Słowo „ultrafiolet” utworzone jest złacińskiego słowaultra (ponad, poza, dalej, więcej) i wyrazu „fiolet”, oznaczającego barwę o najmniejszej długości fali w świetle widzialnym. Dawniej było nazywane promieniowaniem pozafiołkowym[5] lub nadfiołkowym.
UV-C ma właściwości bakteriobójczeZdjęcie Słońca wykonane przez satelitęTRACE. Różne kolory odpowiadają promieniom ultrafioletowym o różnychdługościach fal emitowanych przezplazmę o różnej temperaturze.
Pierwotnessaki mogły odbierać ultrafiolet za pomocą receptorówSWS1, jednak większość utraciła tę zdolność ze względu nanocny tryb życia przodków. Współcześnie ultrafiolet mogą odbierać niektóre gatunki gryzoni, nietoperzy i torbaczy oraz renifery. Te ostatnie dlatego, że żyją w Arktyce, gdzie ultrafiolet działa szczególnie intensywnie (cieńszawarstwa ozonowa i odbijanie od śniegu); są też wyjątkowo odporne na uszkodzenia wzroku spowodowane promieniowaniem o tej długościfali. Korzyść ewolucyjna z widzenia ultrafioletu dla reniferów to możliwość dostrzeżeniaporostów (pokarm) i wilków (polujących na renifery), które pochłaniają ultrafiolet[7].
Niektóre owady, na przykład pszczoły, widzą promieniowanie ultrafioletowe. Również rośliny mają specjalne receptory, które reagują na ultrafiolet.
Ludzkasoczewka blokuje większość światła o długości fali 300–400 nm (krótsze blokujerogówka)[8], z tego też powodu ludzie nie widzą ultrafioletu (nadfioletu).Fotoreceptorysiatkówki są jednak wrażliwe na bliski nadfiolet, więc ludzie zafakią (pozbawieni soczewki) postrzegają go jako białawy niebieski lub białawy fiolet, prawdopodobnie dlatego, że wszystkie trzy typyczopków są w przybliżeniu tak samo czułe na nadfiolet, ale niebieskie nieco bardziej. Może to wyjaśniać zmianę kolorów używanych przez impresjonistęMoneta po operacji zaćmy w 1923[9].
Promieniowanie UV-A jest mniej szkodliwe niż promieniowanie z pozostałych zakresów, ale uszkadzawłókna kolagenowe w skórze, co przyspiesza procesy starzenia. Długoletnia ekspozycja na duże dawki promieniowania UV-A może powodowaćzaćmę (tzw. zaćma fotochemiczna), czyli zmętnienie soczewki. Nie dotyczy to promieniowania UV o innychczęstotliwościach, ponieważ jest ono pochłaniane w całości przez rogówkę.
Promieniowanie UV-B powoduje wytwarzanie witaminy D3 w skórze, przeciwdziałając w ten sposób powstawaniukrzywicy. Aby proces ten mógł zachodzić, potrzebna jest pewna minimalna dawka UV-B. Promieniowanie w tym zakresie w zbyt dużej dawce może powodowaćrumień skóry, objawy alergiczne, a takżenowotwory złośliwe skóry, w tym najbardziej agresywnego czerniaka oraz mniej agresywne guzy, na przykładraka podstawnokomórkowego skóry iraka płaskonabłonkowego[6][10].
Promieniowanie UV-C, a także UV-B, może prowadzić do uszkodzenia łańcuchówDNA, w wyniku czego dochodzi domutacji. W warunkach prawidłowych większość uszkodzeń DNA jest usuwana przez systemy naprawcze. Osoby obarczone wadami tych systemów naprawy bardzo często chorują na nowotwory skóry.
Ustalone są najwyższe dopuszczalne wartości skuteczne napromienienia skóry (napromieniowanie erytemalne) i oczu (napromieniowanie koniunktywalne)[11].
Z powodu zbyt silnego pochłaniania dalekiego ultrafioletu przez atmosferę ziemską obserwacje ciał niebieskich w tym zakresie nie mogły być prowadzone, aż do czasu wyniesienia przyrządów astronomicznych w kosmos. Dopiero wyniesienie ponad atmosferę teleskopów, w szczególnościteleskopu Hubble’a, pozwoliło na obserwacjęciał niebieskich emitujących ultrafiolet.
Wświetlówkach ultrafiolet wytwarzany jest z użyciem rozprężonych parrtęci, przez które płynieprąd elektryczny.Luminofor pochłania to promieniowanie i emituje światło białe. Ultrafiolet powodujefluorescencję wielusubstancji chemicznych. To zjawisko można wykorzystać doanalizy zabezpieczonych przed podrobieniem banknotów albo przy oględzinach miejsca zbrodni. Fluorescencyjne znaczniki mogą służyć do oznaczania badanychsubstancji organicznych, dzięki czemu można łatwo obserwować ich przemiany w organizmach żywych. Ponadto ultrafiolet typu C ma właściwości bakteriobójcze.
Promieniowanie ultrafioletowe pozwala na wykonanie w technicefotolitografii półprzewodnikowychukładów scalonych. Dzięki temu można uzyskać rozdzielczość struktury procesorów rzędu długości fali promieniowania ultrafioletowego (w 2014 roku Intel wprowadził procesory wytwarzane w litografii 14 nm).
W kosmetyce, lampy emitujące promieniowanie ultrafioletowe, wykorzystuje się wsolarium do sztucznego opalania, stosowana jest również jako utwardzaczlakierów hybrydowych i żelowych[12].
