| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Plac Wolności w Tolkmicku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie | |||||
| Burmistrz | Józef Zamojcin | ||||
| Powierzchnia | 2,26[1] km² | ||||
| Wysokość | 4 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | +48 55 | ||||
| Kod pocztowy | 82-340 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NEB | ||||
Położenie na mapie gminy Tolkmicko  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu elbląskiego  | |||||
 54°19′12,79″N 19°31′38,33″E/54,320219 19,527314 | |||||
| TERC (TERYT) | 2804094 | ||||
| SIMC | 0933000 | ||||
Urząd miejski Plac Wolności 382-340 Tolkmicko | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Tolkmicko (niem. Tolkemit) –miasto w Polsce położonewojewództwie warmińsko-mazurskim, wpowiecie elbląskim, nadZalewem Wiślanym. Siedzibagminy miejsko-wiejskiej Tolkmicko.
Ośrodek usługowy i turystyczno-wypoczynkowy. Miasto jest ośrodkiem przemysłu spożywczego (rybnego oraz przetwórstwa owoców i warzyw). Na terenie miasta funkcjonujeport morski, będący jednym z największych portów nad Zalewem Wiślanym[2].
Miasto królewskie Tolkmicko położone było w II połowie XVI wieku wwojewództwie malborskim[3]. Wlatach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała dowojewództwa elbląskiego.
Pod względem historycznym Tolkmicko leży wPrusach, we wschodniej częściziemi malborskiej, jak i również na terenie dawnejLanzanii[4], leżącej na pograniczuPogezanii[5] iWarmii plemiennej[6]. Etnograficznie stanowi także częśćPowiśla[7].
Wedługregionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest na pograniczu dwóchmezoregionów:Wybrzeża Staropruskiego iWysoczyzny Elbląskiej, stanowiących częśćmakroregionuPobrzeża Gdańskiego[8].
Pierwszy pisemny zapis nazwy miastaTolkemit pochodzi z 1326 roku. Według legendy nazwa miejscowości miałaby się wywodzić od księcia pruskiego Tolka i jego córki Mity (według innych wersji Tolko miał być grodem należącym do pruskiego księcia Hoggo, zaś Mita miała być jego córką[9]), która miała władać grodem położonym naWałach Tolkmita. Z kolei Tolko miał być jednym z 12 synów Widewuta, potężnego władcy Prusów, a kraj którym władał, miał zajmować przestrzeń pomiędzyDruznem aPasłęką[4].
Do 1945 roku miejscowość nosiła nazwęTolkemit. Po wojnie wobec miasta używano następujących nazw:Tolkemity,Tolemko,Tolkemicko orazŚwiteź. Po 1947 roku przemianowano nazwę miasta naTolkmicko[4].
W najbliższej okolicy miasta istniał wczesnośredniowieczny gródPrusów, którego pozostałości się zachowały w postaci Wałów Tolkmita. Wykopaliska wskazują na powstanie grodu we wczesnej epoce żelaza (około 650–400 p.n.e.). Z tego okresu pochodzą ślady pobytu w okolicy ludnościkultury łużyckiej oraz czterygrodziska znajdujące się na tereniegminy.
Do XIII wieku tereny położone nad Zalewem Wiślanym zamieszkiwały plemiona pruskie Pogezan iWarmów. W 1210 roku Lanzanię, rejon dzisiejszego Tolkmicka, zajął król duńskiWaldemar II. W 1215 roku Lanzania i Pogezania decyzją wodza Prusów Waporta przyjęła chrzest i uznała religijne zwierzchnictwo biskupaChrystiana. W następnym roku papieżInnocenty III zatwierdził ten chrzest[4].
W tym samym czasie Lanzanię próbowali bezskutecznie zająć Krzyżacy[4]. PoII powstaniu pruskim w 1273 rokuZakon Krzyżacki podbił te tereny[10]. W latach 1296–1300 na wzgórzu, gdzie dawniej istniała pruska osada handlowa, Krzyżacy zbudowali obronny dwór, obok którego założyli miasto lokowane naprawie chełmińskim[6][4][11]. W roku 1330 istniał tutaj kościół. 21 marca 1351 roku Wielki Mistrz krzyżackiHeinrich Dusemer von Arfberg odnowił przywilej miejski, a w 1359 roku Tolkmicko wraz z wsiąNowinka otrzymało przywilej rybołówstwa.
3 kwietnia 1440 roku Tolkmicko przystąpiło doZwiązku Pruskiego. Czternaście lat później burmistrz miasta złożył przysięgę wierności królowi polskiemu a mieszczanie zburzyli znajdujący się w mieście zamek krzyżacki. Po zakończeniuwojny trzynastoletniej w 1466 roku Tolkmicko znalazło się w granicachI Rzeczypospolitej i stanowiło częśćPrus Królewskich wwojewództwie malborskim do 1772 roku. W tym okresie miasto miało status miasta powiatowego[12].
Podczas wojny polsko-szwedzkiej, w dniach 11–12 czerwca 1626 roku, w Tolkmicku zatrzymał się król szwedzkiGustaw II Adolf. W XVII wieku nawiedziły miasto dwa wielkie pożary, które strawiły jego zabudowania (w 1634 i 1694 r.). W roku 1710 z powodu epidemiidżumy zmarła połowa mieszkańców Tolkmicka. W 1720 roku otwarto browar, funkcjonujący do 1851 r. Kolejny wielki pożar wybuchł 29 lipca 1767 roku, strawił dom piwny, budynek ratusza oraz kościół, które zostały w późniejszym czasie odbudowane.
PoI rozbiorze Polski w 1772 roku miasto znalazło się w granicachKrólestwa Prus. W 1785 roku zbudowano pierwszą szkołę, w 1793 ukończono nowy ratusz, a w latach 1803–1828 funkcjonował Sąd Ziemski i Miejski. W 1818 roku Tolkmicko włączono do utworzonego powiatu elbląskiego. Podczaspowstania listopadowego w mieście stacjonowało 240 żołnierzy. W tym samym roku w miejscowości wybuchła epidemiacholery. W 1832 roku w mieście otwarto pierwszą aptekę. W latach 1831–1832 w Tolkmicku przebywali polscy żołnierze z pułku lekkiej artylerii pieszej, 2 baterii artylerii lekkiej konnej oraz batalionu saperów, będący uczestnikami powstania listopadowego[4].
W drugiej połowie XIX wieku miasto intensywnie się rozwijało. W latach 1862–1883 wybudowano port rybacki, a w roku 1873 poprowadzono szosę z Tolkmicka doElbląga. W roku 1899 zakończono budowęKolei Nadzalewowej zestacją w Tolkmicku. W latach 1925–1928 miasto wyposażono w sieć kanalizacji burzowej. W 1939 roku rozpoczęto budowę fabryki marmolady, jednak została ona zamknięta już w 1940 roku.
26 stycznia 1945 roku miasto zostało zajęte przezArmię Czerwoną. Dokonały tego oddziały 47 brygady zmechanizowanej, 91 brygady pancernej i 1 gwardyjski pułk motocyklowy 5 armii pancernej wchodzące w skład2 Frontu Białoruskiego[13]. PodczasII wojny światowej miejscowość została zniszczona w 50%[12]. Wraz z końcem wojny z miasta uciekła połowa mieszkańców.
Po II wojnie światowej miasto nie odzyskało dawnej świetności. Pierwszym powojennym burmistrzem Tolkmicka był Bolesław Żytyński[14].
W czasachPRL-u powstały w Tolkmicku dwa wielkie zakłady przetwórstwa spożywczego. W 1946 roku utworzonobosmanat portu. Kolejne inwestycje to budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej, a także budowa szkoły, ośrodka kultury i innych obiektów użytku publicznego.
Miasto Tolkmicko należy do trzech stowarzyszeń propagujących współpracę regionalną[15]:
W Tolkmicku znajduje się dwanaście obiektów wpisanych dorejestru zabytków nieruchomych[17]:
Dane z 31 grudnia 2017 roku[21].
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 2 719 | 100 | 1 389 | 51,1 | 1 330 | 48,9 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1 187 | 607 | 580 | |||
Heringsdorf, Niemcy
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Tolkmickiem.| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Osiedla (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
