Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Takson

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Takson (zgr. τάξιςtáksis – „układ, porządek”) – grupaorganizmów (populacja lub grupa populacji) zwykle uznawanych zafilogenetycznie spokrewnione, wyróżniających się konkretnącechą różniącą je od innych jednostek taksonomicznych.

Takson obejmuje wszystkie zawarte w nim taksony niższego poziomu[1]. Kryterium pokrewieństwa stosowane jest w systemachfilogenetycznych, mimo że taksonem w zasadzie może być dowolna grupa organizmów[2]. Wtaksonomiach ludowych kryteria wyróżniania mogą być inne. W naukowej taksonomii za podstawowąkategorię uznaje sięgatunek[3], podczas gdy w taksonomii ludowej uważa się, że jako najbardziej fundamentalna jest postrzegana różnica na poziomie rodzaju (nie zawsze ściśle odpowiadającegorodzajowi w naukowej taksonomii)[4].

Każdemu taksonowi przypisywana jest unikatowa nazwa naukowa. W klasycznej systematyce ewolucyjnej określana jest też ranga konkretnejkategorii systematycznej danego taksonu. Wkladystyce wyróżniane są jednostki taksonomiczne nazywanekladami, które często nie mieszczą się w stosunkowo wąskim zakresie kategorii systematycznych.

Podział taksonów

[edytuj |edytuj kod]

Ze względu na pochodzenie wyróżnia się:

Współczesna systematyka organizmów dąży do wyłonienia wyłącznie taksonów monofiletycznych.

Ze względu na złożoność wyróżnia się:

Nazewnictwo systematyczne

[edytuj |edytuj kod]
Borówka czarna
Vaccinium myrtillus

Organizmom klasyfikowanym w obrębie poszczególnych jednostek taksonomicznych nadawane sąnazwy naukowe:

  • uninominalne (jednoczłonowe) dla taksonów o randze wyższej od gatunku, np.Ericaceae (rodzinawrzosowate);
  • binominalne (dwuczłonowe,binomy) dla gatunku, złożone znazwy rodzaju, do którego gatunek należy, iepitetu gatunkowego, określającego ściśle dany gatunek;
  • trynominalne (trójczłonowe, trynomy) dla podgatunku, złożone z nazwy gatunku, w którym wyróżniono ten podgatunek oraz specyficznej dla niego nazwy podgatunkowej.

Nazwy naukowe są powszechnie nazywane nazwami łacińskimi, ponieważ często wywodzą się złaciny lub są zlatynizowanymi nazwami pochodzącymi z innych języków.

Zwyczaj nadawania nazw łacińskich narodził się w czasach, gdyłacina była językiem powszechnie stosowanym przez ludzi nauki. Zasadynazewnictwa biologicznego są określane przez odpowiedniekodeksy nazewnictwa botanicznego i zoologicznego. Kodeksy te regulują zasady naukowego nazewnictwa roślin i zwierząt, nie omawiając nazewnictwa w innych językach. Mimo tego, że dla dużej części organizmów istnieją rodzime odpowiedniki nazwy naukowej, wiele roślin i zwierząt określa się mianem tradycyjnym, często bardzo odmiennym od nazwy naukowej. Przykładem może byćVaccinium myrtillus, czyliborówka czernica (polska nazwa zwyczajowa), zwana powszechnie borówką lub czarną jagodą.

 Osobne artykuły:Nomenklatura botanicznanomenklatura zoologiczna.

Pełna nazwa naukowa obejmuje również cytat, czyli nazwisko (lub jego standardowy skrót) autora diagnozy taksonomicznej oraz datę i źródło opublikowania diagnozy danego taksonu, np.:

Rubus henrici-egonis Holub,Folia Geobot. Phytotax. 26: 334. 1991.

Często spotykana w nazwach naukowych duża literaL. oznacza, że autorem danej nazwy jestKarol Linneusz,szwedzki systematyk, który spopularyzowałbinominalne nazewnictwo gatunków.

 Osobne artykuły:Autor nazwy (botanika)autor nazwy (zoologia).

Przyrostki nazw

[edytuj |edytuj kod]

Dla taksonów powyżej rodzaju nazwy systematyczne tworzy się zazwyczaj z użyciem nazwy typowego rodzaju, dodając do niego standardowyprzyrostek (sufiks), np. rodzajRosa (róża), rodzinaRosaceae (różowate), rządRosales (różowce). Przyrostki te zależą od królestwa i zebrane są w poniższej tabeli.

Takson / RangaRoślinyGlonyGrzybyZwierzętaBakterie[5]
Gromada-phyta–mycota
Podgromada-phytina–mycotina
Klasa–opsida–phyceae–mycetes–ia
Podklasa–idae–phycidae–mycetidae–idae
Nadrząd-anae
Rząd-ales–ales
Podrząd-ineae–ineae
Infrarząd-aria
Nadrodzina-acea–oidea
Rodzina-aceae–idae–aceae
Podrodzina-oideae–inae–oideae
Plemię-eae–ini–eae
Podplemię-inae–ina–inae

Uwagi:

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz hasłotakson w Wikisłowniku

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Glossary. W: Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej: International Code of Zoological Nomenclature. Wyd. czwarte. Londyn: 1999.ISBN 0-85301-006-4. (ang.).
  2. Krzysztof Spalik: Klasyfikacja biologiczna. [w:]Krótki kurs systematyki [on-line]. Zielnik Wydziału Biologii UW. [dostęp 2010-02-23]. (pol.).
  3. gatunek, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-06-04] .
  4. Brent Berlin, Dennis E. Breedlove, Peter H. Raven. General Principles of Classification and Nomenclature in Folk Biology. „American Anthropologist”. 75 (1), s. 214–242, 1973.DOI:10.1525/aa.1973.75.1.02a00140. (ang.). 
  5. Bacteriologocal Code (1990 Revision).

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
Kontrola autorytatywna (metaklasa pierwszego rzędu):
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Takson&oldid=68859701
Kategoria:
Ukryta kategoria:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp