Takson (zgr. τάξιςtáksis – „układ, porządek”) – grupaorganizmów (populacja lub grupa populacji) zwykle uznawanych zafilogenetycznie spokrewnione, wyróżniających się konkretnącechą różniącą je od innych jednostek taksonomicznych.
Takson obejmuje wszystkie zawarte w nim taksony niższego poziomu[1]. Kryterium pokrewieństwa stosowane jest w systemachfilogenetycznych, mimo że taksonem w zasadzie może być dowolna grupa organizmów[2]. Wtaksonomiach ludowych kryteria wyróżniania mogą być inne. W naukowej taksonomii za podstawowąkategorię uznaje sięgatunek[3], podczas gdy w taksonomii ludowej uważa się, że jako najbardziej fundamentalna jest postrzegana różnica na poziomie rodzaju (nie zawsze ściśle odpowiadającegorodzajowi w naukowej taksonomii)[4].
Każdemu taksonowi przypisywana jest unikatowa nazwa naukowa. W klasycznej systematyce ewolucyjnej określana jest też ranga konkretnejkategorii systematycznej danego taksonu. Wkladystyce wyróżniane są jednostki taksonomiczne nazywanekladami, które często nie mieszczą się w stosunkowo wąskim zakresie kategorii systematycznych.
Organizmom klasyfikowanym w obrębie poszczególnych jednostek taksonomicznych nadawane sąnazwy naukowe:
uninominalne (jednoczłonowe) dla taksonów o randze wyższej od gatunku, np.Ericaceae (rodzinawrzosowate);
binominalne (dwuczłonowe,binomy) dla gatunku, złożone znazwy rodzaju, do którego gatunek należy, iepitetu gatunkowego, określającego ściśle dany gatunek;
trynominalne (trójczłonowe, trynomy) dla podgatunku, złożone z nazwy gatunku, w którym wyróżniono ten podgatunek oraz specyficznej dla niego nazwy podgatunkowej.
Nazwy naukowe są powszechnie nazywane nazwami łacińskimi, ponieważ często wywodzą się złaciny lub są zlatynizowanymi nazwami pochodzącymi z innych języków.
Zwyczaj nadawania nazw łacińskich narodził się w czasach, gdyłacina była językiem powszechnie stosowanym przez ludzi nauki. Zasadynazewnictwa biologicznego są określane przez odpowiedniekodeksy nazewnictwa botanicznego i zoologicznego. Kodeksy te regulują zasady naukowego nazewnictwa roślin i zwierząt, nie omawiając nazewnictwa w innych językach. Mimo tego, że dla dużej części organizmów istnieją rodzime odpowiedniki nazwy naukowej, wiele roślin i zwierząt określa się mianem tradycyjnym, często bardzo odmiennym od nazwy naukowej. Przykładem może byćVaccinium myrtillus, czyliborówka czernica (polska nazwa zwyczajowa), zwana powszechnie borówką lub czarną jagodą.
Pełna nazwa naukowa obejmuje również cytat, czyli nazwisko (lub jego standardowy skrót) autora diagnozy taksonomicznej oraz datę i źródło opublikowania diagnozy danego taksonu, np.:
Dla taksonów powyżej rodzaju nazwy systematyczne tworzy się zazwyczaj z użyciem nazwy typowego rodzaju, dodając do niego standardowyprzyrostek (sufiks), np. rodzajRosa (róża), rodzinaRosaceae (różowate), rządRosales (różowce). Przyrostki te zależą od królestwa i zebrane są w poniższej tabeli.
↑Glossary. W: Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej: International Code of Zoological Nomenclature. Wyd. czwarte. Londyn: 1999.ISBN 0-85301-006-4. (ang.). Brak numerów stron w książce
↑Brent Berlin, Dennis E. Breedlove, Peter H. Raven. General Principles of Classification and Nomenclature in Folk Biology. „American Anthropologist”. 75 (1), s. 214–242, 1973.DOI:10.1525/aa.1973.75.1.02a00140. (ang.).
