Transwestytyzm (odłac.trans „za, poza, z tamtej strony” ivestitus „odziany”, inaczejeonizm,metatropizm) – praktyka przyjmowania ubioru, sposobu bycia, a niekiedy takżeroli płciowej zazwyczaj kojarzonych zpłcią przeciwną[1], jako formaautoekspresji[2] lub też dla psychologicznej gratyfikacji[3][4]. W niektórych kulturach transwestytyzm jest praktykowany z powodów religijnych, tradycyjnych lub ceremonialnych. Termin ten jest rzadko stosowany w odniesieniu dokobiet[5].
Transwestytyzm nie jest nowym zjawiskiem. Mówiono o nim jeszcze w hebrajskiejBiblii[7]. Sam termin zmieniał swoje znaczenie od czasu jego powstania i jest nadal używany w różnych kontekstach.
Słowo „transwestyta” powstało w 1910 roku z inicjatywy niemieckiegoseksuologa, doktoraMagnusa Hirschfelda[8][9]. Używał go do opisywania osób, które zwyczajowo i dobrowolnie nosiły ubrania innej płci. Grupa transwestytów Hirschfelda składała się z mężczyzn i kobiet o orientacji heteroseksualnej, homoseksualnej, biseksualnej i aseksualnej[10].
Havelock Ellis, świadomy badań Hirschfelda nad transwestyzmem, ale nie zgadzając się z jego terminologią, w 1913 r. zaproponował termin „inwersja seksualno-estetyczna” (ang.sexo-aesthetic inversion). W 1920 r. wymyślił termin „eonizm”, który wywodzi się od nazwiskaCharles’a d’Éon, który wykazywał skłonności transwestytyczne. Ellis tłumaczył[11]:
Od strony psychicznej, jak ja to widzę, Eonista ucieleśnia w skrajnym stopniu estetyczną postawę naśladowania i identyfikacji z obiektem podziwianym. To normalne, że mężczyzna utożsamia się z kobietą, którą kocha. Eonista niesie tę identyfikację zbyt daleko, pobudzany przez wrażliwy i kobiecy element w sobie samym, który kojarzy się z raczej wadliwą męską seksualnością, co może mieć podłoże neurotyczne.
Obecnie określenie „transwestyta” jest zastępowane angielskim terminemcrossdresser. Słowo „transwestyta” jest często uważane za przestarzałe i uwłaczające, a termincrossdresser jest używany jako bardziej stosowny zamiennik[12][13][14]. Jest to spowodowane tym, że termin „transwestyta” był historycznie używany do diagnozowania zaburzeń medycznych, w tym zaburzeń zdrowia psychicznego, a transwestytyzm był postrzegany jako zaburzenie. Z kolei termincrossdresser został ukuty przez środowiskotransgenderowe[12][15]. Niekiedy jednak termintranswestyta jest postrzegany jako bardziej odpowiedni dla członków wspólnoty transseksualnej[16][17].
Polega na ubieraniu się w stroje płci przeciwnej w celu uzyskania zadowolenia z chwilowego doświadczenia bycia osobą płci przeciwnej, bez pragnienia trwałej korekty płci. Przebieranie obywa się bezsatysfakcji seksualnej. WedługDSM-IV tego typu stan nie należy do zaburzeń. W obowiązującej obecnie klasyfikacji międzynarodowej ICD-10 zaburzenie to zalicza się do zaburzeń identyfikacji płciowej (F64.x).
W przebiegu omawianego zaburzenia dotknięta nim osoba przebiera się w ubiory płci przeciwnej. W przeciwieństwie dotranswestytyzmu fetyszystycznego, w którym czyni tak, by osiągnąć podniecenie seksualne, w transwestytyzmie typu podwójnej roli przebieranie służyć ma wywołaniu poczucia przynależności do płci przeciwnej. Podniecenia seksualnego związanego z przebieraniem nie obserwuje się. Nie występuje także trwała chęć dokonania korekty płci[18][19] i pełnienia odmiennej roli płciowej, charakterystyczne dlatransseksualizmu[19].
Inaczej fetyszyzm transwestytyczny (DSM-IV) to rodzajparafilii seksualnej, stan w którym (u heteroseksualnych mężczyzn) jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest przebieranie się w stroje kobiece i wykonywanie w tym czasiemasturbacji, lub czynności seksualnych z drugą osobą.
ICD-10 wymienia następujące kryteria, których spełnienie upoważnia do postawienia rozpoznania transwestytyzmu fetyszystycznego[20]:
A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych (F65).B. Nakładanie ubrań przeciwnej płci w celu nabrania wyglądu i poczucia przynależności do przeciwnej płci.Przebieranie się jest ściśle związane z pobudzeniem seksualnym. Po wystąpieniu orgazmu i spadku podniecenia następuje silne pragnienie zdjęcia przebrania.
Natomiast uwzględnione w punkcie A ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych ICD określa następująco[20]:
G1. Osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań.G2. Osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie.G3. Preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy.
WDSM-V transwestytyzm fetyszystyczny uznawany jest za zaburzenie tylko kiedy spełnione są dwa kryteria[21][22]:
Osoba doznaje intensywnego pobudzenia seksualnego w wyniku przebierania się, co przejawia się w fantazjach, pragnieniach lub działaniach przez co najmniej 6 miesięcy.
Te fantazje, pragnienia i czyny powodują klinicznie istotny niepokój lub upośledzenie w życiu społecznym, zawodowym lub w innych ważnych dziedzinach życia.
Motyw transwestytyzmu odnaleźć można w powieściach autorstwa Mehmeta Murata Somera: „Zabójstwa proroków[23]” i „Zabójstwo Buziaczka”. Autor prowadzi czytelników za swoim bohaterem, jedynym w historii literatury kryminalnej detektywem-transwestytą, pozwalając poznawać świat transwestytów[24][23].
↑AnilA.AggrawalAnilA.,References to the paraphilias and sexual crimes in the Bible, „Journal of Forensic and Legal Medicine”, 16 (3),2009, s. 109–114,DOI: 10.1016/j.jflm.2008.07.006,ISSN1878-7487,PMID: 19239958 [dostęp 2019-06-07].
↑Hirschfeld,Magnus,1868-1935.,Transvestites. The erotic drive to cross-dress, Buffalo, N.Y.: Prometheus Books, 1991,ISBN 0-87975-665-9,OCLC22812111 [dostęp 2019-06-07]. Brak numerów stron w książce
↑Hirschfeld,Magnus,1868-1935,Die Transvestiten. Ein Untersuchung über den erotischen Verkleidungstrieb. Mit umfangreichem casuistischen und historischen Material, London,ISBN 978-0-366-80803-8,OCLC1076512715 [dostęp 2019-06-07]. Brak numerów stron w książce
↑Ellis,Havelock,1859-1939.,Psychology of sex. A manual for students, Milton Keynes, UK: Lighting Source, 2010,ISBN 978-1-4437-3532-2,OCLC610201643 [dostęp 2019-06-07]. Brak numerów stron w książce
↑abAugust i inni,Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth, Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012, s. 142,ISBN 978-0-313-39368-6,OCLC721891553 [dostęp 2019-06-07], Cytat: „Cross-dresser/cross-dressing. (1) The most neutral word to describe a person who dresses, at least partially or part of the time, and for any number of reasons, in clothing associated with another gender within a particular society. Carries no implications of ‘usual’ gender appearance, or sexual orientation. Has replaced transvestite, which is outdated, problematic, and generally offensive since it was historically used to diagnose medical/mental health disorders.”.
↑CharlesCh.ZastrowCharlesCh.,Introduction to social work and social welfare. Empowering people, Twelfth edition, Boston, MA, s. 239,ISBN 978-1-305-38833-8,OCLC967750115 [dostęp 2019-06-07], Cytat: „It should be noted the term transvestite is often considered an offensive term.”.
↑August i inni,Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth, Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012, s. 568,ISBN 978-0-313-39368-6,OCLC721891553 [dostęp 2019-06-07].
↑Castañeda i inni,News and sexuality. Media portraits of diversity, Thousand Oaks, Calif.: Sage Publications, 2006,ISBN 1-4129-0998-8,OCLC59881923 [dostęp 2019-06-07]. Brak numerów stron w książce
↑Christina.Ch.RichardsChristina.Ch.,Sexuality and Gender for Mental Health Professionals. A Practical Guide., Los Angeles: SAGE Publications Ltd, 2013, s. 162,ISBN 0-85702-842-1,OCLC881364888 [dostęp 2019-06-07].
↑Zbigniew Lew-Starowicz: Zaburzenia seksualne. W: Marek Jarema, Jolanta Rabe-Jabłońska: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011, s. 399–400.ISBN 978-83-200-4180-4.
↑abJolanta Rabe-Jabłońska: Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej. W: Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wrocław: Elsevier, 2012, s. 533–534.ISBN 978-83-7609-114-3.
↑abStanisław Pużyński & Jacek Wciórka: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków, Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1998, s. 123–125.ISBN 83-85688-37-4.
ICD-10. V rozdział. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 2000.ISBN 83-85688-25-0. Brak numerów stron w książce
Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003.ISBN 83-87944-72-6. Brak numerów stron w książce
Stanisław Pużyński: Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL, 1993.ISBN 83-200-1712-2. Brak numerów stron w książce
Nie mylić z:transseksualizm. Zobacz też:cross-dressing.
Główny artykuł:Transwestytyzm o typie podwójnej roli.
