United States Navy –marynarka wojennaStanów Zjednoczonych; jeden z rodzajów amerykańskich sił zbrojnych odpowiedzialny za organizację, szkolenie oraz wyposażenie morskich sił zbrojnych – w tymKorpusu Piechoty Morskiej – do prowadzenia działań bojowych na morzu. W szczególności, zadaniem marynarki i piechoty morskiej Stanów Zjednoczonych jest poszukiwanie i niszczenie nieprzyjacielskich sił morskich oraz powstrzymywanie jego handlu morskiego; w celu zdobycia i utrzymania ogólnej przewagi morskiej; kontroli obszarów morskich o żywotnym znaczeniu, ochrony żywotnych linii żeglugowych; ustanowienia i utrzymania lokalnej przewagi (w tym powietrznej) w obszarze działań morskich; zajmowanie i obrona baz morskich; oraz przeprowadzanie operacji lądowych i powietrznych niezbędnych do prowadzenia kampanii morskich.
Marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych odpowiedzialna jest za organizację, szkolenie oraz wyposażenie morskich sił zbrojnych – w tymKorpusu Piechoty Morskiej – do prowadzenia działań bojowych na morzu[1]. W szczególności, zadaniem marynarki i piechoty morskiej Stanów Zjednoczonych jest poszukiwanie i niszczenie nieprzyjacielskich sił morskich oraz powstrzymywanie jego handlu morskiego; w celu zdobycia i utrzymania ogólnej przewagi morskiej; kontroli obszarów morskich o żywotnym znaczeniu, ochrony żywotnych linii żeglugowych; ustanowienia i utrzymania lokalnej przewagi (w tym powietrznej) w obszarze działań morskich; zajmowanie i obrona baz morskich; oraz przeprowadzanie operacji lądowych i powietrznych niezbędnych do prowadzenia kampanii morskich[1].
Zadania marynarki obejmują w szczególności:
Anti-Air Warfare (AAW). AAW obejmuje zwalczanie zagrożeń ze strony broni powietrznych wystrzeliwanych z powietrza, powierzchni bądź też spod wody.
Anti-Submarine Warfare (ASW) obejmuje skoordynowaną obronę za pomocą sił powietrznych (samolotów, helikopterów i pojazdów bezzałogowych), nawodnych i podwodnych przed atakiem przeprowadzanym spod wody. Z uwagi na niezwykle trudne środowisko działania, przeciwdziałanie temu rodzajowi zagrożeń stanowi jedno z najbardziej trudnych zadań.
Anti-Surface Warfare (ASUW) przeciwdziałanie zagrożeniom płynącym ze strony wrogich sił nawodnych, za pomocą własnych sił nawodnych, powietrznych i podwodnych, a także służb specjalnych i wywiadowczych.
Strike Warfare (STW) zadania uderzeniowe przeciwko celom lądowym, przeprowadzane za pomocą lotnictwa bazującego na pokładach lotniskowców, morskich wersji pocisków manewrujących, artylerii okrętowej oraz sił specjalnych
Amphibious Warfare (AMW) operacje o charakterze desantowym z morza przeprowadzane za pomocą sił morskich i lądowych na wrogie lub potencjalnie wrogie terytorium lądowe. Operacje tego typu angażują wszelkich typów okręty, bronie oraz siły specjalne, a także siły lądowe. Siły morskie odpowiedzialne są w tym przypadku za bezpieczne lądowanie sił powietrznych lub powietrzno-lądowych w drugim rzucie.
Command and Control Warfare (C2W). Integruje działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa operacyjnego, operacyjne działania pozoracyjne, działania psychologiczne, wojny elektronicznej oraz dezinformacyjne, a także ochronę sił własnych i sojuszniczych przed takimi działaniami ze strony przeciwnika.
Special Operations.Maritime Special Operations Forces (SOF) morskie siły specjalne zapewniają pośrednie i bezpośrednie wsparcie dla działań zmierzających do opanowania przestrzeni morskiej oraz misji demonstracji siły. Zdolne do działań tajnych siły SOF zapewniają zaawansowany poziom operacji wojskowych, hydrograficznych, rekonesansu, poszukiwań bojowych oraz akcji ratowniczych i dywersyjnych na zapleczu przeciwnika.
Mine Warfare (MW) operacje zarówno defensywne związane ze zwalczaniem zagrożeń minowychMine Counter Measures (MCM) jak i ofensywne w tym samym zakresie.
Naval Control of Shipping (NCS). Międzynarodowe operacje morskie wymagają niekiedy określonych form kontroli i koordynacji w danym regionie. Zapewnia to wsparcie dla dowództwa, oraz redukuje zakres niezbędnej obserwacji i rekonesansu, a także ułatwia zarządzanie międzynarodowymi siłami i zapobiega niepotrzebnym działaniom konfrontacyjnym z siłami przeciwnika.
W celu wypełniania powierzonych zadań, marynarka podlega podwójnej strukturze dowodzenia składającej się z (1) administracyjnej struktury dowodzenia biorącej początek odsekretarza marynarki (United States Secretary of the Navy - SECNAV) orazszefa operacji morskich (Chief of Naval Operations - CNO), oraz (2) operacyjnej struktury dowodzenia zaczynającej się głównodowodzących poszczególnych struktur operacyjnych[1].
Administracyjna struktura dowodzenia zapewnia instytucjonalnącywilną kontrolę nad flotą oraz równoważy interesy poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, umożliwiające też wspieranie floty w operacjach bojowych bez ingerencji w kierowanie operacyjne[1].
Operacyjna struktura dowodzenia oddziela dowódców poszczególnych flot oraz zespołów zadaniowych (task forces) od administracji i spraw związanych z zaopatrzeniem, które mogłyby przeszkadzać w wykonywaniu głównych zadań[1].
Instytucjonalnie US Navy zarządzana jest przez Departament Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (U.S. Department of Navy), kierowany przez cywilnego urzędnika w randze ministra –sekretarza Marynarki Wojennej (Secretary of Navy), choć od1947 pozostającego poza ścisłym kierownictwem rządu Stanów Zjednoczonych, tzw.gabinetem (cabinet). Bezpośrednim przełożonym sekretarza Marynarki Wojennej jestsekretarz obrony Stanów Zjednoczonych (Secretary of Defence) podległyprezydentowi państwa. Administracyjny łańcuch dowodzenia tym rodzajem sił zbrojnych w Stanach Zjednoczonych przedstawia schemat.
Najwyższym dowódcą wojskowym United States Navy jestszef operacji morskich (Chief of Naval Operations), któremu podlegają dowództwa niższego rzędu, w tym powołane przez niegodowództwo floty. Strukturę dowództwa floty przedstawia schemat:
Związki operacyjne marynarki wojennej ipiechoty morskiej – podobnie jak związkiarmii isił powietrznych – podlegają jednolitym dowództwom (Unified Commands). Większość sił floty przydzielona jest dowódcom komponentów morskich US Navy. Poniżej przedstawiono podstawową strukturę dowodzenia[2].
Morski komponent Northern Command pełni rolę doradczą oraz szkolną i zasadniczo nie dysponuje własnymi okrętami i lotnictwem, jak dowódcy pozostałych komponentów[2]. Jego dowódcą jest dowódca U.S. Atlantic Fleet[2].
US Navy dysponuje również około 4000 samolotów i śmigłowców, działającymi z lotniskowców i w ramach skrzydeł lądowych. Służy w niej 353,5 tys. ludzi w służbie czynnej (czerwiec 2006). Czasami współpracuje zKorpusem Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych iStrażą Wybrzeża.
In Commission - jednostki w czynnej służbie United States Navy noszą miano 'In Commission', rozumiane jako stan wszystkich aktywnych (operacyjnych) okrętów US Navy z wyjątkiem jednostek określanych jakoService Crafts. Jednostka posiada swojego dowódcę "Commanding Officer" oraz proporzec –znak dowódcy okrętu 'commissioning pennant'. Termin 'Commissioning date', oznacza w marynarce amerykańskiej datę rzeczywistego oficjalnego wejścia do służby, nie zaś jak w niektórych innych flotach, datę akceptacji okrętu do służby przez flotę[5];
In Service - wszystkie jednostki Service Craft (takżesuche doki z numerem klasyfikacji zaczynającym się na "Y") z wyjątkiemUSS Constitution, które pozostają aktywne. Jednostka posiada 'officer-in-charge' (oficera nadzorującego) oraz nie posiada 'commissioning pennant' (znaku dowódcy);
In Reserve, out of Commission bądź In Reserve, out of Service - jednostki przeniesione w stan zachowania dla przyszłej służby. W zależności od rozmiarów okrętu bądź statku, przywrócenie jednostki znajdującej się w rezerwie do stanu pełnej operacyjności zajmuje zwykle od 30 dni do blisko roku[5].
Tradycyjnie, nazwy amerykańskich okrętów są ustalane i ogłaszane przez Sekretarza Marynarki, pod ogólnym kierunkiem Prezydenta, w zgodzie z zasadami określonymi przez Kongres. Zasady przydzielania konkretnych typów nazw do poszczególnych klas okrętów ewoluowały i zmieniały się z czasem. Zawsze też dochodziło do odstępstw od aktualnie obowiązujących reguł, zwłaszcza w przypadkach zamiaru nazwania okrętów imionami osób, gdy obowiązujące w tym czasie zasady wymagały nazwania w inny sposób. Stawało się to czasem powodem zarzutów o łamanie zasad oraz o ich „korupcji”[6].
Aktualnie w nazewnictwie obowiązują następujące reguły[6]:
Pierwszy strategiczny okręt rakietowy typuColumbia został nazwany dla uczczeniaDystryktu Kolumbia, jednak marynarka nie ustaliła dotąd zasad nazewnictwa dla kolejnych jednostek tego typu.
Wielozadaniowe jednostki podwodne typuVirginia są nazywane nazwami poszczególnych stanów.
Współczesne lotniskowce są generalnie nazywane imionami i nazwiskami byłych prezydentów Stanów Zjednoczonych. Wśród ostatnich czternastu jednostek tej klasy, dziesięć otrzymało nazwy pochodzące od prezydentów, dwa zaś dla uczczenia członków Kongresu.
Niszczyciele są nazywane imionami i nazwiskami zmarłych członków marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych,Korpusu Marines istraży wybrzeża, w tym także sekretarzy marynarki.
OkrętyLCS otrzymują nazwy regionalnie ważnych amerykańskich miast i społeczności.
Amphibious Assault Ships nazywane są miejscami ważnych bitew w których ważną rolę spełniły siły korpusu piechoty morskiej oraz nazwami słynnych wcześniejszych okrętów US Navy.
Tankowce floty typuJohn Lewis nazywane są imionami i nazwiskami osób walczących o prawa obywatelskie i prawa człowieka.
Zaopatrzeniowce i statki amunicyjne nazywane są nazwiskami słynnych amerykańskich odkrywców, pomysłodawców i pionierów.
Lekkie transportowce sił ekspedycyjnych nazywane są nazwami małych amerykańskich miast.
Ekspedycyjne doki i mobilne bazy nazywane są słynnymi nazwami miejsc oraz nazwiskami związanymi z amerykańską piechotą morską.
Od 1974 roku, co najmniej 20 jednostek pływających zostało nazwanych imionami i nazwiskami osób żyjących w chwili nadania i ogłoszenia nazwy. Ostatni taki przypadek miał miejsce, gdy 11 lipca 2018 roku ogłoszono, że nazwa niszczycielaUSS „John S. McCain” (DDG-56) noszącego to imię na cześć admirałówJohna S. McCain Seniora orazJohna S. McCain Juniora, będzie także honorowała ich – odpowiednio – wnuka i syna, senatoraJohna McCaina, który zmarł nieco miesiąc później[6]. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, wszyscy zainteresowani nazwaniem okrętu marynarki na cześć ich stanów, miejscowości lub dawniejszego okrętu (zwłaszcza takiego na których służyli członkowie ich rodzin), a także bitwy w której oni sami bądź ich krewni wzięli udział, a także imieniem osoby którą szanują, mogą złożyć odpowiednią petycję[6]. Także sam Kongres wielokrotnie wpływał bezpośrednio na nazwy poszczególnych jednostek[6].
Za działania podwodne floty za pomocąokrętów podwodnych odpowiedzialna jestUnited States Submarine Force. US Submarine Force operacyjnie podległa jest szefowi operacji morskich (CNO), bezpośrednie i bieżące dowodzenie sprawujądowódca sił podwodnych (Commander, Submarine Force) oraz dowództwofloty PacyfikuComSubPac (Commander, Submarine Force, U.S. Pacific Fleet). Liczba okrętów podwodnych amerykańskiej floty nie jest stała, co związane jest z częstym wycofywaniem starszych jednostek ze służby oraz zastępowaniem ich w stosunku innym niż 1:1 nowymi okrętami, w rzeczywistości uzależniona jest od wielu czynników. Aktualnie (kwiecień 2010) w służbie pozostają 72 okręty czterech typów:Los Angeles,Ohio,Seawolf iVirginia zorganizowane w 6 eskadrach i 5 grupach bojowych stacjonujących w siedmiu bazach:Kitsap (Bangor),San Diego,Pearl Harbor,Guam,New London (Groton),Norfolk iKings Bay
Przenoszą śmigłowce i samoloty pionowego startuAV-8 Harrier, a w przyszłości wyposażone będą wF-35B. Mają też wbudowany dok w którym mogą przewozić łodzie i poduszkowce desantowe. Okręt przewozi batalionpiechoty morskiej.
Za początek dziejów floty uważa się aktKongresu Kontynentalnego13 października1775, który zakładał wprowadzenie do służby dwóch okrętów w celu zatrzymywania statków dostarczających broń dla brytyjskich garnizonów w Ameryce. Podczaswojny o niepodległość owaFlota Kontynentalna wprowadziła do służby około 50 okrętów, z czego najwyżej 20 było w służbie w danym momencie. Największe jednostki były wielkościfregaty. Ta pośpiesznie zaimprowizowana i niedoświadczona siła była znacząco słabsza od ówczesnej floty brytyjskiej. Główne działania morskie przeciwko Brytyjczykom podczas wojny były prowadzone przez flotę sprzymierzonejFrancji.
Po zakończeniu wojny Flota Kontynentalna została całkowicie rozwiązana, głównie z powodu trudności finansowych w jej utrzymaniu. Właściwy początek profesjonalnej amerykańskiej marynarki wojennej to uchwalona przezKongresustawa morska z 1794 roku, wyznaczająca fundusze na budowęsześciu nowoczesnych fregat żaglowych. Pierwsze trzy, „United States”, „Constellation” i „Constitution”, weszły do służby w1797. Okręty te odznaczyły się podczaswojny brytyjsko-amerykańskiej w latach1812–1814. Flota amerykańska nie posiadałaokrętów liniowych, tak więc starcie z głównymi siłami brytyjskimi nie wchodziło w grę. Za to nowoczesne, szybkie i świetnie zaprojektowane amerykańskie fregaty wygrały kilka pojedynków z fregatami brytyjskimi, co było dużym ciosem dla brytyjskiego prestiżu. Ponadto flota amerykańska z powodzeniem walczyła z okrętami brytyjskimi na wodach śródlądowych jeziorErie,Ontario iChamplain.
Już na początku XIX wieku marynarka amerykańska została użyta do pierwszej zamorskiej interwencji w obronie interesów USA na wodach europejskich i afrykańskich[12]. Z powodu atakówpiratów berberyjskich na statki amerykańskie, w latach 1801–1805 stoczona zostałaI wojna berberyjska, podczas której okręty amerykańskie zostały wysłane naMorze Śródziemne, zmuszając władcę Trypolisu do podpisania traktatu pokojowego. Ponownie w latach 1815–1816 miała miejsceII wojna berberyjska, wygrana przez Stany Zjednoczone[12].
Prawie do końcaXIX wieku amerykańska marynarka, określana później jakoOld Navy (stara marynarka), była małą siłą, nieodpowiadającą potencjałowi gospodarczemu i pozycji geopolitycznej kraju[13]. U progu epoki pary w połowie wieku marynarka posiadała kilka starych żaglowych okrętów liniowych, a jej główną siłą było pięć wielkich fregat parowych typuMerrimack i wielka korweta „Niagara” oraz liczne mniejsze jednostki[13]. Dopiero po wybuchuwojny secesyjnej w 1861 roku flotaUnii szybko stała się pokaźną siłą, wykorzystującą wiele najnowszych zdobyczy technicznych owego okresu, w tymokręty pancerne klasymonitorów[13]. Doszło wówczas między innymi do pierwszej na świecie bitwy okrętów pancernychw zatoce Hampton Roads. Jednak słabość przemysłuKonfederacji (stanów południa) i fakt, że prawie cała flota pozostała wierna Unii podczas wojny, spowodowały, że flota amerykańska nie miała prawie żadnych okazji do walki na otwartym morzu z równorzędnym przeciwnikiem. Głównym jej przeznaczeniem była blokada morska wybrzeża stanów południowych (plan Anaconda) i bezpośrednie wsparcie wojsk lądowych. Większość działań odbywała się w pobliżu południowego wybrzeża i na rzekachw dorzeczu Missisipi, gdzie okręty floty walczyły głównie przeciwko bateriom dział na lądzie. Także większość nowo budowanych okrętów pancernych była specjalizowana do działań przybrzeżnych lub na rzekach[13]. Po zakończeniu wojny flota została ponownie w dużej części zdemobilizowana, przy pozostawieniu kilkunastu monitorów do obrony przybrzeżnej[13].
Przez następne lata flota była niezwykle słaba, słabsza nawet niż floty niektórych krajówAmeryki Łacińskiej. Częściowo jedynie było to spowodowane zniszczeniem kraju po wojnie secesyjnej, a częściowo niechęcią ze strony polityków i wiarą w możliwość szybkiego utworzenia floty w razie potrzeby[13]. Marynarka podejmowała wówczas takie próby zwiększenia potencjału, jak budowa pięciu nowych monitorów w latach 70. pod pozorem remontu starych typuMiantonomoh[13]. Był to okres całkowitej dominacji floty brytyjskiej na oceanach świata, podczas którego Stany Zjednoczone, tak jak wiele innych krajów, nie widziały powodu do budowania nowoczesnych okrętów. Mimo to, budowano nieliczne nowe fregaty przestarzałych typów, bez okrętów pancernych, a niewielkie eskadry okrętów były wysyłane w odleglejsze zakątki świata w celu realizacji polityki amerykańskiej[13].
Sytuacja zaczęła się zmieniać po1880, kiedy rozwój potęgi przemysłowej Stanów Zjednoczonych umożliwił budowę potężnej floty, mogącej na dłuższą metę dorównać flocie brytyjskiej. W 1883 roku Kongres uchwalił pierwszy program budowy trzech nowych krążowników, rozpoczynając epokę tzw.New Navy (nowej marynarki)[14]. Budowano zwłaszcza okręty nowych klas:pancerniki,krążowniki itorpedowce. Pod koniec XIX wieku flota amerykańska urosła na tyle, by bez większego trudu pokonać flotę hiszpańską podczaswojny amerykańsko-hiszpańskiej w 1898 roku (bitwa pod Santiago de Cuba ibitwa w Zatoce Manilskiej)[13]. W tym samym roku USA anektowałyHawaje[14]. W tym czasie marynarka posiadała cztery pancerniki, siedem mniejszych pancerników lub monitorów i 19 krążowników, lecz budowano we wzrastającym tempie nowe jednostki[14]. Ogółem do 1908 roku zbudowano 25 pancerników generacjiprzeddrednotów[15]. Pod względem ich liczby, US Navy znalazła się na drugim miejscu w świecie[16]. W 1906 roku marynarka amerykańska liczyła 35 tysięcy osób[16]. W latach 1907–1909Wielka Biała Flota złożona z 16 amerykańskich pancerników okrążyła świat demonstrując rosnącą potęgę morską Stanów Zjednoczonych i możliwość projekcji siły[16].
Columbia, personifikacja Stanów Zjednoczonych, nosząca okręt wojenny z napisem „World Power” jako „Wielkanocną czapeczką” na okładcePucka, 6 kwietnia 1901 r.
W następnych latach rozwój był jeszcze szybszy, a podstawową siłą bojową stały się nowe pancerniki –drednoty. Do 1914 roku wcielono ich 10, do 1916 kolejne cztery (typówNevada(inne języki) iPennsylvania), a dalsze były w budowie[17]. Marynarka amerykańska miała jednak niewielkie doświadczenie, którego dopiero nabierała w czasieI wojny światowej, z pomocą brytyjską[18]. Po przystąpieniu do wojny w kwietniu 1917 roku pancerniki okazały się mniej potrzebne i jedynie sześć drednotów, opalanych węglem, zostało dołączonych do brytyjskiej floty liniowejGrand Fleet, a część bazowała w Irlandii[18]. Zagrożenie ze strony niemieckich okrętów podwodnych natomiast spowodowało, że marynarka musiała uruchomić wielki program budowy nowych potrzebnych jednostek, jakokręty eskortowe,niszczyciele i okręty podwodne[18]. Marynarka była głównie zaangażowana w działaniach przeciw okrętom podwodnym na Atlantyku[18]. Liczebność marynarki wzrosła do 450 tysięcy ludzi[18]. Straty podczas wojny były niewielkie i z dużych okrętów ograniczyły się do krążownika pancernego[18].
W1917, w momencie przystąpienia Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej, flota amerykańska prawie dorównywała potęgą flocie brytyjskiej. W latach powojennych ta równowaga została formalnie ustanowiona przez postanowieniaTraktatu Waszyngtońskiego i utrzymała się prawie do wybuchuII wojny światowej. OtwarcieKanału Panamskiego w 1914 roku umożliwiło sprawniejszą walkę na obu oceanach i o ile do 1918 roku główne siły floty skoncentrowane były na wybrzeżu atlantyckim, przeciwko Niemcom (i ewentualnie Wielkiej Brytanii), to od 1919 roku bazowały one na Oceanie Spokojnym[16]. Po1939 rozpoczęto gigantyczny na owe czasy program budowy okrętów wojennych, który w ciągu kilku lat przekształcił flotę amerykańską w najpotężniejszą flotę świata.
Po 1945 nowym konkurentem floty amerykańskiej stała sięmarynarka wojenna ZSRR, która począwszy od lat 60. stała się groźnym przeciwnikiem, choć mimo starań nigdy nie była w stanie dorównać flocie amerykańskiej. Po rozpadzieZSRR w 1991 wartość bojowafloty rosyjskiej spadła do bardzo niskiego poziomu, gwarantując flocie amerykańskiej dominację na oceanach świata na przełomieXX iXXI wieku.
Cechą floty amerykańskiej jest stopień innowacyjności, co w ścisły sposób związane jest z gospodarką USA, a jednocześnie umożliwia osiąganie przewagi nad przeciwnikami.
7 grudnia 2015 roku firma Lockheed Martin, otrzymała kontrakt na śmigłowce do zwalczania okrętów podwodnychMH-60R Seahawk. W ramach umowy o wartości 354 mln dolarów zostanie nabytych 29 śmigłowców wraz z pakietem wsparcia logistycznego. Zakończenie dostaw planowane jest na 31 grudnia 2017 roku. Dodatkowe śmigłowce mają stanowić lotnictwo pokładowe dla nowych jednostek floty. Według obecnych planów Seahawki mają służyć na okrętach do 2030 roku[19][20].
Bell Helicopter otrzymał kontakt wyceniony na 461 mln USD na wyprodukowanie 12 sztuk transportowychUH-1Y Venom i 16 sztuk szturmowychAH-1Z Viper. Śmigłowce mają zostać oddane do lutego 2019 roku, co ma przyspieszyć wycofanie starszych UH-1N i AH-1W[21].
Norman Polmar: The Naval Institute Guide to the Ships and Aircraft of the U.S. Fleet (16th ed). Naval Institute Press.ISBN 1-55750-686-8. Brak numerów stron w książce
Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979.ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985.ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980.ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995.ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
.jpg)
_is_underway_in_the_Pacific_Ocean.jpg)
_returns_to_the_General_Dynamics_Electric_Boat_shipyard.jpg)
.jpg)
_underway_on_8_April_2017.JPG)
.jpg)
_off_Pascagoula_in_2013.JPG)
_departs_Bath_(Maine)_on_7_September_2016.JPG)
%2c_transits_the_Pacific_Ocean_during_a_photo.jpg)
_March_11%2c2012.JPG)
_22_flies_above_the_amphibious_transport_d.jpg)
_steams_out_of_San_Diego_Bay_as_she_departs_on_a_scheduled_six-month_deployment.jpg)
.jpg)
_in_Souda_Bay.jpg)
.jpg)
_transits_through_Apra_Harbor_after_a_port_visit_to_Naval_Base_Guam.jpg)
_underway_at_sea_on_1_April_1986_(6449942).jpg)
_-_U.S._Navy_-_001.jpg)
%2c_USA_-_Navy_AN1653721.jpg)
_15_conducts_a_mine_sweeping_exercise.jpg)
.png)
