Ten artykuł dotyczy dawnej monety. Zobacz też:Talar – osada w województwie łódzkim, wgminie Dobroń.
Talar – grubamoneta srebrna (początkowo równowartość w srebrze złotegodukata), bita w Europie od końca XV wieku, będąca podstawową monetą w handlu międzynarodowym[1].
Nazwa spolszczona zniemieckiegoThaler (skrócona formaIoachimsthaler Gulden – „złoty joachimstalski”), jest pochodną od miejscowości Sankt Joachimsthal wCzechach (obecnieJáchymov)[a], należącej do hrabiowskiego rodu Schlick (czes. Šlikové), przy której Stefan Schlick (Štěpán Šlik) otworzyłmennicę i zaczął w 1519[2] systematycznie bić takie wartościowesrebrne monety[b].
Powstanie tego pieniądza łączy się z odkryciem nowych, bogatych złóż srebra w środkowej Europie, rosnącym importem kruszców (złoto, srebro) z ziemNowego Świata oraz zapotrzebowaniem w rozwijającym się handlu na wartościową monetę srebrną; istotny wpływ miał również spadek wartości dotychczasowego pieniądza srebrnego. Pierwsze talary (o nazwieguldiner) wypuszczono w 1485 wTyrolu (arcyksiążęZygmunt Habsburg), późniejsze w 1500 wSaksonii. Talary z Jachymowa o wysokiej próbie (zwane też „Ioachimsthaler Münze”) zawierały od 27,20 do 26,39 g czystego srebra. Na początku XVI stulecia podobne monetyemitowano w wielu krajach europejskich mających zasobne kopalnie srebra; do szczególnie znanych i cenionych należały niderlandzkie (Leeuwendaalder)[c], skandynawskieriksdalery oraz talary krajów niemieckich, gdzie rozpowszechniły się one najprędzej.
-7245.jpg)
Niemiecki talar miał początkowo wartość 60krajcarów, następnie 68 (Reichstaler), później 72, a od roku 1580 – 90 krajcarów. Zawartość kruszcu u różnychemitentów niemieckich była niejednakowa, dopiero ujednolicony w ramachunii monetarnej (1857) talar zawierał ustawowo 16,67 g czystego srebra[d]. W wynikureformy walutowej w latach 1871–1873 talarRzeszy miał równowartość 3marek, jednak odtąd zaczął wychodzić z obiegu; ostatecznademonetyzacja nastąpiła w 1907[3].
W Rosji talar znany był jako „jefimok”[e], we Francji pod nazwą „jocondale”, w Italii jako „tallero”. Stanowiąc wzorzec dla europejskich monet srebrnych, kursował na rynkach europejskich niemal 400 lat. Do szczególnie trwałych w obiegu należałduński talar zachodnioindyjski, będący tam walutą w latach 1849–1917, który naWyspach Dziewiczych kursował aż do 1934 roku, zastąpiony wtedy przezdolar amerykański[4]. Najdłużej, aż do czasów współczesnych, przetrwał w emisjach i w obieguhabsburskitalar Marii Teresy.
Na ziemiach współczesnej Polski pierwszym talarem była monetaksięstwa nyskiego wybita w 1508 przez biskupaJana V Turzona. W 1520 talary wyemitowałZakon krzyżacki[f]. Pierwszym monarchą polskim bijącym talary (jako emisje medalowe) byłZygmunt I Stary (1529, 1533 dla Korony), po nim teżZygmunt August (1547 dla Litwy), lecz masowe ich emitowanie podjął po reformie monetarnej (1580) dopieroStefan Batory[2], i kontynuowano je do 1795 roku, a potem także wKsięstwie Warszawskim. Polskie talary wartością były na ogół zbliżone do cesarskich; bito również ich połówki i wielokrotności (bardzo rzadko)[5]. W XVIII stuleciu polski talar odpowiadał wartości 8złotych (lub 240groszy)[1].
Talar Księstwa Warszawskiego bity w latach 1810–1815 przezkróla saskiegoFryderyka Augusta I jako jego władcę, miał wagę 23 g z zawartością 16,56 g czystego kruszcu próby 720. Wypuszczano monety onominale jednego talara (równego 6 złotym), 1/3 talara (= 2 złote) i 1/6 talara (= 1 zł)[6].
WPrusach począwszy do połowyXVIII wieku system monetarny oparty był na talarze dzielącym się nagrosze.
Do 1821: 1 talar = 24dobre grosze(inne języki) á 12fenigów = 288 fenigów
Po 1821: 1 talar = 30srebrnych groszy(inne języki) = 360 miedzianych fenigów
Talar został ostatecznie wyparty zrynku pieniądza w 1873 roku przez nową walutę zjednoczonychcesarskich Niemiec –markę niemiecką.
| Informacje w projektach siostrzanych |
 Multimedia wWikimedia Commons |
 Definicje słownikowe wWikisłowniku |
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Talar i Czerwony złoty |
