Urodził się w biednej rodzinie chłopskiej. W młodości związał się z młodzieżówką partii komunistycznej. Od 1932 członek partii komunistycznej. Od 1942 członek Sofijskiego Komitetu Obwodowego. W trakcieII wojny światowej działacz ruchu oporu przeciwko bułgarskim władzom kolaborującym zNiemcami. Od 1948 członek KCBułgarskiej Partii Komunistycznej (BPK). W latach 1948–1949 pierwszy sekretarz Komitetu Miejskiego wSofii. W latach 1950–1951 sekretarz KC i zastępca członka Biura Politycznego KC BPK. W czasiedestalinizacji zastąpił w 1954 na stanowisku I sekretarza BPKWyłko Czerwenkowa. Na V zjeździe partyjnym zażądał, by partia – na wzór radziecki – podjęła walkę zkultem jednostki oraz poddał krytyce Czerwenkowa[1], co w kwietniu 1956 roku zyskało aprobatę plenum KC BPK[2].
Do 1962 zwalczał frakcję Wyłko Czerwenkowa iAntona Jugowa piastujących kolejno stanowisko premiera. Od 1962, po usunięciu z partii dotychczasowych dygnitarzy (w tym Czerwenkowa) zostajepremierem[3]. W latach 1971–1989 przewodniczący Rady Państwa. Jako czterdziestotrzylatek był najmłodszym przywódcą państwowym w całym bloku radzieckim[4].
Pod rządami Żiwkowa w BPK osądzono i odsunięto od władzy Czerwenkowa i Jugowa, wypuszczono na wolność więźniów politycznych, a także zrehabilitowano Trajcza Kostowa[5][6]. Oficjalnie potępiono kult jednostki i skrytykowano błędy popełnione w minionych latach. Liberalne reformy Żiwkowa nie spodobały się ortodoksom partyjnym. Gdy Żiwkow w czasierozłamu radziecko-chińskiego w 1965 roku poparł stronę ZSRR, nastawieni prochińsko, konserwatywni działacze partii, podjęli się nieudanej próby puczu, rozbitej przez rząd[7]. Od tamtego czasu utrzymywał bardzo ścisłe stosunki zZSRR, a z szefem tego państwa –Nikitą Chruszczowem – nawiązywał znajomość, którą zachował nawet wtedy, gdy radziecki przywódca został odsunięty od władzy[4].
W trakcie jego rządów bułgarska gospodarka narodowa rozwijała się stosunkowo stabilnie do lat 80.Bezrobocie było bardzo znikome, jednak utrzymanie go na niskim poziomie wiązało się ze wzrostembiurokracji i spadkiem efektywności pracy. Utrzymanie stabilnej produkcji było możliwe dzięki współpracy z ZSRR. Związek Radziecki otworzył swój rynek dla bułgarskich wyrobów, zapewnił dostawy ważnych surowców po preferencyjnych cenach, a także niejednokrotnie udzielał Bułgarii bezzwrotnej pomocy. Ceną za te korzyści było całkowite uzależnienie polityczne i gospodarcze Ludowej Republiki Bułgarii od ZSRR, które w końcu lat 80. przyczyniło się do kryzysu gospodarczego w kraju[8].
Grób Todora Żiwkowa na cmentarzu centralnym w Sofii
W latach 80. po fali pogorszenia się relacji z rządemTurcji BPK zainicjował tzw. proces odrodzenia, którego przejawem była m.in. przymusowa zmiana tureckobrzmiących imion i nazwisk na bułgarskie. Represje ze strony rządu dosięgnęły znaczną częśćmniejszości tureckiej i tzw.Pomaków i spowodowały falę emigracji, która pogorszyła jeszcze złą sytuację ekonomiczną kraju w latach 80[4].
Po 1985, pod wpływem reform w ZSRR zainicjowanych przezMichaiła Gorbaczowa, prowadził politykę tzw.głasnosti ipieriestrojki. W jej ramach zrehabilitował ofiarystalinizmu oraz prowadził liberalizację gospodarki[9][10]. W 1987 roku z jego inicjatywy wprowadzono nową ordynację wyborczą, zezwalającą na zgłaszanie większej liczby kandydatów niż jest miejsc do obsadzenia. Mimo liberalizacji ustrojowej kontynuował politykę nieprzyjazną wobec mniejszości tureckiej, która spowodowała rozruchy z jej udziałem. 10 listopada 1989 roku pozbawiony wszystkich zajmowanych stanowisk przez plenum KC BPK. Dymisję spowodowała kolejna fala represji antytureckich przeprowadzonych w 1989 (spowodowały one wyjazd z kraju 300 tysięcy osób pochodzenia tureckiego) oraz zachwianie pozycji ZSRR[4]. Władzę w partii przejął po nim reformatorsko nastawionyPetyr Mładenow.
18 stycznia 1990 Todor Żiwkow został aresztowany i oskarżony o popełnienie szeregu przestępstw[11]. W lipcu 1990 jego tymczasowy areszt został zmieniony naareszt domowy.Prokuratura Generalna Bułgarii wszczęła przeciwko niemu aż pięć postępowań (m.in. w sprawie rzekomejdefraudacji pieniędzy). Żiwkow nie przyznał się do wszystkich zarzucanych mu czynów. Został jednak uznany za winnego czwartego oskarżenia, a następnie skazany na siedem lat pozbawienia wolności. Były premier zakwestionował werdykt sądu i odwołał się od niego.Sąd apelacyjny, chociaż stwierdził „dziwactwa” w pierwotnym wyroku, postanowił go potwierdzić, jednocześnie obniżając wyrok jedynie do roku i sześciu miesięcy. Przewodniczący sądu stwierdził, że jeśli Żiwkow jest nadal niezadowolony z werdyktu, może tylko zwrócić się oułaskawienie doprezydentaŻelu Żelewa. Żiwkow stanowczo odmówił proszenia o ułaskawienie i oświadczył, że nawet gdyby prezydent mu go udzielił, nie przyjąłby go, ponieważ uważał, że przebaczenia są udzielane tylko winnym, a on sam nie uważa się za winnego[11].
8 czerwca 1993 został uznany za niewinnego piątego aktu oskarżenia[11]. W 1994 jego wyrok w procesie dotyczącym czwartego oskarżenia wszedł w życie, ale został zastąpiony aresztem domowym z uwagi złego stanu zdrowia. Żiwkow nadal twierdził, że jest niewinny. 15 września 1995 Sąd Najwyższy Bułgarii zgodził się go wysłuchać i ponownie rozpatrzył jego sprawę. Żiwkow zagroził, że pójdzie doEuropejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeśli tym razem nie zostanie uniewinniony. Oskarżał również bułgarskie sądy o przyjmowanie poleceń politycznych[11]. 9 lutego 1996 bułgarski Sąd Najwyższy uznał, że prokuratura nie przedstawiła dowodów winy Żiwkowa. Uchylono wyrok w sprawie oskarżenia czwartego i uznano byłego przywódcę Bułgarii za niewinnego wszystkich zarzucanych mu czynów[9][11][12].
Spory dotyczące osoby Todora Żiwkowa i jego rządów nie ustają wBułgarii do dziś. Dla jednych pozostaje wielkim ipragmatycznym przywódcą, dla innych zaś dyktatorem.
7 września 2001, z okazji 90. rocznicy urodzin Todora Żiwkowa, odsłonięto jego pomnik wPrawecu, gdzie się urodził. W tym samym mieście znajduje się również poświęcone jego osobie muzeum założone w 2002[18]. W 2011 w mieścieNesebyr pojawił siębillboard z okazji stulecia urodzin Żiwkowa[19][20].
Coroczne obchody urodzin byłego bułgarskiego przywódcy cieszą się od lat niesłabnącą popularnością[21][22][23]. W 2013 we wsi Odarne odsłonięto kolejny pomnik byłego premiera[24]. Do dorobku i dziedzictwa rządów Todora Żiwkowa odwołuje się Bułgarska Partia Socjalistyczna.
Również wśród zwykłychBułgarów rośnie poziomnostalgii i sympatii do jego osoby. Według sondażu z 2014 - 55% badanych respondentów pozytywnie oceniło dorobek Żiwkowa[25]. W 2019 pozytywny stosunek do byłego przywódcy wyraziło 45% badanych[26].
.jpg)
