwukrotne próby odzyskania korony przez królaKarola IV nie powiodły się, a na czele państwa jakoregent stanął były admirał austro-węgierskiej floty –Miklós Horthy.
Węgry w czasie II wojny światowej
W wyniku kryzysu gospodarczego i rewizjonistycznej propagandy, nastąpiły zbliżenie zIII Rzeszą, przystąpienie doPaktu Trzech i od czerwca 1941 udział wII wojnie światowej po stroniePaństw Osi. W sierpniu 1943 rząd Węgier iregent Horthy zaproponowali aliantom traktat pokojowy, co w marcu 1944 spowodowało zajęcie Węgier przezWehrmacht.
Już w październiku 1944 część Węgier została zajęta przez Armię Czerwoną (wojska węgierskie walczyły wyłącznie na wschodnim froncie), ostatnie walki zakończyły się na terenie Węgier 4 kwietnia 1945.
W roku 1989 Węgry podważyłyżelazną kurtynę dzielącą bloki wschodni i zachodni, otwierając granicę z Austrią. W 1990 przeprowadzono demokratyczne wybory. W 1999 Węgry przystąpiły doNATO, a w 2004 doUnii Europejskiej.
25 kwietnia 2011 roku prezydentPal Schmitt podpisał nową Konstytucję Węgier, która weszła w życie 1 stycznia 2012 roku. Konstytucja m.in. zmieniła nazwę państwa zRepublika Węgierska naWęgry[5].
Konturyustroju politycznego Węgier zostały zarysowane podczas obrad tzw.trójkątnego stołu (jesień 1989). Obecny ustrój Węgier definiujeKonstytucja Węgier. Węgry są od tego czasudemokratycznąrepubliką o charakterze parlamentarno-gabinetowym. Jednoizbowy parlamentOrszággyűlés (199 posłów) wybierany co cztery lata wwyborach powszechnych i tajnych, częściowo metodą proporcjonalną, po części w okręgach jednomandatowych.Prezydenta wybiera Országgyűlés na okres pięciu lat (może kandydować na drugąkadencję).Rząd tworzy przewodniczący zwycięskiego ugrupowania. Na Węgrzech istnieją dwa główne stronnictwa:Fidesz i pomniejsza, wywodząca się z czasówWRLpostkomunistycznaWęgierska Partia Socjalistyczna. Władzę obecnie pełni Fidesz, z tego stronnictwa wywodzi się także węgierski prezydent.
Pałac Sándora w Budapeszcie – rezydencja prezydenta Węgier
Podział administracyjny Węgier jest trzystopniowy. Obszar państwa jest podzielony nakomitaty (megye; obecnie 19), które dzielą się napowiaty (dawniejjárás, obecniekistérség – 168), a te – nagminy (települései – miejskieváros, obecnie 214, oraz wiejskieközség inagyközség, obecnie 2898). Rangę równą powiatom mają miasta na prawach komitatu (megyei jogú város, obecnie 23). Szczególny status, równy komitatowi, ma stołeczny Budapeszt (főváros), który dzieli się na dzielnice (kerület).
Wojska węgierskie w 2014 roku liczyły 20 tys. żołnierzy zawodowych oraz 52 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2014) węgierskie siły zbrojne stanowią 61. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 1 mld dolarów (USD)[6].
37,1% Węgrów przyznaje się do przynależności doKościoła rzymskokatolickiego (dalsze 1,8% należy doWęgierskiego Kościoła greckokatolickiego), 15% stanowią wierni wyznańprotestanckich, główniekalwińskiego (11,6%) iluterańskiego (2,2%)[8]. Oprócz tego powszechni są także wyznawcy innych religii. W czasie spisu narodowego 2011 16,7% Węgrów zadeklarowało, że nie należy do żadnego związku wyznaniowego, a 27,2% odmówiło odpowiedzi na pytanie o swoim wyznaniu, 1,5% zadeklarowałoateizm.Regularnie w praktykach religijnych udział bierze mniej niż 10% społeczeństwa, przy czym dysproporcje te są różne w zależności od wyznania i regionu[potrzebny przypis].W samym Budapeszcie do kościołów na niedzielne nabożeństwa chodzi około 2–4% mieszkańców, podczas gdy na niektórych terenach wiejskich nawet do 40%[potrzebny przypis]. Jednakże rytm głównych świąt i uroczystości wyznacza kalendarz świąt chrześcijańskich. Szczególnie obchodzonym dniem na Węgrzech jest 25 kwietnia – dzień św. Marka Buza Szentelo. W tym dniu na wioskach tradycyjnie obchodzi się i święci się pola. Z kolei świętem zbiorów jest 20 sierpnia – dzień św. Stefana. W to święto patrona Węgier odbywa się w całym kraju wiele zabaw i imprez kulturalnych.
Na Węgrzech występują stosunkowo różnorodne, choć mało zasobne złoża surowców mineralnych. Eksploatuje się tu głównieboksyty (systemem odkrywkowym), ponadto eksploatacja niewielkich złóżrudy manganu,miedzi,cynku,ołowiu,uranu,węgla brunatnego,węgla kamiennego,rudy żelaza, oraz niewielkie złożaropy naftowej igazu ziemnego. Rozwiniętyprzemysł chemiczny (nawozy i tworzywa sztuczne),maszynowy (produkcja obrabiarek, maszyn rolniczych, sprzętu gospodarstwa domowego),elektrotechniczny ielektroniczny (silniki elektryczne, sprzęt oświetleniowy, telekomunikacyjny i sprzęt gospodarstwa domowego, udział m.in.Siemensa,Philipsa iGeneral Electric),metalurgiczny (hutnictwo aluminium), samochodowy i środków transportu (m.in. fabrykiGeneral Motors,Audi,Ford, Mercedes-Benz, autobusy, samochody ciężarowe, lokomotywy spalinowe, wagony kolejowe oraz statki rzeczne),spożywczy (winiarski, olejarski, owocowo-warzywny, mięsny, tytoniowy), odzieżowy i obuwniczy, cementowy, porcelanowo-fajansowy oraz przemysł poligraficzny.
Rozwinięta turystyka, przynosząca znaczne dochody. W 2016 roku kraj ten odwiedziło 15,256 mln turystów (6,6% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 5,653 mlddolarów[9]. Węgry posiadają dużą i nowoczesną bazę hotelową, znane kąpieliska nadBalatonem, liczne miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiska (np. Eger, Hajduszoboszlo, Sopron, Hollókő, Pecz, Jawaryn, Szentendre, Ostrzyhom).
Węgrzy są w Europie narodem o tyle nietypowym, że przez długi czas nieznane było ich pochodzenie; oni sami chętnie widzieli swych przodków wHunach. W rzeczywistości pra-Węgrzy, tak jak przodkowieFinów,Estończyków oraz innych ludówugrofińskich, wywodzą się z północnejAzji. Mimo że po osiedleniu się nadDunajem iCisą szybko przyjęli wzorce zachodnioeuropejskiej kultury – byli wręcz określani jako wschodni bastion Europy – zachowali wiele ze swej odrębności.Turcy uważają Węgrów za swoich pobratymców, bardziej jednak po to, by podkreślić swoją obecność w Europie.
Zupełną odrębność zachowała wiejska muzyka ludowa. Pieśni typulamentu, zwykle śpiewane przez kobiety, zachowały archaiczny rytm i brzmienie, niespotykane u innych narodów europejskich. Nierówny rytm łączy się w nich z uderzeniem akcentem na pierwszą sylabę jakie występuje wjęzyku węgierskim. Brzmienia powszechnie uważane za ludową muzykę węgierską, jak rozsławiony na świecieczardasz, w rzeczywistości mają pochodzeniecygańskie. Tego rodzaju muzyka taneczna powstała z połączenia ludowej muzyki Romów i muzyki miast. Ta grupa etniczna przybywała na teren Węgier od XV wieku i jak żadna inna wpłynęła na życie muzyczne kraju. Dzięki Węgrom i tutejszym kompozytorom muzyka cygańska stała się sławna na całym świecie. Sami Romowie, mimo wieków asymilacji, podobnie jak w wielu innych krajach pozostają jednak nadal na dnie piramidy społecznej.
Ceniona[przez kogo?] i charakterystyczna jestkuchnia węgierska. Węgierskie słowogulyás –gulasz weszło do słowników wielu języków europejskich. Tradycyjnie jada się go na ostro z papryką. Inną tradycyjną potrawą węgierską jesthalászlé, czyli zupa rybna. Do posiłków pija się wino, którego na Węgrzech jest szeroki wybór. Tradycyjnie w Polsce mianemwęgrzyna określano białe wino z Tokaju. Leżący najbliżej granicy ośrodek winiarstwa przez wieki zaopatrywał piwnice szlacheckie w całej Rzeczypospolitej. Jeden z gatunków nosi polską nazwę:szamorodni, czyli samorodny, nadaną przez polskich odbiorców. Słodkie, mocne, o intensywnym bukiecie aszu jest określane jako wino królów – król win. Do innych tradycyjnych miejsc wyrobu win na Węgrzech należy rejonEgeru, skąd pochodzi czerwona wytrawnaEgri Bikavér, czyli bycza krew. Turyści szczególnie licznie odwiedzają winnice na północnych brzegachBalatonu, szczególnie rejonBadacsony. Najwięcej jednak win w kraju produkuje się na stokach górMátra wGyöngyös. Pochodzi stąd złocistożółty Gyöngyös – Bor. To poprzez wino w czasie pokoju zacieśniała się przyjaźń polsko-węgierska, którą podkreśla znane przysłowie, występujące w wersjach polskiej i węgierskiej:Polak, Węgier, dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki.
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, którajest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej –EULEX.
_7.jpg)
_47.jpg)
.jpg)
_12.jpg)
_2.jpg)
_6.jpg)
_021.JPG)
_002.jpg)
.jpg)
.svg)
