1. Głowica bojowa; 2. Żyroskopowy system naprowadzający; 3. Odbiornik radiowy systemu naprowadzającego; 4. Mieszaninaalkoholu etylowego i wody; 5. Korpus pocisku; 6. Zbiornik ciekłego tlenu; 7. Zbiorniknadtlenku wodoru; 8. Butle ze sprężonymazotem; 9. Komora reakcyjna nadtlenku wodoru; 10. Pompa paliwowa; 11. Zapłonniki mieszaniny wodno-alkoholowej; 12. Rama zespołu napędowego; 13. Komora spalania (zewnętrzne powłoki); 14. Skrzydło; 15. Wtryskiwacze alkoholu; 16. Sterownice strumienia gazów wylotowych; 17. Powierzchnie sterowe (lotki)Odpalenie rakiety V-2 w ośrodku badawczym wPeenemünde. Zdjęcie wykonano 4 sekundy po starcie rakiety, 21 czerwca 1943
V-2 (niem.Vergeltungswaffe-2 – broń odwetowa nr 2, pierwotna nazwaAggregat 4 - A-4) – pierwszy w historii, udany konstrukcyjnie,rakietowy pocisk balistyczny, skonstruowany przez zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiemWernhera von Brauna w czasieII wojny światowej. Oficjalnie pocisk przemianował w październiku 1944 roku Joseph Goebbels. Pocisk V-2 oznaczony jakoMW 18014 jako pierwszy obiekt stworzony ręką człowieka przekroczyłlinię Kármána (wysokość 100 kilometrów), wchodząc wprzestrzeń kosmiczną. Nazwa pochodzi od niemieckiego słowaVergeltung oznaczającego odwet[2].
Projekt rakiety pionowego startu A-4 (niem.Aggregat 4), znanej później pod wojskowym oznaczeniem V-2, opracowano już w połowielat trzydziestych przezHermanna Obertha i Wernhera von Brauna. Był to projekt konstrukcji nowej broni prowadzony pod nadzorem dowództwa Wojsk LądowychWehrmachtu, na który przeznaczono ogromne środki finansowe. Prace prowadzone były w doświadczalnym ośrodku rakietowym w pobliżu wioskiKummersdorf-Gut, obecnie w gminieAm Mellensee, w lasach na południe od Berlina. Kierownikiem projektu z ramienia Wehrmachtu został gen.Walter Dornberger, dyrektorem technicznym kierującym pracami badawczymi był Wernher von Braun.
Ze względu na wagę przywiązywaną do prac nad nową bronią przez kierownictwoIII Rzeszy iAdolfa Hitlera oraz z powodu niewystarczających możliwości ośrodka w Kumersdorfie, w 1937 roku wybudowano nowy ośrodek badawczy na wyspieUznam w pobliżu wioskiPeenemünde. W tym samym roku prace nad bronią rakietową zostały przeniesione do nowego ośrodka i były tam prowadzone do końca wojny[3].
Prace konstrukcyjne i próby rakiety w trakcie wojny
Pierwszy udany start rakiety A-4/V-2 przeprowadzono 13 czerwca 1942 roku, ale rakieta eksplodowała po przeleceniu 1300 m. Całkowicie udana próba odbyła się 3 października tego samego roku.
7 marca 1943 roku w swojej kwaterze głównejWilczy Szaniec Hitler odebrał raport Wernhera von Brauna o stanie prac nad pociskiem rakietowym A-4/V-2. W czasie spotkania z Hitlerem von Braunowi towarzyszył gen. Walter Dornberger. W uznaniu osiągniętych wyników Hitler nadał von Braunowi tytuł profesorski[4].
W połowie lata 1943 roku w ośrodku doświadczalnym w Peenemünde uruchomiona została linia montażowa rakiet V-2. Uruchomienie drugiej linii oraz szerszą produkcję rakiet uniemożliwił Niemcom nalot na Peenemünde przeprowadzony przez alianckie lotnictwo bombowe w sierpniu 1943 roku[3].
Masową produkcję rakiet V-2 Niemcy uruchomili w październiku 1943 roku i w styczniu 1944 pierwsze rakiety tego typu mogły być już dostarczane na uzbrojenieWehrmachtu, jednak żadna z nich nie miała odpowiednio wysokiej jakości, żeby mogła zostać wykorzystana bojowo. Rakietą całkowicie nie dało się sterować, bardzo trudno było określić dokładny zasięg tych pocisków, a sama rakieta bardzo często chybiała celu o odległość kilku kilometrów. Oznaczało to, że mogła ona zostać użyta tylko jako „broń terroru”. Na początku produkowano ok. 500 rakiet V-2 miesięcznie, ale celem Niemców było zwiększenie produkcji do 900 sztuk miesięcznie. Należy jednak pamiętać, że ok. 6% wszystkich V-2 eksplodowało natychmiast po starcie, a kolejne 60% miało zbyt duże wady techniczne oraz konstrukcyjne i zanim mogły zostać wprowadzone do służby, potrzebowały one dodatkowych ulepszeń[5].
Powstało także wiele projektów, które były oparte na V-2. Między innymi dwustopniowa wersja, mająca zasięg na ponad 5500 km oraz obsadzona załogą wersjakamikaze tej rakiety. Zbudowano także specjalneokręty podwodne, które miały wystrzeliwać pociski V-2 w zanurzeniu. Były to okręty podwodne, które położyły podwaliny pod rozwójokrętów podwodnych przenoszących pociski balistyczne z okresuzimnej wojny. Kryptonim tego projektu nazywał się „Prüfstand XII”, czasami nazywanyrakietowym U-Bootem. Istniały nawet plany ataku naNowy Jork za pomocą V-2, które miały zostać wystrzelone właśnie z okrętu podwodnego tego typu[5].
Rozpoznanie roli ośrodka Peenemünde przez aliantów
Do 1943 rokualianci nie zdawali sobie sprawy z wagi prac prowadzonych przez Niemców w ramach projektu A-4/V-2 i powstającego w związku z tym zagrożenia dla Wielkiej Brytanii. Nie znali też roli ośrodka doświadczalnego w Peenemünde, którego znaczenie odkryte zostało przez polskiwywiadAK w lutym 1943 roku.
Między innymi informacje polskiego wywiadu stały się podstawą decyzji o zbombardowaniu Peenemünde przez brytyjskielotnictwo bombowe RAF. Bombardowanie odbyło się w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943. Zniszczenie znacznej części ośrodka doświadczalnego opóźniło prace nad rozwojem rakiety i co ważniejsze, opóźniło uruchomienie masowej produkcji pocisków (rakieta V-2 została użyta przez Niemców dopiero polądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944).
Nalot uświadomił Niemcom, że ośrodek w Peenemünde znajduje się w zasięgu alianckiego lotnictwa bombowego i że aliantom znana jest jego rola. Zmusiło to Niemców do rozproszenia produkcji pocisków V-2 po terenie Rzeszy oraz do przeniesienia prób poligonowych rakiety w bezpieczniejszy rejon. Część produkcji przeniesiona została do ogromnej podziemnej fabryki wNordhausen w górachHarz, funkcjonującej pod kryptonimemDora (filia obozu koncentracyjnego wBuchenwaldzie). Zarówno żeby zbudować system tuneli w tej fabryce, jak i zbudować rakiety V-2 w ogromnej ilości Niemcy wykorzystali do tego robotników przymusowych pochodzących głównie zobozów koncentracyjnych. Do tego celu Niemcy zatrudnili 60 tys. więźniów, z których wielu zmarło z powodugłodu, zimna i chorób[5][6].
Próby poligonowe rakiety V-2 przeniesione zostały natomiast z Peenemünde w rejonPustków–Blizna (poligonSS „Heidelager”) wPuszczy Sandomierskiej. Pierwszą rakietę na nowym poligonie odpalono 5 listopada 1943 roku.Michał Kasza zNiwisk, komendant gminny BCh, który zebrał i dostarczył 13 części rakiety, w tym jedną o specjalnym przeznaczeniu, otrzymał podziękowanie odKomendy Głównej Armii Krajowej[7].
20 maja 1944AK przejęła niewybuch V-2 w okolicachSarnak. Po rozebraniu na części został on zbadany przez naukowców współpracujących z AK, w badaniach udział brali m.in. prof.Janusz Groszkowski, prof.Marceli Struszyński i inż.Antoni Kocjan. W nocy z 25 na 26 lipca 1944 brytyjski samolotDakota z polsko-brytyjską załogą wylądował na terenie okupowanej Polski, na polowym lotnisku „Motyl” w pobliżuTarnowa (operacja „Most III”). W drodze powrotnej do Wielkiej Brytanii oficerwywiadu AK por. Jerzy Chmielewski ps. Rafał zabrał ze sobą do Londynu siedem najważniejszych części rakiety oraz 30 stronMeldunku specjalnego 1/R nr 242. Pociski rakietowe[8][9].
W lipcu i sierpniu 1944 Amerykanie dokonali trzech nalotów na Peenemünde, podczas których około 1200 samolotówB-17 (latających fortec) zrzuciło 3000 ton bomb. Pierwszy z tych nalotów (dzienny) odbył się 18 lipca 1944 roku. 379 ciężkich bombowców pod osłoną lotnictwa myśliwskiego zrzuciło 920,6 tony bomb na Peenemünde[3].
Głównym przeznaczeniem pocisków V-2 był ostrzał miast Wielkiej Brytanii. W tym celu na francuskim wybrzeżukanałuLa Manche (rejonÉperlecques) Niemcy przygotowali schrony-wyrzutnie do wystrzeliwania rakiet. Zniszczenie znacznej części wyrzutni przez alianckie lotnictwo zmusiło Niemców do przygotowania wystrzeliwania rakiet V-2 z ruchomych wyrzutni, których 45 miało być rozmieszczonych na wybrzeżu francuskim odCalais doCherbourga. Inwazja wojsk alianckich w czerwcu 1944 wNormandii uniemożliwiła realizację i tego planu.
Ostatecznie rakiety V-2 wystrzeliwano z terenuHolandii z okolicHagi. Ponieważ stałe wyrzutnie V-2 zostały całkowicie zniszczone przez alianckie lotnictwo bombowe, a plan rozmieszczenia 45 ruchomych wyrzutni na wybrzeżu Normandii nie powiódł się, V-2 miały być wystrzeliwane z ruchomych ramp. Każda ruchoma jednostka rakietowa składała się z 25 specjalnych pojazdów, które przemieszczały się tylko podczas nocy żeby uniknąć ataku ze strony alianckiego lotnictwa. Rakiety były wystrzeliwane w lasach, aby chronić je zarówno przed wiatrem, jak i nieprzyjacielskim lotnictwem. Pierwsza rakieta V-2 odpalona została 7 września 1944 o godz. 8.30 naParyż. Do 27 marca 1945 roku z Holandii odpalono około 5500 rakiet, z których 2894 trafiłyLondyn, a około 1600Antwerpię. Celem były także inne miasta, m.in.Liège iBruksela wBelgii,Lille i Paryż weFrancji,Maastricht w Holandii i most wRemagen (już po zajęciu przez wojska alianckie). Przeciwko ostatnio wymienionemu celowi wystrzelono 11 rakiet, ale żadna z nich nie trafiła w cel[5]. Od 12 październikaHitler wydał rozkaz atakowania rakietami tylko Londynu iAntwerpii (jedynego w 1944 dużego portu aliantów zaopatrującego front zachodni).
Do zakończenia działań bojowych przez jednostki rakietowe ogółem odpalono 5500 rakiet V-2[5]. Około 70% z nich trafiło w cele. Ostatnią rakietę odpalono 27 marca 1945[5]. Ogółem ataki rakiet V-2 spowodowały śmierć 7250 żołnierzy i cywilów.
Po zakończeniu wojny Wernher von Braun przechwycony został przez Amerykanów (zobacz:operacjaPaperclip). V-2 stał się podstawą rozwoju pocisków balistycznych w USA, ZSRR, Chinach oraz Francji[13].
Duża grupa naukowców i konstruktorów programu V-2 została aresztowana, wielu z nich zostało przewiezionych doUSA, gdzie stanowili następnie trzon personalny programu balistycznegoUS Army.Związek Radziecki dla przechwyconych przez siebie niemieckich specjalistów programu V-2 – w tymHelmutta Groettrupa, prawej ręki Brauna[14] – utworzył pierwotnie ośrodek naukowo-badawczyInstytut Rabe wNordhausen, gdzie mieli kontynuować swoją pracę. 22 października 1946 roku jednakżeNKWD aresztował ich wraz z rodzinami oraz specjalistami innych dziedzin techniki wojskowej i tę grupę około pięciu tysięcy osób wywieziono w głąb ZSRR, gdzie mieli kontynuować swoje prace pod ścisłym nadzorem[13][15]. W konsekwencji niemieccy konstruktorzy V-2 wnieśli znaczący wkład zarówno do amerykańskich, jak i radzieckich programów balistycznych[13].
↑W głowicy bojowej zastosowano materiał wybuchowy o względnie niskiej sile eksplozji. Rozwiązanie to spowodowane było chęcią uniknięcia jego przedwczesnej detonacji podczas lotu – na skutek tarcia wywołanego oporem aerodynamicznym niektóre elementy rakiety nagrzewały się do temperatury około +650 °C (zawww.v2rocket.com).
↑abcMartinM.MiddlebrookMartinM.,Nalot na Peenemünde,MarianM.Duryasz (tłum.),RajmundR.Szubański, Warszawa: MON, 1987,ISBN 83-11-07319-8,OCLC749547595. Brak numerów stron w książce
↑Teczka Hitlera, red. Henrik Eberli, Mathias Uhl, Świat Książki, Warszawa 2005, Bertelsmann Media Sp.z o.o.,ISBN 83-247-0047-1; s. 137.
↑abcNorman Polmar: Cold War Submarines, The Design and Construction of U.S. and Soviet Submarines. K.J. More. Potomac Books, Inc, 2003.ISBN 1-57488-530-8. (ang.). Brak numerów stron w książce
