Talmud (hebr.תלמודtalmud „nauka”) – jedna z podstawowych (choć nie jest uznawana za świętą) ksiągjudaizmu[1]. Został napisanyjęzykiem judeo-aramejskim. Talmud jest komentarzem dobiblijnejTory, w którym wyjaśniono, jak przestrzegać prawa zawartego w Torze w warunkach, jakie zapanowały wśród Żydów wypędzonych zPalestyny wII wieku. Dla wyznawców tradycyjnego judaizmu Talmud stanowi rodzaj odpowiednika chrześcijańskiegokatechizmu.
Talmud jako uporządkowany zbiórpraw religijnych, normatywnie spisany został około 400 roku n.e (talmud jerozolimski) i około 500 roku n.e. (talmud babiloński)[2], zawiera w sobie tradycję międzyIII wiekiem p.n.e. aVI wiekiem n.e. Ścisłe przestrzeganie wielu nakazówmojżeszowych zapisanych wTorze nie było technicznie wykonalne po zburzeniuŚwiątyni Jerozolimskiej i dlatego rabini musieli ustalić wiążące dla wszystkich Żydów religijne zasady życia w warunkach wygnania. Talmud był przez całe wieki i jest obecnie głównym odniesieniem, do którego odwoływali się i nadal się odwołują rabini na całym świecie, rozstrzygając rozmaite spory i przystosowując prawo religijne do współczesnych warunków życia.
Talmud babilońskiUkład strony Talmudu z oznaczeniem tytułu, Miszny, Gemary i komentarzy
Talmud składa się z dwóch części:Miszny iGemary.Miszna to zbiór początkowo ustnych, a następnie listownych odpowiedzi rabinów wiernym, którzy zapytywali, jak interpretować praktycznie określone zapisy zawarte wTorze. Po uporządkowaniu tej tradycji powstała kodyfikacja obejmująca całą sferę obyczajowości (święta, ceremonie, rytuały, prawa, obyczaje itp.) – w sumie jest to 248 podstawowych obowiązków i 365 zakazów, ułożonych według porządku, jaki występuje wbiblijnejKsiędze Powtórzonego Prawa.
NatomiastGemara stanowi bardzo obszerny komentarz do poszczególnych fragmentówMiszny, jeszcze bardziej precyzyjnie ustalający właściwe zachowanie pobożnego żyda w danej sytuacji.Gemara powstawała w dwóch największych żydowskich ośrodkachteologicznych, stąd istnieją dwa Talmudy:Talmud Jeruszalmi (Jerozolimski, zwany też Palestyńskim, rzadziej Talmudem Ziemi Izraela) iTalmud Bawli (Babiloński)[3]. Redakcję Talmudu Jerozolimskiego ukończono w IV wieku w Palestynie, w jesziwach chawrutycznych (od „b'chavruta” – בְחַבְרוּתָא,), które były znane jako „szte ha-jesziwy” (dwa kolegia), i działały wCezarei,Seforis i Tyberiadzie. W wydaniu Bomberga (Wenecja 1520–1523), jego objętość wynosiła 526 kart in folio w trzydziestu siedmiu tomach. Talmud Babiloński ukończono na początku VI wieku w Babilonii, w jesziwach chawrutycznych, działających w miastach: Nehardea, Pumbedita i Sura. Talmud Babiloński jest obecnie powszechnie obowiązującym[4].
Pierwsza pełna wersja drukowanego Talmudu ukazała się w Wenecji w latach 1520–1523 i była dziełem jednego z tamtejszych drukarzy, Daniela Bomberga. W języku polskim w 2010 r. ukazały się drukiem trzy rozdziały traktatów Berachot, Kiduszin i Bawa Kama w tłumaczeniu rabinaSachy Pecarica wraz ze wstępem i objaśnieniami do Talmudu[5].
Judaizm reformowany ijudaizm humanistyczny traktują Talmud jako bardzo ważny dokument historyczny judaizmu. Jednocześnie jednak poddają go współczesnej krytyce. Traktują go raczej jako wskazówkę, a nie ostateczny autorytet. Dotyczy to przepisów koszerności, etyki seksualnej itd.
Pierwszy zakaz czytania Talmudu wydał cesarzJustynian I Wielki, zakaz taki wydał również papieżGrzegorz IX. W 1242 roku spalono liczne Talmudy w Paryżu, w 1264 w Hiszpanii po raz pierwszy „ocenzurowano” Talmud w miejscach, gdzie obrażał chrześcijan.Sobór trydencki zakazał publikacji Talmudu z „miejscami bezbożnymi”.
↑Seria Literatura na świecie: Talmud, Wydawnictwo Współczesne, 1988, ISSN 0324-8305
↑Ninel Kameraz-Kos: Święta i obyczaje żydowskie. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 1997, s. 18.ISBN 83-86859-26-1.
↑Talmud babiloński. Gemara edycji wileńskiej z objaśnieniami i komentarzami. Berachot rozdz. II. Kiduszin rozdz. III. Bawa Kama rozdz. I. tłum. Miszny i Gemary. tłum. Sacha Pecaric. Kraków: Tora Pardes, 2010.ISBN 978-83-61134-84-8. Brak numerów stron w książce
.jpg)
