Dzieciństwo spędził w miejscowościach Alcsútdoboz iFelcsút[5]. W 1977 wraz z rodziną przeprowadził się do Székesfehérváru[6]. W 1987 ukończył studia prawnicze naUniwersytecie Loránda Eötvösa. Napisał pracę magisterską poświęconą ruchowi społecznemu wewnątrz systemu politycznego na przykładzie Polski[7][8]. W latach 1989–1990 studiował brytyjską filozofię polityczną w Pembroke College naUniwersytecie Oksfordzkim jako stypendysta fundacji założonej przezGeorge’a Sorosa[9]. W 1988 znalazł się wśród założycieliZwiązku Młodych Demokratów (Fidesz). Był uczestnikiem rozmówtrójkątnego stołu.
16 czerwca 1989 w czasie pogrzebu liderówpowstania węgierskiego z 1956 wygłosił przemówienie naplacu Bohaterów w Budapeszcie, w którym oddal hołd przywódcom powstania, a także zażądał wycofania z Węgier żołnierzyArmii Radzieckiej i przeprowadzenia wolnych wyborów[10]. Wydarzenie to było transmitowane na żywo w telewizji, co przyczyniło się zyskania przez Viktora Orbána rozpoznawalności. Przemówienie spotkało się z mieszanymi reakcjami; wielu Węgrów i obserwatorów międzynarodowych uznało je za odważne i inspirujące, jednak niektórzy członkowie opozycji krytykowali polityka, zarzucając mu radykalizm i brak odpowiedzialności[11].
W 1993 po raz pierwszy został przewodniczącym Fideszu (wcześniej partia posiadała kolegialne kierownictwo). Ugrupowaniem tym kierował do 2000. Ponownie stanął na jego czele w 2003[15]. Fidesz pod jego kierownictwem przeszedł ewolucję od ugrupowanialiberalnego do partii konserwatywnej.
W latach 1998–2002 sprawował funkcjępremiera, stojąc na czelecentroprawicowego rządu koalicyjnego. Za jego rządów Węgry przystąpiły doNATO, prowadzono również negocjacje nad członkostwem wUnii Europejskiej. Ożywieniu uległy stosunki w ramachGrupy Wyszehradzkiej, jednak na przełomie 2001 i 2002 zostały one praktycznie zamrożone ze względu na spór węgiersko-słowacki o prawa mniejszości węgierskiej oraz dekretyEdvarda Beneša[16]. Podczas rządów Viktora Orbána dokonano rekonstrukcji zniszczonego w czasieII wojny światowejmostu Marii Walerii łączącego Węgry zeSłowacją, a także budowy nowego gmachuTeatru Narodowego w Budapeszcie. W kwestiach gospodarczych był początkowo zwolennikiemliberalizmu. Sprawując funkcję premiera, doprowadził m.in. do zniesienia czesnego za studia wprowadzonego w pierwszej połowie lat 90. przez koalicję socjalliberalną i ponownie przywróconego przez rządFerenca Gyurcsánya w 2006. Był zwolennikiem wspierania przez państwo małych i średnich przedsiębiorstw. Za jego kadencji zmniejszyła się inflacja i bezrobocie oraz nastąpił wzrost płac, przy jednoczesnym pogłębieniu się deficytu budżetowego[17].
W 1999 jego ugrupowanie wystąpiło zMiędzynarodówki Liberalnej i zgłosiło akces docentroprawicowejEuropejskiej Partii Ludowej. Sam Viktor Orbán w 1992 został wybrany na wiceprzewodniczącego Międzynarodówki Liberalnej, następnie zasiadał w jej komitecie wykonawczym. W 2002 został wiceprzewodniczącym Europejskiej Partii Ludowej[18]. Opowiadał się za pogłębianiem integracji europejskiej, rozszerzeniem UE o państwa bałkańskie oraz budową UE na fundamencie wartości chrześcijańskich[19].
Znajdujący się w opozycji Fidesz wygrywał w międzyczasie wybory doParlamentu Europejskiego w2004[21] i w2009. Poparcie dla partii Viktora Orbána stopniowo rosło, do czego przyczynił się skandal wokółFerenca Gyurcsánya i kryzys gospodarczy pod rządami lewicy[22].
Wwyborach w 2010 został oficjalnym kandydatem koalicji Fideszu iChrześcijańsko-Demokratycznej Partii Ludowej na urząd premiera. Koalicja ta zdecydowanie wygrała wybory, zdobywając ponad 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 28 kwietnia 2010 prezydentLászló Sólyom powierzył Viktorowi Orbánowi misję sformowania nowego rządu[23]. 29 maja 2010 został zaprzysiężony na ten urząd, wcześniej poparło go 261 parlamentarzystów[24].
Pierwszą zagraniczną wizytę złożył wWarszawie[25]. W pierwszej połowie 2011 jego rząd koordynował węgierskąprezydencję w Radzie Unii Europejskiej. W tym samym roku z inicjatywy rządzącej większości uchwalono nową konstytucję (Magyarország Alaptörvénye), zawierającą preambułę traktującą totalitarny okres okupacji nazistowskiej i władzy komunistycznej (tj. od 19 marca 1944 do 2 maja 1990) jako okres braku niepodległości Węgier[26]. Ponadto z inicjatywy jego rządu wprowadzonopodatek liniowyPIT na poziomie 16%[27] oraz obniżono podatek CIT dla małych i średnich przedsiębiorców. Od 2011 na Węgrzech zaczął pogłębiać siękryzys gospodarczy, agencja ratingowaStandard & Poor’s obniżyła poziom wiarygodności ratingowej do tzw. poziomu śmieciowego[28], zaś początkowe negocjacje rządu Viktora Orbána zMiędzynarodowym Funduszem Walutowym nie przyniosły sukcesów. Węgierski rząd przeforsował wówczas m.in. podwyższenie podstawowej stawki podatku VAT do 27% (najwyższej stawki w krajach Unii Europejskiej[29]). W 2016 rating Węgier został podwyższony przez Standard & Poor’s do poziomu BB+[30].
W styczniu 2012 partie opozycyjne zorganizowały antyrządową manifestację w Budapeszcie (jej liczebność zagraniczne media określiły na dziesiątki tysięcy uczestników[31][32], zaś według organizatorów miało rzekomo w niej wziąć udział 100 tysięcy osób[32]), protestując przeciwko wejściu w życie (od 1 stycznia 2012) nowej konstytucji, zarzucając ograniczanie demokracji[31]. Działania gabinetu Viktora Orbána stały się także przedmiotem krytyki ze strony międzynarodowej prasy (m.in. „Financial Times” i „La Stampa”)[33]. 21 stycznia 2012 w węgierskiej stolicy odbyła się prorządowa manifestacja, której liczebność oszacowano na ponad 100 tysięcy osób[34][35][36], zaś według organizatorów miało wziąć w niej udział około 250 tysięcy manifestantów[37].
W 2014 kierowana przez niego koalicja zwyciężyła w kolejnychwyborach parlamentarnych, uzyskując 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 6 czerwca 2014 rozpoczął działalność trzeci rząd Viktora Orbána. Podobny wynik sojusz ten odnotował w następnychwyborach w 2018[13]. 18 maja 2018 zaprzysiężono czwarty gabinet kierowany przez lidera Fideszu[38].
Wwyborach w 2022 blok Fidesz-KDNP odniósł kolejne zwycięstwo, utrzymując większość konstytucyjną w parlamencie[14]. 24 maja 2022 urzędowanie rozpoczął piąty gabinet Viktora Orbána[39].
Polityka prowadzona przez Viktora Orbána po powrocie w 2010 do władzy określana jest przez jego krytyków jako prowadząca do erozji demokracji na Węgrzech i zwracająca ten kraj w kierunku państwa autorytarnego[40][41][42][43][44]. Zdaniem krytyków rządy węgierskiego premiera doprowadziły do rozkładu demokratycznych struktur Węgier, w tym znaczącego ograniczenia niezależności i niezawisłości władzy sądowniczej[45]. Rząd oskarżany jest również o podejmowanie działań ograniczających wolność prasy, takich jak przejęcie kontroli nad mediami państwowymi i niemalże wszystkimi mediami prywatnymi (według badania z 2017 90% wszystkich węgierskich mediów kontrolowanych było wówczas przez rząd lub węgierskich właścicieli będących stronnikami Viktora Orbána)[46].
↑Frances E.F.E.LeeFrances E.F.E.,Populism and the American Party System: Opportunities and Constraints, „Perspectives on Politics”, 18,2020,DOI: 10.1017/S1537592719002664(ang.).
↑Seraphine F.S.F.MaerzSeraphine F.S.F.,AnnaA.LührmannAnnaA.,SebastianS.HellmeierSebastianS.,SandraS.GrahnSandraS.,Staffan I.S.I.LindbergStaffan I.S.I.,State of the world 2019: autocratization surges – resistance grows, „Democratization”, 27 (6),2020, s. 909–927,DOI: 10.1080/13510347.2020.1758670,ISSN1351-0347.
↑abPrezydent pełni równocześnie funkcję szefa rządu.
↑Republika Kosowa jest uznawana przez 109 ze 193 państw członkowskichONZ, 22 z 27 państw członkowskichUE oraz 28 z 32 państw członkowskichNATO (stan na 2025).
↑Kolegialny organ pełniący funkcję głowy państwa i szefa rządu.
.jpg)
_10.jpg)
.jpg)
