Pomimo braku sukcesów komercyjnych poza Wielką Brytanią w okresie swojej działalności, The Smiths zdążył zyskać popularność zarówno w kraju jak i za granicą jeszcze przed końcem XX wieku.
Zespół założyło na początku 1982 roku dwóch mieszkańcówManchesteru – Morrissey oraz Johnny Marr. Steve Patrick Morrissey (nie używa swoich imion) był bezrobotnym pisarzem, wielkim fanemNew York Dolls oraz przewodziłpunkowej grupieThe Nosebleeds. Johnny Marr (wcześniej John Maher, zmienił nazwisko, aby uniknąć pomyłek z perkusistą zespołuBuzzcocks), utalentowany gitarzysta piszący także teksty piosenek, dobierał melodie do tekstów Morrisseya. Po krótkim przesłuchaniu do grupy dołączył perkusistaMike Joyce. Na początku istnienia The Smiths na gitarze basowej grałDale Hibbert – to jemu udało się załatwić sprzęt do nagraniadema w studiu, w którym pracował jako inżynier dźwięku. Po dwóch występach jego miejsce zajął przyjaciel Marra,Andy Rourke. Marr i Rourke pracowali wcześniej nadThe Paris Valentinos – projekcie, w który zaangażowany był równieżKevin Kennedy, późniejsza gwiazdaserialuCoronation Street.
Muzycy utrzymywali, że nazwa zespołu była reakcją na inne, popularne przydomki – te wymyślne i napuszone. Nazwa mogła także stanowić hołd dlaPatti Smith, idolki Morrisseya, lub szwagra Myry Hindley – Davida Smitha, który doniósł na tzw. „Moors Murderers” (morderców z wrzosowisk, o których głośno było wAnglii wlatach sześćdziesiątych). Kolejna teoria dotycząca pochodzenia nazwy sugeruje, iż był to po prostu pełenironiiżart – pod typowo angielską nazwą działali muzycyirlandzkiego pochodzenia – Morrissey, Marr (Maher), Rourke i Joyce. Jednak w wywiadzie z 1984 roku Morrissey przyznał: „Zdecydowałem tak [nas nazwać], ponieważ była to najbardziej zwyczajna nazwa, a uważam, iż nadszedł czas, aby zwyczajna część świata pokazała swą twarz.”. Zanim zdecydowali się na „The Smiths” (pol.Kowalscy), członkowie zespołu rozważali też inne nazwy: „Smiths Family” (pol.Rodzina Kowalskich) i „Smithdom” (pol.Kowalskość).
Morrissey pisał o rzeczach zwykłych, o towarzyskich aspektach życia i wielu innych, począwszy od rozpaczy, odrzucenia iśmierci powegetarianizm i angielską scenę muzyczną. Grupa wyróżniała się pod względem wizualnym – okładki albumów i singli to portrety gwiazd muzyki i filmu, zwykle monochromatyczne, zaprojektowane przez Morrisseya i Jo Slee, kierownika artystycznego Rough Trade. Rzadko kiedy na okładkach singli widniał jakikolwiek tekst poza nazwą zespołu, a sami muzycy nigdy nie znaleźli się na pierwszej stronie. „Okładkowe gwiazdy” wskazywały na zainteresowania Morrisseya – mało znane lub kultowe postaci kina (Jean Marais,Joe Dallesandro,Terence Stamp,James Dean), prominenci brytyjskiej kultury lat sześćdziesiątych (Viv Nicholson,Pat Phoenix,Yootha Joyce,Shelagh Delaney), czy też zdjęcia nieznanych modeli wzięte ze starych filmów i zdjęć z czasopism. W przeciwieństwie do obsesji na punkcie egzotycznej mody panującej w latach osiemdziesiątych, propagowanej przez artystównew romantic i ówczesne magazyny, członkowie zespołu nosili dżinsy i proste koszule, co stanowiło odzwierciedlenie muzycznego stylu „powrotu do prostoty”. Od czasu do czasu Morrissey korzystał z takich rekwizytów jak np. sztuczny aparat słuchowy, czarne okulary w grubej oprawie, oraz – najbardziej charakterystyczne – bukiety kwiatów (zazwyczajmieczyki), często luźno wetknięte w tylną kieszeń spodni.