Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Zamek w Uniejowie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie | 1285 | ||||
| Burmistrz | Józef Kaczmarek | ||||
| Powierzchnia | 12,23[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | +48 63 | ||||
| Kod pocztowy | 99-210 | ||||
| Tablice rejestracyjne | EPD | ||||
Położenie na mapie gminy Uniejów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu poddębickiego  | |||||
 51°58′30″N 18°47′39″E/51,975000 18,794167[3] | |||||
| TERC (TERYT) | 1011044 | ||||
| SIMC | 0949359 | ||||
| Hasło promocyjne: Tutaj narodzisz się na nowo | |||||
Urząd miejski ul. Bogumiła 1399-210 Uniejów | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Uniejów –miasto położone nadWartą wwojewództwie łódzkim, wpowiecie poddębickim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Uniejów.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa konińskiego. Uniejów leży w historycznejziemi sieradzkiej[4]. Był miastem duchownym[5]arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie szadkowskimwojewództwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[6].
Do miasta należą dwie dawne miejscowości:Budy Uniejowskie orazKościelnica, które obecnie stanowią jego części.
Według danychGUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 3000 mieszkańców[2].
Miasto, jak i cała gmina, ma charakter turystyczny. W 2008 roku otwartoTermy Uniejów z gorącymisolankami leczniczymi[7][8]. Kompleks składa się z trzech obiektów: basenów, gastronomii orazkasztelu rycerskiego[9]. Co roku odbywa się tu wielki turniej rycerski oraz jarmark średniowieczny. 26 maja 2012 roku otwarto nowy obiekt, w którym znajdują się baseny kryte, baseny otwarte oraz zespół odnowy biologicznej[10].
Od roku 2012 miasto posiada statusmiejscowości uzdrowiskowej. Podstawą do nadania statusu uzdrowiska były właściwości miejscowych ciepłych wód leczniczych, zawierających m.in.siarkę,radon,fluor,chlorki miedzi iżelaza, związkikwasu metakrzemowego orazjod, którego zawartość jest taka, jak w Bałtyku.
Początki miasta datowane są na XI wiek, jednak pierwsze zachowane wzmianki o Uniejowie pochodzą z wieku XII. W 1136 roku miejscowość wymieniona została jakoUnieievo w liczbie włościarcybiskupstwa gnieźnieńskiego; wbulli gnieźnieńskiej papieżaInnocentego. Początkowo była osiedlem miejskim, a dopiero około 1285 roku nastąpiło nadanie jej praw miejskich. W latach 1331 i 1339 Uniejów został zniszczony przezKrzyżaków[11]. W 1357 roku jako miasto we fragmenciecivitatem Uneyow cum foro et villaeidem coniuncta dicta Koscelna wes wymienia po łacinieKodeks dyplomatyczny Wielkopolski[12]. W 1376 roku w Uniejowie odbywa się pierwszysynod duchowieństwa polskiego[12].
W XIV–XV wiek w Uniejowie znajdowała się rezydencjaarcybiskupów gnieźnieńskich. W 1492 roku zamek oraz miasto złupił Kuśmider Gruszczyński[12]. Na początku XVI wieku Uniejów składał się z trzech części: starego miasta z rynkiem,kolegiatą oraz kościołem św. Mikołaja, które w tym czasie otoczone było wałem,fosą i bramami, z przedmieścia zwanegoKościelna wieś oraz nowego miasta rozciągającego się od strony wsi Ostrowska ku zachodowi. Części te w jeden organizm miejski o nazwie Uniejów zjednoczył arcybiskupJan Łaski aktem z 23 sierpnia 1520 roku[12].
Na przełomie XV–XVI wieku Uniejów był dobrze rozwijającym się miastem o charakterze rzemieślniczo-handlowym[11]. Istniało tu kilkacechów, m.in.: cech kuśnierzy, tkaczy, szewców, krawców czy piwowarów[11]. W 1552 roku przedmieście miasta zwane po łacinieVilla templi (pol.Kościelna wieś) miała 16 osad rozciągających się na 16łanach oraz 2 łany sołtysie[12]. W 1563 roku w mieście pracowało 90 rzemieślników[12]. Uniejów płacił wówczas do skarbca królewskiego 96florenówszosu[12].
W 1656 miasto zostało splądrowane przez wojska szwedzkie w czasiepotopu szwedzkiego, a także odniosło zniszczenia w 1666 roku w czasierokoszu Lubomirskiego. W 1704 roku pod Uniejowem obozowałakonfederacja wielkopolska[12]. W tym samym roku Uniejów został zdewastowany przez stronnikówAugusta II[11]. W latach 1632, 1736, 1790 i 1816 miasto ucierpiało również przez pożary, które zniszczyły drewnianą w większości zabudowę[12][11].
Do II rozbioru Polski w granicach administracyjnychwojewództwa sieradzkiego. Od 1793 poII rozbiorze Polski miasto znalazło się wzaborze pruskim w granicachKrólestwa Prus. W 1807 w granicachKsięstwa Warszawskiego, a od 1815 – miasto w granicachKrólestwa Polskiego. Po upadkupowstania listopadowego miejscowość wraz z całym królestwem znalazło się podzaborem rosyjskim.
W 1827 roku miasteczko liczyło 134 domy zamieszkane przez 1431 mieszkańców[12]. W roku 1836 dobra uniejowskie wraz z zamkiem otrzymał rosyjski generał, szef sztabu feldmarszałkaIwana Dybicza –Karol von Toll, w nagrodę za znaczny współudział w rozbiciu powstańczych wojsk polskich podczaspowstania listopadowego wbitwie pod Ostrołęką w 1831 r.; w jego imieniu dobrami zarządzał syn Aleksander. Uniejów i dobra klucza uniejowskiego były własnością Tollów aż do 1919 r., kiedy to zostały upaństwowione[13].
W 1870 Uniejów wraz z wieloma innymi polskimi miastami został pozbawiony praw miejskich w ramach rosyjskich represji zapowstanie styczniowe. Prawa te odzyskał dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Pod koniec XIX wieku miejscowość wymieniaSłownik geograficzny Królestwa Polskiego[12]. W mieście znajdowały się wówczas murowany kościół kolegiacki oraz drugi drewniany, murowanasynagoga, przytułek dla 13 starców, sąd gminny okręgowy II, szkoła początkowa, urząd gminy z kasą pożyczkową, stacja pocztowa i telegraficzna, biurorejenta, apteka,browar, wytwórnia octu,olejarnia, 9wiatraków,garbarnia oraz farbiarnia przędzy i tkanin[12][11]. Uniejów liczył wówczas 173 domy, w których mieszkało 3133 mieszkańców z czego 1300 wyznawałojudaizm, a 114protestantyzm[12].
W 1905 roku w mieście wybuchłyprotesty przeciwko rusyfikacji oświaty. W 1918 roku nastąpił powrót miasta w graniceniepodległej Polski. W 1919 roku Uniejów ponownie uzyskał prawa miejskie. W okresie międzywojennym w mieście były czynne m.in.: 3młyny icegielnia[11].
Po wybuchuII wojny światowej w okolicy miasta miały miejsce walki polsko-niemieckie o przeprawę na Warcie oraz liczne ofiary wśród ludności cywilnej. Pod koniec 1939 miasto znalazło się w granicachIII Rzeszy, w tzw.Kraju Warty (Warthegau). Niemcy przemianowali miejscowość naBrückstadt[14] i wysiedlili z niego ludność polską doGeneralnego Gubernatorstwa. W 1940 roku Niemcy utworzyli tzw. otwartegetto dla żydowskich mieszkańców Uniejowa. 10 października 1941 getto zlikwidowano a Żydów przewieziono do getta wCzachulcu. Podczas niemieckiej okupacji do 1942 Niemcy wymordowali również całą społeczność żydowską, a stamtąd doobozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem[15]. 19 stycznia 1945 roku oddziały 1 Brygady Pancernej8 Gwardyjskiego Korpusu Zmechanizowanego1 Frontu Białoruskiego zdobyły miasto[16][11].
Krótko po wojnie Uniejów przejściowo nie został zaliczony do miast według urzędowego wykazu miast i gmin z 28 lipca 1945[17].
W okresiePRL-u w mieście powstał m.in.: oddział Zakładów Przemysłu Odzieżowego im.Adama Próchnika wŁodzi (wytwórnia bielizny pościelowej), oddział Zakładu Przemysłu Pończoszniczego „Sandra” wAleksandrowie Łódzkim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury oraz baza maszynowaSpółdzielni Kółek Rolniczych[11].
W 2012 roku rozporządzeniem premiera RP Uniejów wraz z sołectwamiSpycimierz,Spycimierz-Kolonia, Zieleń i Człopy otrzymał status uzdrowiska[18]
Piramida wieku mieszkańców Uniejowa w 2014 roku[19].
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Uniejowem. Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Uniejowie.Pod koniec XIX wieku w miejscowości znajdowały się zakłady oraz fabryki przemysłowe w tym: fabrykaoctu, olejarnia, 9 wiatraków zbożowych, garbarnia oraz farbiarnia. Rozwijało się równieżrzemiosło. W mieście pracowało 80 szewców, 26 krawców, 22 stolarzy, 10 piekarzy, 8 rzeźników, 8 garncarzy oraz 5 kowali[12].
.JPG)
Według rejestru zabytkówNID[20] na listę zabytków wpisane są 4 obiekty:
Pomiędzy rynkiem akolegiatą znajduje się wzniesiona w 1901 roku, wolno stojącaneobarokowa wieża kościelna. Zbudowana jest z czterech kondygnacji rozdzielonychgzymsami, posiada zegar. Wieża ma 25 m wysokości. Autor projektu jest nieznany.
Na miejscowym cmentarzu rzymskokatolickim znajduje się pomnik Teofila Pieczyńskiego (zm. w 1898 w Czepowie) – właściciela dóbrCzepów. Na obelisku umieszczonotondo z rzeźbiarskim wizerunkiem zmarłego wykonanym przez łódzkiego rzeźbiarza Urbanowskiego w 1900 roku (Antoniego lub Józefa). Na cmentarzu w Uniejowie pochowano także: Teodora Zajączka (1838–1905) – obywatela ziemskiego i sędziego; rodzinę Wieniawa-Długosz – rolników i obywateli Uniejowa; Teofila Pieczyńskiego (zm. 1885) – oficera Wojsk Polskich, doktora medycyny praktykującego wiele lat we Francji, autora licznych publikacji, właściciela wsiRożniatów koło Uniejowa oraz jego małżonkę Katarzynę Heloizę Pieczyńską z Hastier du Moussai (ur. w 1829 we Francji, zm. 1907 w Kaliszu). Pomnik Pieczyńskich wykonała firma Walicki i Ginter z Kalisza. Na cmentarzu znajduje się również wspólna mogiła 67 żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w walce z Niemcami we wrześniu 1939 roku. Jest tam również grób zakładników – mieszkańców miasta – zabitych przez Niemców we wrześniu 1939 roku[11].
Przy drodze Uniejów –Dąbie znajduje się kaplica de Tollów, właścicieli Uniejowa od 1836 do 1914 roku, zrewitalizowana w 2022 roku dzięki budżetowi województwa Łódzkiego z programu „Łódzkie ratuje zabytki”[21].
Na terenie miasta i w jego okolicach znajduje się kilka bunkrów pochodzących z okresuII wojny światowej.
W listopadzie 2019 miastami partnerskimi Uniejowa były[22]:
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta (1956–75) | |
| Gromady (1956–72) |
|
| Gminy wiejskie (1973–75) |
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
