Układ SI, właściwieMiędzynarodowy Układ Jednostek Miar (fr.Système international d’unités, SI) – znormalizowanyukład jednostek miar zatwierdzony w 1960 (później modyfikowany) przezGeneralną Konferencję Miar na XI Generalnej Konferencji Miar. Jest stworzony w oparciu o metryczny system miar. Jednostki w układzie SI dzielą się napodstawowe ipochodne[1].
W 1791 r. we Francji przyjęto definicję metra jako długości mierzonej wzdłuż południka paryskiego od równika do bieguna. Rok później przyjęto nazwy „metr”, „ar”, „litr” oraz „graw” (jako jednostkę masy)[2]. Od XIX wieku używany byłukład MKS, w którym jednostkami podstawowymi były: metr, kilogram isekunda. W 1954 roku jakojednostki podstawowe uznane zostały również:amper,kelwin,kandela. Międzynarodowy Układ Jednostek Miar został zatwierdzony na XI Generalnej Konferencji Miar w 1960 roku. Po obradach XIV Generalnej Konferencji Miar w 1971 r. do klasy jednostek podstawowych został włączonymol określający liczność materii. Natomiast na XX Konferencji, w październiku 1995 roku, do klasy jednostek pochodnych włączono jednostkiradian isteradian[3][4], występujące dotychczas jako jednostki uzupełniające[1].
Układ SI został oficjalnie przyjęty przez wszystkie państwa świata z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, Liberii i Mjanmy (Birmy)[5]; w Polsce układ SI obowiązuje od 31.12.1966 r.[6]
Państwa, które oficjalnie przyjęły (zielony) i nie przyjęły (czerwony) SI
Czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między poziomami F=3 i F=4 struktury nadsubtelnej stanu podstawowego atomu cezu133Cs
Amper jest zdefiniowany poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowejładunku elementarnegoe 1,602176634 × 10−19 A s. Odpowiada to przepływowi 6,241 509 074 4 × 1018 ładunków elementarnych na sekundę.
Zdefiniowany poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej stałej BoltzmannakB, wynoszącej 1,380 649 × 10−23, wyrażonej w jednostce J K−1, która jest równa kg m2 s−2 K−1.
Jeden mol zawiera dokładnie 6,022 140 76 × 1023 obiektów elementarnych. Liczba ta odpowiada ustalonej wartości liczbowej –liczbie AvogadraNA. Obiektem elementarnym mogą byćatom,cząsteczka,jon,elektron, każda inna cząstka lub określona grupa cząstek.
Zdefiniowana poprzez przyjęcie wartości liczbowej skuteczności świetlnej promieniowaniamonochromatycznego o częstotliwości 540 × 1012 Hz,Kcd, wynoszącej 683, wyrażonej w jednostce lm W−1, która jest równa cd sr W−1 lub cd sr kg−1 m−2 s3.
Jednostkami pochodnymi nazywa się wszystkie pozostałe jednostkiwielkości fizycznych, zarówno te mające własne nazwy jak np.wat (W) czydioptria, jak i te, które ich nie mają i są wyrażane za pomocą jednostek podstawowych, np.przyspieszenie nie ma swojej nazwy jednostki i wyrażane jest za pomocą metra i sekundy
Przedrostki układu SI przyjęte oficjalnie na XI Generalnej Konferencji Miar w 1960 roku są nazwami (prefiksami) dla przeliczników dziesiętnych jednostek[9]. Poza kilogramem wszystkie jednostki podstawowe nie są spotęgowane i nie mają przedrostków.
↑abMiędzynarodowy Układ Jednostek Miar, wyd. 9, Bureau International des Poids ef Mesures / Główny Urząd Miar, 2019, s. 15 i 36 [dostęp 2022-12-17].
↑RobertR.TavernorRobertR.,Smoot’s Ear: The Measure of Humanity, New Haven (Connecticut): Yale University Press, 2007, s. 82,ISBN 978-0-300-12492-7(ang.).
↑Base units, [w:]Le Système international d'unités (SI) / The International System of Units (SI), wyd. 9, wersja 3.02 (sierpień 2025), Bureau International des Poids et Mesures, 2019, s. 130,DOI: 10.59161/auez1291,ISBN 978-92-822-2272-0 [dostęp 2025-10-07](ang. • fr.).
