Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Ural

Na mapach:60°N 59°E/60,000000 59,000000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy pasma górskiego. Zobacz też:inne znaczenia.
Ural
Ilustracja
fragment Uralu Subpolarnego w kwietniu 2007
Kontynent

Europa
Azja

Państwo

 Rosja

Najwyższy szczyt

Narodnaja (1895 m n.p.m.)

Długość

2100 km

Powierzchnia

781 000 km²

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Ural”
60°N 59°E/60,000000 59,000000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Ural (ros. Урал) –łańcuch górski wRosji, którym biegnieumowna granica między Europą a Azją.

Charakterystyka

[edytuj |edytuj kod]

Łańcuch górski o rozciągłościpołudnikowej odMorza Karskiego (Zatoka Bajdaracka) na północy do środkowego odcinka rzekiUral na południu, tuż przy granicy Rosji zKazachstanem. Długość łańcucha wynosi 2100 km, szerokość 40–150 km. Najwyższym szczytem jestNarodnaja o wysokości 1895 mn.p.m[1].

Ural jest fałdowym górotworemhercyńskim. Wyższe partie zbudowane są głównie zeskał metamorficznych imagmowych (gnejsy,kwarcyty,łupki krystaliczne). Niższe warstwy tworząskały osadowe[1][2].

Ural z podziałem na strefy

Podział Uralu

[edytuj |edytuj kod]

Zachodnie stoki i pogórze Uralu nazywane jest Poduralem, a wschodnie – Zauralem[8].

Ural oddzielaNizinę Wschodnioeuropejską na zachodzie odNiziny Zachodniosyberyjskiej na wschodzie.

Północnym przedłużeniem Uralu są wzgórzaPaj-Choj (według niektórych źródeł stanowią najbardziej na północ wysuniętą część Uralu)[1]. Południowy Ural graniczy z wyżynąWielki Syrt (Obszczyj Syrt) na zachodzie i zPłaskowyżem Turgajskim na wschodzie. Południowe przedłużenie Uralu stanowią niskie góry –Mugodżary, a dalej na południe – płaskowyżUstiurt.

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Ponieważ kupcy zBliskiego Wschoduhandlowali zBaszkirami i innymi ludami zamieszkującymi zachodnie stoki Uralu aż poWielki Perm, co najmniej od X wiekuśredniowieczni geografowie z Bliskiego Wschodu wiedzieli o istnieniu tego pasma górskiego, rozciągającego się poOcean Arktyczny na północy. Pierwsząruską wzmiankę o górach na wschód odNiziny Wschodnioeuropejskiej zawieraKronika Pierwotna, w której opisana jest wyprawaNowogrodzian do górnego bieguPeczory w 1096 roku.

W ciągu następnych kilku stuleci Nowogrodzianie zajmowali się handlemfutrami i pobieralidaniny zJugry i Wielkiego Permu, powoli rozszerzając swoją działalność na południe. Pierwsze wzmianki o rzekachCzusowaja iBiełaja pojawiły się w kronikach odpowiednio w 1396 i 1468 roku. W 1430 r. nadKamą u podnóża Uralu założono miastoSolikamsk, gdzie w otwartychwarzelniach produkowanosól. W 1472 r.Iwan III zdobył Perm, Peczorę i Jugrę od upadającejRepubliki Nowogrodzkiej. Dzięki wyprawom na Ural w latach 1483 i 1499–1500Moskwie udało się całkowicie podporządkować Jugrę.

Mniej więcej w tym samym czasie, na początku XVI wieku, polski geografMaciej z Miechowa we wpływowymTractatus de duabus Sarmatiis (1517) dowodził, że w Europie Wschodniej w ogóle nie magór, podważając punkt widzenia niektórych autorów klasycznegoantyku, popularny w okresierenesansu. GdySigismund von Herberstein wUwagach o Sprawach Moskiewskich (1549) podał za źródłami rosyjskimi, że za Peczorą znajdują się góry i utożsamił je zGórami Ryfejskimi iHyperborejczykami starożytnych autorów, istnienie Uralu, a przynajmniej jego północnej części, utrwaliło się w geografii zachodniej. Ural Środkowy i Południowy były wówczas jeszcze w dużej mierze niedostępne i nieznane geografom rosyjskim i zachodnioeuropejskim.

W latach pięćdziesiątych XVI wieku, po pokonaniu przezcarat rosyjskiChanatu Kazańskiego i stopniowej aneksji ziem Baszkirów, Rosjanie dotarli do południowej części łańcucha górskiego. W 1574 roku założyliUfę. Górny bieg Kamy i Czusowej na Środkowym Uralu, wciąż niezbadane, a także częśćTransuralii, która wciąż znajdowała się w rękachChanatu Syberyjskiego, zostały przyznaneStroganowom kilkoma dekretami cara w latach 1558–1574. Ziemie Stroganowów stanowiły bazę wypadową do wkroczeniaJermaka na Syberię. Około 1581 Jermak przeprawił się przez Ural zCzusowaja doTagiłu. W 1597 roku zbudowanodrogę Babinowa przez Ural z Solikamska do dolinyTury, gdzie w 1598 roku założono miastoWierchoturie (Górna Tura). Wkrótce potem założono tamurząd celny, a droga ta na długi czas stała się jedynym legalnym połączeniem między europejską Rosją aSyberią. W 1648 roku u zachodnich podnóży Środkowego Uralu zostało założone miastoKungur.

W XVII wieku odkryto na Uralu pierwsze złożarud żelaza imiedzi,miki,kamieni szlachetnych i innychminerałów. Powstawałyhuty żelaza i miedzi, szczególnie szybko za panowaniaPiotra I. W latach 1720–1722 zlecił onWasilijowi Tatiszczewowi nadzorowanie i rozwójgórnictwa i hutnictwa na Uralu. Tatiszczew zaproponował budowę nowej hutymiedzi w Jegorczyku, która miała stać się rdzeniem miastaPerm, oraz nowej hutyżelaza naIsecie, która w momencie budowy miała być największą na świecie i dać początek miastuJekaterynburg. Obie fabryki zostały założone przez następcę Tatiszczewa,Georga Wilhelma de Gennina(inne języki) w 1723 roku. Tatiszczew powrócił na rozkazcesarzowej Anny, by w latach 1734–1737 zastąpić Gennina. Transport produktów hutniczych na rynki europejskiej Rosji wymagał budowyDrogi Syberyjskiej z Jekaterynburga przez Ural do Kunguru iJegorszczyzny (Perm) i dalej doMoskwy, która została ukończona w 1763 r., zastępując drogę Babinowa. Odkrycia bogatych złóż rud oraz ich systematyczne wydobycie przekształciło ostatecznie region w największe zaplecze mineralne Rosji. W 1745 roku wBieriozowskoje odkrytozłoto, a później w innych złożach. Wydobywa się je od 1747 roku.

Pierwsze obszerne badaniageograficzne Uralu zostały ukończone na początku XVIII wieku przez rosyjskiego historyka i geografa Wasilija Tatiszczewa na polecenie Piotra I. Jeden z pierwszych naukowych opisów został opublikowany w latach 1770-71. W ciągu następnego stulecia region ten był badany przezgeologówAleksandra Karpińskiego,Rodericka Murchisona iAlexandra von Keyserlinga(inne języki), botanikaPorfirego Kryłowa, zoologaLeonida Sabanejewa(inne języki), paleontologaÉdouarda de Verneuila(inne języki) i przyrodnikaAlexandra von Humboldta. W 1845 Murchison, który wedługEncyklopedii Britannica „w 1841 r. sporządził pierwszą mapę geologiczną Uralu” opublikował wraz z de Verneuilem i von KeyserlingiemGeologię Rosji w Europie i na Uralu.

Pierwszakolej przez Ural połączyła Perm z Jekaterynburgiem przezCzusowoj,Kuszwę iNiżny Tagił (1878). W 1890 r. linia kolejowa połączyła Ufę zCzelabińskiem przezZłatoust. W 1896 roku odcinek ten stał się częściąKolei Transsyberyjskiej. W 1909 roku przez Kungur przebiegała kolejna linia kolejowa łącząca Perm z Jekaterynburgiem, będąca częścią Trasy Syberyjskiej. Ostatecznie zastąpiła ona odcinek Ufa – Czelabińsk jako główna magistrala Kolei Transsyberyjskiej.

Najwyższy szczyt Uralu,Narodnaja (wysokość 1.895 m), został zidentyfikowany w 1927 r.

W okresie industrializacjiZwiązku Radzieckiego w latach 30. XX wieku na południowo-wschodnim Uralu powstało miastoMagnitogorsk, będące ośrodkiem wytopu żelaza i produkcji stali. Podczasniemieckiej inwazji na Związek Sowiecki w latach 1941–1942, góry były kluczowym elementemniemieckich planów podbojów. W obliczu groźby zajęcia znacznej części terytorium przez wroga, rząd ewakuował wiele przedsiębiorstw przemysłowych z europejskiej części ZSRR na wschodnie przedgórze Uralu, uważane za bezpieczne miejsce, poza zasięgiem niemieckim. Powstały trzy gigantyczne fabrykiczołgów:Urałmasz(inne języki) wSwierdłowsku (jak wówczas nazywano Jekaterynburg),Urałwagonzawod w Niżnym Tagilu iCzelabińska Fabryka Traktorów(inne języki) w Czelabińsku (wówczasTankograd – od ros. танк czyt. tank = czołg).

Po wojnie, w latach 1947–1948, przez Ural Polarny przebiegała kolejCzumŁabytnangi, zbudowana przez więźniówgułagu.

Majak, 150 km na południowy wschód od Jekaterynburga, był ośrodkiem sowieckiego przemysłu jądrowego i miejscemkatastrofy w Kysztymie (1957).

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

Ze względu na rozciągnięcie południkowe Uralu jego warunki klimatyczne są bardzo zróżnicowane – na północy panujeklimat subpolarny, na południuumiarkowany. Różne warunki klimatyczne panują też po zachodniej i wschodniej stronie pasma, co wiąże się z dominacją zachodnichwiatrów niosących wilgoć. O ile w środkowej części pasma roczneopady wynoszą około 600 mm, to po stronie zachodniej przekraczają 750 mm, a po stronie wschodniej – sięgają tylko 550 mm. Ma to w efekcie też wpływ na grubość pokrywy śnieżnej,wilgotność izachmurzenie – wszystko większe po stronie zachodniej. Ilości opadów maleją też na wyższych szerokościach od 61° i na południe od 55° szerokości geograficznej północnej[8].

W zimie często występujeinwersja temperatury – w wyższych partiach jest ona nierzadko wyższa, niż w niższych[8].

Surowce mineralne

[edytuj |edytuj kod]

Ural, podobnie jak inne stare pasma górskie, posiada bogate złoża mineralne:rudy żelaza (hematyt imagnetyt),miedzi,chromu (chromit),manganu,niklu,boksyty,złoto (zarówno okruchowe, jak i w żyłach),platynę,sól kamienną,węgiel kamienny,kamienie szlachetne,azbest i inne[8][9].

Środowisko przyrodnicze

[edytuj |edytuj kod]

Na północy pasmo pokryte jesttundrą, ku południu przechodzącą w lasy iglaste (tajga) i liściaste. Na samym południu występująlasostepy istepy[8].

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz multimedia związane z tematem:Ural

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abcWielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, tom 3, Góry Europy, Katowice: Stapis, 2007,ISBN 978-83-60429-04-4 .
  2. Ural Mountains, [w:]Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-12-02] (ang.).
  3. ПОЛЯРНЫЙ УРАЛ [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2020-12-02] .
  4. ПРИПОЛЯРНЫЙ УРАЛ [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2020-12-02] .
  5. СЕВЕРНЫЙ УРАЛ [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2020-12-02] .
  6. СРЕДНИЙ УРАЛ [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2020-12-02] .
  7. ЮЖНЫЙ УРАЛ [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2020-12-02] .
  8. abcdeL.S. Berg: Przyroda ZSRR. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 303-313.
  9. Уральские горы: описание, ископаемые, вершины [online], Наш Урал [dostęp 2020-12-02] (ros.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ural&oldid=74114933
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp