W angielskiej tradycji University of Oxford i University of Cambridge nazywane są łącznieOxbridge. Obie te uczelnie rywalizują z sobą w corocznych zawodach wioślarskichThe Boat Race.
Uniwersytet Oksfordzki składa się z wydziałów, które prowadzą wykłady, ćwiczenia i przeprowadzają egzaminy, oraz z 39 niezależnych od siebie kolegiów (ang.college) i 4Permanent Private Halls (czyli jednostek na niepełnych prawach kolegium nadzorowanych przez związki wyznaniowe), które skupiają studentów i profesorów, spełniają rolę akademików i zajmują się kształceniem studentów w systemie tutorialnym[11].
System kolegialny uniwersytetu został przejęty od średniowiecznegoUniwersytetu Paryskiego. Najstarsze kolegium w Oksfordzie toUniversity College, założony w 1247. Kolegia dzielą się naundergraduate colleges (większość kolegiów), w których odbywa się kształcenie na poziomie licencjatu i magisterium oraz przeprowadza przewody doktorskie, orazpostgraduate colleges (niektóre kolegia, np.Nuffield), w których odbywa się kształcenie tylko na poziomie magisterium i doktoratu. Wyjątkiem jestAll Souls College, który jest przeznaczony tylko dlafellows, czyli profesorów uniwersytetu. Przynależność do tego kolegium jest uznawana za najbardziej prestiżowe wyróżnienie w brytyjskim świecie akademickim. Do All Souls College należał Polak, profesorLeszek Kołakowski.
Rok szkolny w Oksfordzie podzielony jest na trymestry:
Michaelmas – październik-grudzień
Hilary – styczeń-marzec
Trinity – kwiecień-czerwiec
Tradycyjnie kolegia rywalizują ze sobą. Co roku publikowany jest ranking kolegiów na podstawie wyników akademickich studentów, nazywanytabelą Norringtona.
Uniwersytet Oksfordzki zarządza siecią ponad 100 bibliotek, przechowujących dziesiątki milionów woluminów, co wraz z katalogami elektronicznymi czyni ją największą siecią bibliotek w Wielkiej Brytanii i jedną z największych na świecie[12]. W jej skład wchodzi 31 bibliotek zrzeszonych w sieci Bibliotek Bodlejańskich, na czele której stoi najstarsza z nichBodleian Library, zaś pozostałe działają przy kolegiach,permanent private halls oraz wydziałach[12].
Dokładna data założenia uniwersytetu nie jest znana, ale wiadomo, że należy on do najstarszychśredniowiecznych uniwersytetów. Istnieją dane wskazujące na to, że wykładano tu już w roku 1096. Od 1167, w którym królHenryk II zakazał Anglikom studiować naUniwersytecie Paryskim, Uniwersytet Oksfordzki zaczął gwałtownie się rozwijać i zyskiwać na znaczeniu. W tym czasie założono pierwszeHalls of Residence (w pewnym stopniu odpowiadającekonwiktom), które później stały się kolegiami (ang.:colleges).
Akademicy nie żyli w przyjaźni z mieszkańcamiOksfordu, co w czasachśredniowiecznych było ogólnym standardem w stosunkach uniwersytet–miasto. W 1209 jeden ze studentów został oskarżony o gwałt na mieszczance. Mieszczanie aresztowali trzech przyjaciół domniemanego gwałciciela (on sam się ukrywał), którzy zostali następnie powieszeni na rozkaz królaJana. Na skutek tego zajścia, wielu uczonych rozpierzchło się po kraju, a część z nich najprawdopodobniej założyłaUniversity of Cambridge.
Mieszkańcy miasta szukali pomocy w zażegnaniu konfliktu z akademikami u legata papieskiego,Nicholasa de Romanis, który w roku 1214 usiłował rozwiązać problem, nadając uniwersytetowi kartę praw i ustanawiając urząd kanclerza (ang.Chancellor). Choć poprawiło to sytuację uniwersytetu, niesnaski bynajmniej się nie zakończyły.
W XIII-XIV wieku środowisko naukowe Oksfordu odegrało ważną rolę w rozwoju nauk matematyczno-przyrodniczych. Działali tu m.in.Robert Grosseteste,Roger Bacon i inni przedstawiciele tzw.szkoły oksfordzkiej.
W roku 1355, w dniu św. Scholastyki, czyli 10 lutego, w lokalnej tawernie kłótnia pomiędzy miejscowymi a dwoma studentami przerodziła się w bijatykę, a potem dwudniowe zamieszki, w wyniku których zabitych zostało 63 akademików i około 30 miejscowych. Po tym wydarzeniu, królEdward III potwierdził prymat Uniwersytetu nad miastem, nadając mu dodatkowe przywileje i nakazującburmistrzowi oraz radzie miejskiej co roku w dniu św. Scholastyki przechodzić ulicami miasta z odkrytymi głowami i płacić Uniwersytetowi grzywnę: jednego pensa za każdego zabitego akademika. Trwało to aż do roku 1825. Również od XIV wieku dwóch posłów reprezentuje Uniwersytet wIzbie Gmin.
W XIX wieku wteologiianglikańskiej dużą rolę odegrał tzw.ruch oksfordzki (reprezentowany m.in. przezJohna Henry’ego Newmana), dążący do odnowieniaKościoła anglikańskiego na zasadach wczesnochrześcijańskich i dający początekkatolicyzującemuanglikanizmowi (reprezentowanemu m.in. przez oksfordczyka,C.S. Lewisa). W filozofii na Uniwersytecie rozwinął się tzw. idealizm brytyjski (odłamheglizmu, reprezentowany m.in. przezF.H. Bradleya), a później w opozycji do niego tzw. oksfordzka szkoła realistów. Pod względem strukturalnym Oksford pozostał uniwersytetem kolegialnym, jakkolwiek w XIX w. przeszedł reorganizację na wzór uniwersytetów niemieckich (łączenie funkcji dydaktycznej z prowadzeniem badań naukowych), rozbudowano podział na wydziały, wprowadzono laboratoria, pracownie, instytuty uniwersyteckie. Położono większy nacisk na rozwój nowoczesnychnauk ścisłych i przyrodniczych. Pod koniec XIX w. dopuszczono do studiów kobiety. Powstały wówczas kolegia żeńskie, które jednak z biegiem czasu zaczęły przyjmować również mężczyzn (ostatni z tej grupy,St Hilda’s College, uczynił to w 2008 roku). W drugiej połowie XX w. nastąpiła zmiana programu studiów, wprowadzono system wielostopniowy,studia podyplomowe, oraz przyłączono do uniwersytetu wiele centrów i instytutów.
Master of Arts, który na zachodzie Europy oznacza zazwyczaj to samo co tytuł magistra w Polsce, jest związany z dziedzictwem uczelni. Zakłada się, że nawet formalnie nie uzyskując dyplomu magistra, dana osoba przyswaja wiedzę i reprezentuje pewien poziom naukowy, zgodnie z ideą nauczania na uczelniach, a nie tylko uczeniu celem uzyskania/wydawania dyplomu. Dlatego zgodnie z tradycją dyplom jest wydawany studentowi w siedem lat poimmatrykulacji. Koszt wydania dyplomu wynosi dziesięćfuntów[13][14][15].
