W XV i na początku XVI w. Uniwersytet Krakowski przeżywał okres rozkwitu, jednak już w wieku XVI znalazł się w kryzysie, podupadł i stracił pozycję[6]. Kryzys ten pogłębiał się w wieku XVII i XVIII[6]. W 1777 rokuHugo Kołłątaj, występując jako wizytatorKomisji Edukacji Narodowej, podjął próbę zreformowania i poprawy poziomu naukowego uczelni – wówczas Szkoły Głównej Koronnej. Reforma polegała na stworzeniu nowej struktury organizacyjnej, wprowadzeniu wykładów z literatury polskiej, nauk przyrodniczych, powstaniu obserwatorium astronomicznego,ogrodu botanicznego, klinik oraz pierwszych laboratoriów. Język polski został głównym językiem wykładowym, a profesorami zostali uczeni wykształceni za granicą w duchufilozofii oświecenia[6]. Umożliwiono dostęp do nauki studentom pochodzącym zmieszczaństwa.
W latachRzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846) Uniwersytet Jagielloński odgrywał istotną rolę w życiu politycznym, jednak ani poziom nauczania, ani liczba studentów nie podniosły się znacząco. W pierwszej połowie XIX wieku większymi ośrodkami akademickimi od krakowskiego stały się uczelnie wWarszawie iWilnie. Dopiero przyznanieGalicji autonomii w ramachmonarchii austro-węgierskiej w 1867 roku przyniosło poprawę sytuacji uniwersytetu, prowadząc do dynamicznego rozwoju badań przyrodniczych i humanistyki.
Pierwsze kobiety mogły podjąć studia na uczelni w 1894 roku. Pierwsza kobieta została wykładowczynią w 1927 r. W dwudziestoleciu międzywojennym Uniwersytet Jagielloński kontynuował działalność i był dużym ośrodkiem akademickim wodrodzonej Polsce (1918–1939). W roku akademickim 1937/38 na wszystkich wydziałach uniwersytetu wprowadzono zasadęnumerus clausus dla studentów pochodzenia żydowskiego, a w roku akademickim 1938/39 nie przyjęto żadnej osoby pochodzenia żydowskiego na medycynę i farmację. W listopadzie 1938 na UJ zaprowadzonogetto ławkowe[9][10].
6 listopada 1939, wkrótce po wybuchuII wojny światowej i zajęciu Krakowa, niemieccy okupanci w ramach akcjiSonderaktion Krakau zgromadzili pod pretekstem wykładu ponad stu czterdziestu profesorów i asystentów uniwersytetu, których aresztowano i zesłano doobozu koncentracyjnego w Sachsenhausen[b]. W czasie trwania wojny (1939–1945) uniwersytet był zamknięty, lecz kilkuset studentów i profesorów brało udział wtajnym nauczaniu.
Współcześnie w skład UJ wchodzi trzynaście wydziałów głównych oraz trzy wydziały Collegium Medicum. W 2016 roku uczelnia zatrudniała na wszystkich wydziałach około czterech tysięcy pracowników naukowych, studiowało na niej ponad czterdzieści tysięcy osób: studentów, doktorantów oraz słuchaczy studiów podyplomowych[3]. W 2021 roku w rankingu szkół wyższych miesięcznikaPerspektywy UJ został sklasyfikowany jako najlepsza uczelnia wyższa w Polsce[11].
Uniwersytet posiada i wykorzystuje do celów dydaktyczno-naukowych szereg budynków, które są zlokalizowane na terenie Krakowa: I Kampus w obrębieStarego Miasta, II Kampus w obrębie ulicy Krupniczej i Alei Trzech Wieszczów,III Kampus na Ruczaju, obiekty Collegium Medicum w obrębie ulic Kopernika i Śniadeckich oraz liczne inne obiekty rozproszone na terenie miasta i poza nim. Główną biblioteką uniwersytecką jestBiblioteka Jagiellońska – jedna z największych bibliotek w Polsce. W najstarszym gmachu uniwersyteckimCollegium Maius znajduje sięMuzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, stworzone przezKarola Estreichera.
Jako jedyna uczelnia w Polsce Uniwersytet Jagielloński jest członkiem wielu stowarzyszeń zrzeszających najbardziej prestiżowe uniwersytety świata, m.in.Grupy Coimbra,Europaeum czySieci Utrechckiej.
Podobnie jak inneśredniowieczne uniwersytety, uczelnia w Krakowie funkcjonowała początkowo jakostudium generale. Powstała ona staraniem królaKazimierza III Wielkiego 12 maja 1364 roku i była drugą uczelnią uniwersytecką pouniwersytecie praskim (1348 r.) w tej części Europy. Faktycznie Uniwersytet swoją działalność rozpoczął dopiero w 1367 roku, prowadząc wykłady na trzechwydziałach:sztuk wyzwolonych (1 katedra),medycyny (2 katedry) iprawa (8 katedr, w tym 5prawa rzymskiego). Uczelnia wzorowana była na uniwersytetach włoskich (w szczególnościUniwersytecie Bolońskim), ściśle związanych z państwem, z czołową pozycją wydziału obojga praw i bez wydziału teologii (w przeciwieństwie do Uniwersytetu Praskiego, wzorowanego naparyskim modelu uniwersyteckim i podlegającym Kościołowi)[12]. Ustrój wewnętrzny oparty był na samorządzie studentów niezależnym od czynników kościelnych. Po raz pierwszy w historii studenci prawa po wykładach mieli odbywać swego rodzaju praktyki w sądach. Krakowskie studium generale ukończyło tylko 6 osób na wydziale artium. Rychła śmierć króla w 1370 oraz brak zainteresowania ze stronyLudwika Węgierskiego doprowadziła do zaniechania jego działalności. Z dorobku naukowego z czasów Kazimierza Wielkiego zachowały się trzy kodeksy, m.in. z 1367 r. (kolofon:in castro Cracoviensi seu in universitate studii) oraz z 1369 r. (kolofon:per manus cuisdam studentis).
W 1390 roku został reaktywowany, a w 1391 wznowił swoje nauczanie dzięki osobistym zabiegom królowejJadwigi Andegaweńskiej na dworze papieskim[13]. W swoimtestamencie królowa zapisała krakowskiej uczelni swój majątek osobisty. Klejnoty władczyni umożliwiły odnowienie uniwersytetu w 1400 roku w pełnym kształcie, z czterema wydziałami typowymi dlaśredniowiecznych uniwersytetów. Spośród nich najważniejszy byłWydział Teologiczny, który dla każdegoprofesora był ukoronowaniem kariery naukowej. Wydział ten utworzony został jeszcze za życia Jadwigi, w 1397 roku dzięki uzyskanej przez królową bulli papieskiejBonifacego IX[8]. Uniwersytet Jagielloński był pierwszym uniwersytetem w Europie posiadającym samodzielne katedry matematyki i astronomii. Zostały one utworzone w 1406 roku.
Był instytucją kościelną i duchowną, z ramieniaStolicy Apostolskiej nadzór nad nim sprawowałbiskup krakowski jako kanclerz urodzony. Był także korporacją prawną, posiadał samorząd swojego majątku i własne sądownictwo spoczywające w ręku rektora[14].
W XV i na początku XVI wieku Uniwersytet Krakowski przeżywał okres rozkwitu. Studiowali na nim także studenci zagraniczni. Wówczas to rektorami uczelni byliStanisław ze Skarbimierza iPaweł Włodkowic. Znana była krakowska szkołamatematyczna iastrologiczna. W Krakowie studiowałMikołaj Kopernik, a także wielu późniejszych profesorów zachodnioeuropejskich. Kraków był też ważnym ośrodkiem naukowym naukalchemicznych, których uczyli profesorowiemedycyny.
Upadek Uniwersytetu Krakowskiego zaczął się już w dobiehumanizmu, około 1460 roku. Pierwsze reformy dyscyplinarne potrzebne były już w latach 1480, 1485 i 1491. Biskup krakowskiJan Konarski isynody prowincjonalne w latach 1505, 1510 i 1523 oraz papieżLeon X domagali się reformy akademii poprzez rozszerzenie nauczania nauk przyrodniczych i humanistycznych oraz wprowadzeniegreki ijęzyka hebrajskiego.
Ze względu na to, że nurtyreformacji zostały odrzucone przez władze Uniwersytetu Krakowskiego, druki innowiercze podlegałycenzurze, a profesorowie – zwolennicy reformacji opuścili miasto, akademia straciła studentów zagranicznych, a liczba studentów polskich i litewskich zmalała. Bogatsi coraz częściej wybierali studia za granicą, w Niemczech,Bolonii czyPadwie. W Krakowie studiowała młodzież uboższa, oddająca sięrabusiostwu, bójkom krwawym, napadom rozbójniczym po okolicy, dzikości i barbarzyństwu[15].
KrólZygmunt I Stary dla poparcia krajowejAlmae Matris, zakazał w 1534 roku specjalnym edyktem, cofniętym zresztą już w kilka lat później, wyjazdów na uniwersytety zagraniczne, a w 1544 roku nadał przywilej szlachectwa zasłużonym dwudziestoletnią pracą nauczycielską profesorom Uniwersytetu Krakowskiego[16].
W połowie XVIII wieku pojawiły się pierwsze reformy. Uniwersytety w tamtym okresie miały stać się w zasadzie wyższymi szkołami zawodowymi[18]. Wprowadzono m.in. systematyczne nauczaniejęzyków niemieckiego ifrancuskiego, wykłady na temat prawa polskiego, geografii i inżynierii wojskowej. W roku 1748 powstała katedra prawa natury. Niepowodzeniem skończyły się za to starania o sprowadzenie do Krakowa wykładowców z zagranicy.
Reformy objęły również samą uczelnię. W 1777 rokuHugo Kołłątaj podjął próbę zreformowania akademii[22] w oparciu o projektO wprowadzeniu dobrych nauk do Akademii Krakowskiej i założeniu Seminarium na nauczycielów szkół wojewódzkich[23]. Projekt ten postulował nazwanie uczelniAtheneum Augusti i podzielenie jej na pięć wydziałów (akademii)[23]:
Akademia Nauk Pięknych,
Akademia Filozofów,
Akademia Lekarska,
Akademia Prawna,
Akademia Teologiczna.
Kołłątaj zakończył nauczanie filozofii scholastycznej w Akademii Filozofów[24]. Kursy prowadzone na uniwersytecie miały trwać rok, a warunkiem ich podjęcia było ukończenie szkoły wojewódzkiej[25].
Elementarz... z 1785 wydrukowany w drukarni uniwersyteckiej z ramieniaTKE
Rozbiory Polski postawiły pod znakiem zapytania dalsze funkcjonowanie uniwersytetu. Po wkroczeniu wojsk austriackich podjęto decyzję o jego zamknięciu i dopiero interwencja w Wiedniu uchroniła go od takiego losu. Jednak jego rola została znacznie umniejszona. Również wcielenie Krakowa doKsięstwa Warszawskiego nie zmieniło tej sytuacji. WRzeczypospolitej Krakowskiej uniwersytet odgrywała istotną rolę polityczną. Posiadała szeroką autonomię wewnętrzną i znaczący wpływ na politykę państwa (władza rektora była w bardzo niewielkim stopniu ograniczona przez Senat Wolnego Miasta. Poza tym uczelnia delegowała trzech swych reprezentantów do 41 – osobowego Zgromadzenia Ogólnego i dwóch do Senatu). Jednak ani jej poziom, ani liczba studentów nie podwyższyły się znacząco, a pod względem prestiżu naukowego dała się wyprzedzić Warszawie i Wilnu. Od 1846, gdy Kraków ponownie włączono do Austrii, rząd w Wiedniu nie zmienił swojej wrogiej polityki.
Indeks studentki Wydziału Filozoficznego z lat 30. XX w. Warto zwrócić uwagę na dominującąłacinę
Na początku XX wieku studiowało na Uniwersytecie Jagiellońskim około 3 tysięcy studentów, w tym także pierwsze kobiety, które mogły podjąć studia dopiero w 1894, najpierw na wydziale farmacji, a później i innych. Legendarną pierwszą studentką pozostaje jednakNawojka, która podobno używała męskiego przebrania.
O politycznym życiu UJ aż do początków XX wieku decydowali konserwatyści. Na przełomie wieków wpływy zdobyli także nacjonaliści, socjaliści, ludowcy i w mniejszym stopniu chadecy. Spory między lewicowcami i prawicowcami dotyczące obecności duchownych na uczelni były powodemstrajku z przełomu 1910 i 1911 roku.
Po raz pierwszy kobieta na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskała habilitację w 1922 r., a pierwszą kobietę zatrudniono jako wykładowczynię w 1927 roku[26].
W okresie międzywojennym rozbudowano uniwersytet, powstał m.in. nowy gmachBiblioteki Jagiellońskiej. Jednak spory polityczne i kryzys ekonomiczny nie ominęły także uniwersytetu. Dochodziło m.in. do starć przedstawicieli różnych ugrupowań studenckich. Senat uczelni protestował przeciwko niektórym działaniom rządu, m.in. ograniczeniu autonomii szkół wyższych. Kryzys finansów państwowych w latach 30. doprowadził do likwidacji kilku katedr. W 1936 roku prezydentIgnacy Mościcki odznaczył Uniwersytet Jagielloński Krzyżem KawalerskimOrderu Odrodzenia Polski „za osiągnięte w przeciągu wielowiekowego istnienia bezcenne zdobycze w dziedzinie polskiej nauki, pielęgnowania tradycji historycznych i patriotycznego wychowania wielu pokoleń”[27]. W roku akademickim 1937/38 na wszystkich wydziałach uniwersytetu wprowadzono zasadęnumerus clausus studentów pochodzenia żydowskiego, ograniczając ich liczbę do około 10% ogólnej liczby studiujących. W roku akademickim 1938/39 nie przyjęto żadnej osoby pochodzenia żydowskiego na medycynę i farmację[28].
Wybuch wojny był najtrudniejszym momentem historii uniwersytetu. 6 listopada 1939, pod pretekstem wykładu, okupanci zaprosili profesorów i asystentów uniwersytetu, których aresztowano w liczbie 144 i zesłano doobozu koncentracyjnego. Łącznie aresztowano w ramachSonderaktion Krakau 183 osoby, w tym także profesorów i pracownikówAGH. Wielu z nich udało się przeżyć, łącznie jednak w latach 1939–1945 zginęło 34 profesorów uniwersytetu, w tym także zamordowanych w Katyniu przez Rosjan. W czasie trwania wojny uniwersytet był zamknięty, a jego wyposażenie niszczone. Mimo to zorganizowano nauczanie naTajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, w którym udział brało około 900 studentów. Rektorem tajnego uniwersytetu został profesorWładysław Szafer. Zajęcia prowadziło 140 naukowców. W tym okresie zniszczeniu uległy przechowywane w schowku Collegium Novum dwa dokumenty erekcyjne uczelni z 1364 i 1400 oraz zginęła część akt fundacyjnych i stypendialnych, uczelnia straciła również wiele materiałów z lat trzydziestych XX w.
Zajęcia uniwersyteckie udało się uruchomić w miesiąc po zakończeniu okupacji Krakowa. Do Krakowa przyjechali zmuszeni przezRosjan do repatriacji uczeni ze Lwowa i Wilna. Powojenna radość skończył się, gdy nadeszły czasystalinizmu. Kontrolę nad uniwersytetem przejęłaPZPR, która usunęła niektórych niepokornych profesorów. Wydzielonych zostało kilka wydziałów, z których stworzono nowe szkoły wyższe (Akademię Rolniczą,Akademię Wychowania Fizycznego,Akademię Medyczną), uległ też likwidacjiWydział Teologiczny. Niektórzy profesorowie, m.in.:Roman Ingarden, zostali wyrugowani z uczelni. Władze komunistyczne zlikwidowały także autonomię uczelni.
Przełom 1956 wpłynął na poprawę sytuacji uniwersytetu. Przy okazji jubileuszu 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało wiele nowych budynków uniwersyteckich (m.in.Collegium Paderevianum). Podczas obchodów 600-lecia założenia uczelni, 12 maja 1964Władysław Gomułka wręczył rektorowi prof.Lepszemu Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, przyznany Uniwersytetowi Jagiellońskiemu przezRadę Państwa „za wybitne osiągnięcia w rozwoju nauki polskiej”[29]. W 1968 roku, po strajkach studenckich, Kraków opuściło kilku profesorów pochodzenia żydowskiego.
Po przemianach ustrojowych uniwersytet działa w warunkach, w których przywrócono mu szerszą autonomię. W 1993 włączono na powrótCollegium Medicum, do 2004 UJ był jedynym uniwersytetem w Polsce posiadającym wydziały medyczne. Uniwersytet współpracuje międzynarodowo – jest m.in. członkiemGrupy Coimbra zrzeszającej najstarsze uniwersytety kontynentu europejskiego, a takżeEuropejskiego Stowarzyszenia Uniwersytetów,Sieci Utrechckiej, sieci IRUN i stowarzyszeniaEuropaeum[31]. Wysoka jakość nauczania i prowadzonych badań potwierdzana jest przez niezależne rankingi uczelni.
W Rankingu Szkół Wyższych 2012, 2013 i 2015 „Perspektyw” i „Rzeczpospolitej” Uniwersytet Jagielloński został uznany za najlepszą uczelnię w Polsce[68]. Uczelnia zajęła 41. miejsce w rankingu brytyjskiego tygodnika „Times Higher Education” stu najlepszych placówek naukowych dwudziestu rynków wschodzących[69]. W ogólnoświatowym rankingu szanghajskim jest klasyfikowany na miejscach 401–500[70].Według ogólnoświatowego rankingu publikowanego przez The Times Higher Education Supplement (QS World University Rankings) Uniwersytet Jagielloński plasuje się pomiędzy miejscem 401 a 450[71] (Uniwersytet Warszawski sklasyfikowany jest na 344. pozycji)[72], zaś w rankingu Center for World University Rankings zajął 429. miejsce[73].
Wedługwebometrycznego rankingu uniwersytetów świata ze stycznia 2015, pokazującego zaangażowanie instytucji akademickich w Internecie, uczelnia zajmuje 1. miejsce w Polsce wśród uniwersytetów, a na świecie 287. pośród wszystkich uczelni[74].
Historyczne statystyki dotyczące liczby studentów uczelni[75]:
Uniwersytet Jagielloński prowadzi 10 muzeów, które prezentują zbiory dotyczące historii uniwersytetu i niektórych jego wydziałów, oraz zbiory eksponatów z wybranych dziedzin gromadzonych przez stulecia przez krakowskich naukowców. Najcenniejsze zbiory znajdują się wMuzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, które mieści się w historycznym budynku Collegium Maius. Znajdują się tam m.in.Globus Jagielloński, jeden z pierwszych globusów, na którym oznaczono nowykontynent –Amerykę, przyrządy używane przezMikołaja Kopernika, drewnianą rzeźbę królaKazimierza Wielkiego z XIV wieku oraz wiele innych cennych eksponatów.
Centrum Edukacji Przyrodniczej[78] (początkowo Muzeum Historii Naturalnej; w organizacji) – powstaje nanowym kampusie, W skład CEP docelowo wchodzić ma 5 początkowo odrębnych muzeów funkcjonujących w ramach Wydziałów Biologii oraz Geografii i Geologii:
Uniwersytet Jagielloński użytkuje ponad 100 budynków na terenie całego miasta. Najstarsze budynki uniwersyteckie znajdują się naStarym Mieście, w jego zachodniej części skupionej wzdłuż ulic:Gołębiej,św. Anny iJagiellońskiej. Tutaj też znajduje się wybudowane w 1887Collegium Novum, które jest siedzibą władz Uniwersytetu: rektora i dziekanów. Powstało ono niedaleko najstarszego budynku uniwersyteckiego w PolsceCollegium Maius, który od 1400 był kolegium profesorów, a obecnie znajduje się tu muzeum Uniwersytetu. Kilka budynków znajduje się w innych częściach Starego Miasta, zwłaszcza przyulicy Grodzkiej w Krakowie iRynku Głównym.
Szpital Uniwersytecki znajdował się na terenieWesołej przy ulicach: Kopernika, Botanicznej, Grzegórzeckiej i Śniadeckich. Część klinik działa tam nadal. Przy ul. Kopernika znajduje sięTheatrum Anatomicum.
W roku 2019 przeniesiono większość klinik do nowego szpitala przy ul. Macieja Jakubowskiego 2 w Prokocimiu, znajdującego się obok Dziecięcego Szpitala Uniwersyteckiego. Szpital stanowi bazę dydaktyczną i naukowąCollegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
↑Historyczne nazwy: Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski;łac.Universitas Iagellonica Cracoviensis[5].
↑Co najmniej 20 spośród aresztowanych osób zmarło na skutek ciężkich warunków obozowych lub zostało zamordowanych.
↑Krystyna Pieradzka: Rozkwit średniowiecznego Krakowa w XIV i XV wieku. W: Kraków. Studia nad rozwojem miasta. Jan Dąbrowski (red.). Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1957, s. 181–182.
↑Władysław Chotkowski, księcia prymasa Poniatowskiego spustoszenia kościelne w Krakowie, w: Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny, serya II, t. XXXVI, Kraków 1918, s. 90.
↑Zarządzenie o nadaniu Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotego Krzyża Zasługi (M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464).
↑Ronald Modras: Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939. Kraków: Homini, 2014, s. 307.
↑Piotr Biliński: Adam Vetulani (1901–1976). Historyk prawa polskiego i kanoniczego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2023. Brak numerów stron w książce
Henryk Barycz: Alma Mater Jagiellonica. Kraków: 1958.
Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764. Kazimierz Lepszy (red.). Kraków: 1964.
Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765–1850. Kazimierz Opałek (red.). Kraków: 1965.
Mirosława Chamcówna: Epoka wielkiej reformy. W: Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765–1850. T. II, cz. I. Kraków: 1965.
Adam Vetulani: Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
Bogdan Suchodolski (wstęp i red.): Historia nauki polskiej. T. 1. Wrocław: 1970. Brak numerów stron w książce
Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1941–1945. M. i A. Zarębowie (red.). Kraków: 1975.
Stanisław Gawęda: Uniwersytet Jagielloński w okresie okupacji hitlerowskiej 1939–1945. Kraków: 1979.
Andrzej Kazimierz Banach: Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61–1917/18. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997.ISBN 83-7188-188-6.
Michał Bobrzyński: Z moich pamiętników. Brak numerów stron w książce Wyd. 1:Adam Galos (oprac.): Z moich pamiętników. Wrocław; Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957. Brak numerów stron w książce Wyd. 2:Adam Galos (oprac.): Z moich pamiętników. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 2006. Brak numerów stron w książce
Karol Estreicher: Dziennik wypadków. Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Brak numerów stron w książce Za lata 1939–1945 (t. I, 2001), 1946–1960 (t. II, 2002), 1961–1966 (t. III, 2003), 1967–1972 (t. IV, 2004), 1973–1977 (t. V, 2006), 1978–1980 (t. VI, 2013), 1981–1984 (t. VII, cz. I–II, 2014).
Stefan Grzybowski: Wspomnienia. Kraków: Zakamycze, 1999. Brak numerów stron w książce
Stanisław Grodziski: Klio, córka Mnemosyne, kelnerka z „Kopciuszka”. Kraków 1968–1982. Kraków: 2014. Brak numerów stron w książce Wydanie drugie uzupełnione: 2018.
Stanisław Waltoś: Wędrowanie po wyspach pamięci. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019. Brak numerów stron w książce
Zbiory pamiętnikarskie
Jerzy Michalewicz (oprac.): Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej. Kraków: Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego – Wydawnictwo i Drukarnia Secesja, 2005. Brak numerów stron w książce
.jpg)
_(cropped).jpg)
_tr.JPG)
%2c_6_sw._Anny_street%2c_Old_Town%2c_Krakow%2c_Poland.jpg)
.jpg)
