Uzdrowisko,kurort[2] –miejscowość dysponująca naturalnymi czynnikami leczniczymi, do których zalicza sięwody mineralne oraz właściwości klimatyczne. Warunkiem koniecznym do utworzenia uzdrowiska (lub uczynienia miejscowości uzdrowiskiem) jest występowanie walorów przyrodniczych. Wody mineralne służą do kąpieli leczniczych i do kuracji pitnej, a właściwości klimatyczne stosowane są wklimatoterapii[3].
WPolsce termin „uzdrowisko” został zdefiniowany ustawowo jako obszar, na terenie którego prowadzone jestlecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych[4]. W 2025 r. w Polsce za uzdrowiska uznanych jest 47 miejscowości, a w 2010 r. w zakładach opieki stacjonarnej, tj. w szpitalach i sanatoriach uzdrowiskowych na terytorium kraju przebywało 572,9 tys. kuracjuszy stacjonarnych, z których 7,4% stanowilicudzoziemcy[5].
Uzdrowiska bywają nazywanekurortami[2] (zniem.kur – kuracja,ort – miejscowość), a osoby przebywające naleczeniu w uzdrowisku –kuracjuszami.
Aby otrzymać status uzdrowiska w Polsce, obszar musi[4]:
Obecnie w Polsce uzdrowiska mogą być uznane przezRadę Ministrów na wniosekministra właściwego do spraw zdrowia[6].
Ustawa[4] wprowadza również definicjęobszaru ochrony uzdrowiskowej. Jest to szczególna forma ochrony obszaru, który w przyszłości może uzyskać miano uzdrowiska. Aby uzyskać status obszaru ochrony uzdrowiskowej muszą być spełnione wszystkie warunki jakie powinno spełniać uzdrowisko z wyłączeniem konieczności funkcjonowania zakładów lecznictwa uzdrowiskowego i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego.
Warunkami naturalnymi niezbędnymi do prowadzenia lecznictwa są właściwości leczniczeklimatu, walory przyrodnicze i estetyczne krajobrazu, naturalne zasobywód mineralnych, gazów ipeloidów (borowin), leczniczy wpływmorza oraz inne czynniki biofizyczneśrodowiska, wywierające korzystny wpływ naorganizm człowieka.
Aby uzdrowisko pełniło swoją funkcję w sposób właściwy, musi posiadać na swoim terenie: pijalnie wód mineralnych,kąpieliska (łazienki), inhalatornie lub park zdrojowy. W uzdrowiskach buduje się zwykle obiekty sanatoryjne oraz szpitale uzdrowiskowe. Powstaje również infrastruktura wypoczynkowa w postaci hoteli, pensjonatów, domów wypoczynkowych, obiektów kulturalnych (teatry letnie, muszle koncertowe itp.) oraz gastronomicznych[3].
W układzie przestrzennym miejscowości uzdrowiskowej zazwyczaj oddziela się wyraźnie część mieszkalną od części, w której zgrupowane są obiekty lecznicze. Miejscem łączącym te dwie jednostki morfologiczne uzdrowiska jest przeważnie park zdrojowy[3].
Zgodnie z polskim ustawodawstwem do nazwy miejscowości, w której granicach administracyjnych znajduje się obszar uzdrowiska, może zostać dodany odpowiednio wyraz „zdrój”, jeżeli podstawą leczenia uzdrowiskowego sąwody lecznicze, bądź wyraz „cieplice” lub zwrot „uzdrowisko termalne”, jeżeli podstawą leczenia uzdrowiskowego sąwody termalne[7]. Wjęzyku potocznym te dodatki nazewnicze bywają często opuszczane.
Uzdrowiska dzieli się ze względu na położenie (nadmorskie, nizinne, podgórskie i górskie) oraz rodzaje wykorzystywanych czynników leczniczych (wodolecznicze,borowinowe,klimatyczne,morskie,lecznictwa podziemnego i mieszane).
Pierwsze uregulowanie prawne w Polsce z 1922 r. uznawało za uzdrowiska[8]:
Był to dość szeroki zbiór obszarów i miejscowości. Ustawa wprowadzała także pojęcie „uzdrowiska posiadającego charakter użyteczności publicznej”, które korzystały ze specjalnej opieki i pomocy państwa[9]. Posiadały ponadto szczegółowe uregulowania prawne i wymagania. Uzdrowiska takie uznawała jedynie Rada Ministrów na wniosek Ministra Zdrowia Publicznego, a potem sam Minister[10].
Ustawa z 1966 r. ograniczała pojęcie „uzdrowiska” do miejscowości będących - w myśl dotychczasowych przepisów - „uzdrowiskami o charakterze użyteczności publicznej” oraz innych miejscowości, w których były wtedy prowadzone zakłady lecznictwa uzdrowiskowego[11]. Minister Zdrowia i Opieki Publicznej wydał wykaz miejscowości uznanych za uzdrowiska z 1 styczniem 1967 r., gdzie widniało 36 miejscowości[12]. Kolejne uzdrowiska były uznawane przez Radę Ministrów i Ministra Zdrowia.
Ustawa z 2005 r. uznała za uzdrowiska obszary uznane na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów[13].
