Tajlandia,Królestwo Tajlandii (taj.ราชอาณาจักรไทย,Prathet Thai; potocznieเมืองไทย,Muang Thai) – państwo wpołudniowo-wschodniejAzji, graniczące zLaosem iKambodżą na wschodzie, zMalezją na południu oraz zMjanmą (Birmą) na zachodzie i północnym zachodzie. Dawniej państwo nosiło nazwęSyjam jako oficjalną do 11 maja 1949. Określenie „Thai” (ไทย) znaczy potajsku „wolny”.
Pierwsze ślady bytnościHomo sapiens na terenach Tajlandii pochodzą sprzed 30 tysięcy lat. Najstarsze znaleziska łupin nasion i plew pochodzą z IX tysiąclecia p.n.e. i znaleziono je w jaskiniach północnej Tajlandii – Jaskini Ducha (Tam Phii) położonej na północ odMae Hong Son oraz jaskini w dolinie Banjan. Początek historii Tajlandii wiąże się z migracjąTajów z południowo-zachodniej częściChin. Ludność ta dotarła na terytorium obecnego państwa w X–XII wieku. Tajowie opanowali dorzeczeMenamu, zasymilowali żyjących tuKhmerów, ulegając jednocześnie wpływom ich kultury i ich religii –buddyzmu. W 1350 założono w dolinie MenamuAjutthaję, stolicę królestwa. Państwo ze stolicą w Ajutthaji objęło prawie całyPółwysep Indochiński. Okres rozkwitu nastąpił w XV wieku, a osłabienie w XVI wieku. W XVI i XVII w. rozpoczęły się kontakty zEuropejczykami, m.in.Portugalczykami,Hiszpanami,Holendrami iAnglikami. W 1767Birma splądrowała i zniszczyła Ajutthaję przesiedlając tysiące mieszkańców na swoje tereny. Przeciwstawił im się jeden z dygnitarzy pokonanego królestwa,Phya Tak, który wyparł najeźdźców[4].
W 1782 wódzCzakri ogłosił się królem i założył nową dynastię nazwaną jego imieniem. Państwo stale umacniało się, ale próby powiększenia terytorium zostały zahamowane przez rosnące w tym regionie wpływybrytyjskie ifrancuskie; w latach 60. XIX wieku tajskie państwo było formalnie niepodległe, ale realnie uzależnione od państw kolonialnych. Europejczycy odebrali krajowi zwierzchnictwo nad Kambodżą (1867) i Laosem (1893) traktowanymi jakoIndochiny Francuskie. W początkach XX wieku przeprowadzono reformę; władcy zachowali ustrój absolutystyczny. W 1932 nastąpił wojskowo-cywilny zamach stanu, który doprowadził do ustanowienia monarchii konstytucyjnej, a w 1938 władzę objęło wojsko. Rząd Tajlandii w 1940 zawarł pakt o nieagresji zJaponią, a później sojusz wojskowy i polityczny. Tajlandia uczestniczyła w wojnie zaliantami (tylko teoretycznie). W 1944 odsunięto od władzy rząd popierający Japonię, by uniknąć odpowiedzialności za udział w wojnie po stroniepaństw Osi.
Po wojnie Tajlandia utrzymywała przyjazne stosunki zUSA, m.in. wysyłając doWietnamu oddziały wspomagające wojska amerykańskie. Polityka ta doprowadziła w 1965 roku do wybuchu w kraju powstania zorganizowanego przez lewicujący Zjednoczony Front Patriotyczny Tajów, trwającego do 1983 roku. Powstańcy wsparci zostali przez Wietnam,Laos iChiny[5]. W latach 60. i 70. Tajlandia uczestniczyła w tłumieniudrugiego powstania malajskiego, które zagrażało tajskiemu rządowi ze względu na liczny udział Tajów w partyzantce malajskiej oraz obecność wojskową partyzantów na obszarach granicznych. Swe stanowisko wobec powstania Tajlandia zmieniła w latach 80., a w 1989 roku z jej pomocą wynegocjowano porozumienie pokojowe kończące długoletni konflikt[6].
W 1974 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję, ustanawiającą w Tajlandii demokrację parlamentarną. Mimo stopniowej demokratyzacji, w 1976 roku doszło do masakry naUniwersytecie Thammasat, gdzie do protestujących studentów otworzono ogień zabijając ok. 100 osób[7][8]. Konstytucję anulowano w 1977 po kolejnym przewrocie wojskowym; nową konstytucję Zgromadzenie uchwaliło w 1978. Kiedy w 1979 rokuWietnam obalił reżim Demokratycznej Kampuczy, Tajlandia wsparła partyzantkęCzerwonych Khmerów, co poskutkowało incydentami granicznymi i starciami z wojskiem wietnamskim na granicy Tajlandii i Kambodży[9].
Na czele rządu w latach 2001–2006 stał premierThaksin Shinawatra, wcześniej biznesmen i potentat telekomunikacyjny. W czasie swoich rządów zyskał poparcie biedniejszej ludności wiejskiej z północnej i północno-wschodniej części kraju dzięki znacznemu rozwinięciu polityki socjalnej, obejmującej darmowy dostęp do służby zdrowia i edukacji. Krytycy premiera, wywodzący się z kręgów wielkomiejskich, klasy średniej i monarchistów, zarzucali mu populizm i niedostateczne okazywanie szacunku monarsze. Utworzyli oni ruch społeczny skierowany przeciw jego władzy, pod nazwą Ludowy Sojusz na rzecz Demokracji i wybrali „żółte koszule” na znak solidarności z monarchią (kolor żółty był symbolem króla). Domagając się ustąpienia Shinawatry, w 2006 rozpoczęli w kraju protesty, które sparaliżowały funkcjonowanie i zarządzanie krajem[10][11].
W sytuacji nasilającego się kryzysu wewnętrznego, we wrześniu 2006 władzę przejęło wojsko, które dokonałozamachu stanu. Przewrót został przeprowadzony podczas pobytu premiera Shinawatry na sesji Zgromadzenia OgólnegoONZ wNowym Jorku. Nie powrócił on już do kraju, gdzie wszczęto przeciw niemu postępowanie pod zarzutem korupcji. Na czele państwa stanęłajunta wojskowa, która w grudniu 2007 przeprowadziła demokratyczne wybory parlamentarne. W ich wyniku najwięcej mandatów zdobyli dawni współpracownicy i zwolennicy Shinawatry, cieszącego się nadal niesłabnącym poparciem mniej zamożnych obywateli. Przed wyborami utworzyli nową partię polityczną – Partię Władzy Ludu. Na czele nowego rządu stanął jej lider,Samak Sundaravej.
W maju 2008 „żółte koszule” ponownie rozpoczęły w kraju serię protestów, oskarżając nową administrację o ścisłe powiązania z byłym premierem i wykonywanie jego poleceń. Nowa fala manifestacji nastąpiła w sierpniu 2008, w wyniku której premier Sundaravej, oskarżony dodatkowo przed sąd o złamanie konstytucji, podał się do dymisji. Na czele rządu stanął wicepremierSomchai Wongsawat, szwagier Shinawatry. Mimo zmiany szefa rządu, Ludowy Sojusz na rzecz Demokracji kontynuował antyrządowe demonstracje w Bangkoku. Protesty coraz bardziej utrudniały normalne funkcjonowanie państwa. Pod koniec listopada 2008 demonstranci zajęli dwa stołeczne lotniska, całkowicie blokując ruch pasażerski. Protesty zakończyły się w grudniu 2008, kiedy sąd nakazał natychmiastowe rozwiązanie Partii Władzy Ludu i wykluczył jej liderów na 5 lat z życia politycznego pod zarzutem fałszerstw w czasie wyborów z 2007.
Władzę w kraju przejęła popierana przez „żółte koszule” największa partia opozycyjna – Partia Demokratyczna zAbhisitem Vejjajivą na czele[12][13]. Po kolejnej zmianie na szczytach władzy na ulice wyszli tym razem zwolennicy byłego premiera Shinawatry. W marcu 2009 stworzyli oni ruch społeczny o nazwie Zjednoczony Front Demokracji Przeciw Dyktaturze, a ich znakiem rozpoznawczym został kolor czerwony. Pierwsze protesty rozpoczęli wiosną 2009. W kwietniu 2009 zajęli budynek konferencyjny wPattayi, w którym miało odbyć się spotkanie państwASEAN. W rezultacie międzynarodowy szczyt został odwołany, a w kraju wprowadzonostan wyjątkowy. W protestach na ulicach Bangkoku zginęły wówczas 2 osoby. Liderzy opozycji zdecydowali się zakończyć akcję w połowie kwietnia, obawiając się kolejnych ofiar, po tym gdy w rejony demonstracji zostały skierowane oddziały wojska. „Czerwone koszule” domagały się rozwiązania parlamentu i organizacji wcześniejszych wyborów. Zarzucały przejęcie władzy przez rząd Abhisita w sposób niedemokratyczny i bezprawny, wyłącznie dzięki decyzjom stronniczych sądów, a nie z nadania wyborczego[14].
W 2010 roku „czerwone koszule” ponowiły żądania dymisji rządu i rozpisania wcześniejszych wyborów parlamentarnych. Do zaognienia dawnego konfliktu przyczynił się wyrok sądu z 26 lutego 2010 o konfiskacie części majątku przebywającego od 2006 na emigracji premiera Thaksina Shinawatry[15]. Władze na początku marca ogłosiły wprowadzenie w dniach 11–23 marca stanu wyjątkowego w Bangkoku i siedmiu sąsiednich prowincjach, tym samym przekazując wiele uprawnień armii i ograniczając prawa obywatelskie. Wojsko zyskiwało prawo wprowadzaniagodziny policyjnej, zakazywania zgromadzeń i organizowania punktów kontrolnych obywateli[16]. Stan wyjątkowy pogłębił chaos i przyczynił się do bardzo licznych protestów, podczas których zginęło ponad 90 osób, a gospodarka kraju doznała znacznego osłabienia[17].
W drugiej połowie 2011 nastąpiła największa od pięćdziesięciu latpowódź w Tajlandii[18].
W 2013 i 2014 przez kraj przetoczyły się kolejne fale protestów. Zapoczątkowali je zwolennicy „żółtych koszul”, gdy rząd poparł ustawę amnestyjną, na mocy której do Tajlandii powrócić mógł były premier Thaksin Shinawatra. W protestach starli się ze sobą zwolennicy „żółtych koszul” i zwolennicy Shinawatra, czyli „czerwone koszule”. Protesty ustały w 2014 roku na skutek kolejnego wojskowego zamachu stanu. Puczystów poparł król, a rzeczywistą władzę przejęła wojskowa junta[19]. Pucz przyczynił się do międzynarodowej izolacji Tajlandii[20].
Dodatkowo destabilizacyjnie na sytuację w Tajlandii wpływa fakt, że od początku XXI wieku na południu kraju trwa powstanie zwolenników oderwania od państwa części zdominowanej przez muzułmanów[21] oraz konflikt graniczny z sąsiednią Kambodżą (starcia o Preah Vihear w 2008 i2011 roku).
Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego Zgromadzenia Narodowego wybieranego w wyborach powszechnych: Izba Reprezentantów (niższa) – 500 członków, na czteroletnią kadencję; Senat (wyższa) – 200 członków, na kadencję sześcioletnią.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele – wyłaniany ze składu Izby Reprezentantów.
Ponadto istnieją dwa dystrykty specjalne:Bangkok orazPattaya, jednakże ta druga jest również zaliczana do prowincjiChonburi, natomiast Bangkok jest uważany przez niektórych Tajów za oddzielną prowincję. Każda prowincja dzieli się na mniejsze dzielnice, tzw.amphoe, których w 2000 było 795, oraz 85 „poddzielnic”. Bangkok podzielony jest na 50 dzielnic, tzw.khet.
Nazwa każdej z prowincji jest jednocześnie nazwą jej stolicy.
Zmiany liczby ludności Tajlandii w latach 1961–2003
Trudno jest dokładnie określić procentowy skład grup etnolingwistycznych zamieszkujących obszar dzisiejszej Tajlandii. Tego powodem jest daleko posuniętataifikacja prowadzona przez dominującą ekonomicznie większość tajsko-chińską. Zakrojona na szeroką skalę miała doprowadzić do zatarcia różnic między mieszkańcami państwa, by poprzez zapomnienie lub zabronienie dawnych tradycji doprowadzić do powstania państwa narodowego według modelu europejskiego. Istnieją jednak opracowania starające się to zdefiniować[22].
Przez „tajskość” należy rozumieć zestaw cech, którymi musi wykazać się obywatel Tajlandii, by być rozpoznawanym. Wyjątkiem są obywatele Tajlandii innej wiary niż buddyjska oraz ci, którzy wykazują dużą odmienność etniczną lub lingwistyczną (muzułmanie w Tajlandii). Przykładem niestałości tego systemu było wydalenie Hmongów z Tajlandii do Laosu (Hmongowie posłużyli armii USA wwalce przeciw siłom Wietnamu w trudnych topograficznie i politycznie regionach Laosu i po opuszczeniu ich przez amerykańskiego sojusznika uciekli masowo do Tajlandii).
Szacunkowe liczby to:
Laotańczycy ~25% – to głównie ludzie z basenu rzekiMekong
Tajowie („Bangkokijczycy”) ~22% – to grupy skoncentrowane wokół rzekiChao Phraya, oraz administracyjnie – w każdym mieście
Chińczycy (różne grupy językowe) ~20% – głównie mieszkańcy miast
Zgodnie ze spisem powszechnym z 2000 r., ok. 75% społeczeństwa stanowiąTajowie, a 14% – ludność pochodzenia chińskiego. Dość duży odsetek to muzułmańscyMalajowie zamieszkujący głównie południe kraju.
Około 2% ludności stanowią tzw. plemiona górskie, podzielone na ok. 20 grup, zachowujące własne zwyczaje, wierzenia, stroje etniczne. Z tego względu stanowią dużą atrakcję turystyczną, przyciągając tysiące turystów nawet w dość odległe zakątki gór. Najważniejsze z tych grup etnicznych to:
Karenowie – najliczniejsze z plemion górskich (ok. 320 tys. osób). Napływają do Tajlandii zBirmy od XVIII w. Posługują się językiem kareńskim, należącym do grupy tybeto-birmańskiej, lecz podzielonym na dwa wzajemnie niezrozumiałe dialekty: sgaw i pwo.
Kajanowie (Padaung), podgrupaKarenów – lud sławny z powodu metalowych obręczy, noszonych przez kobiety na szyi.
Miao (Hmong) – ok. 120 tys., przybyli w XX w. zLaosu, po wycofaniu wojsk antykomunistycznych z Wietnamu, których byli sojusznikami w Laosie. Ze względu na różnice tradycyjnych strojów wyróżnia się dwie podgrupy – Białych i Niebieskich Hmong. Około 4 mln Miao zamieszkuje również chińską prowincjęYunnan.
Lahu – Około 70 tys., język z grupy tybeto-birmańskiej. Animizm z elementami mesjanizmu.
Akha – Około 50 tys. osób, znani głównie z bogato zdobionych strojów, noszonych również na co dzień. Animiści.
Mien (Yao) – Około 40 tys. osób, animizm z wpływami chińskimi. Częsta poligamia.
Lisu – Około 30 tys. osób, język z grupy tybeto-birmańskiej, spokrewnieni zKaczinami z północnej Birmy.
Szanowie, mówiący językiem pokrewnym północnym dialektom tajskim, ale niezrozumiałym np. w Bangkoku.
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,rozbuduj ją.
Nieodłącznym elementem kultury Tajlandii jest gestwai. Tajowie zwykle nie podają sobie ręki na powitanie, a wykonują swój tradycyjny ukłonwai z dłońmi złożonymi jak do modlitwy, wyrażający szacunek wobec ludzi, ale również i wobec miejsc, czy też przedmiotów kultu.
Każdy posąg Buddy to świętość, nie wolno ich dotykać, ani okazywać im braku szacunku.
Początkowe ceny na bazarach są zawsze zawyżone, koniecznie trzeba się targować[23].
Bezrobocie w Tajlandii wynosi około 1%[1], natomiastwskaźnik nierówności społecznej jest jednym z najwyższych na świecie: 53,6[1]. Średnie dochody w grupie 10% najwięcej zarabiających są ponad 25 razy większe niż średnie dochody w grupie 10% najmniej zarabiających[1].
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 29,881 mln turystów (20,4% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 44,553 mlddolarów[26].
Tajlandia dysponuje trzemarodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi, marynarką wojenną orazsiłami powietrznymi. Wojska tajlandzkie liczą 306 tys. żołnierzy zawodowych oraz 245 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2016) tajlandzkie siły zbrojne stanowią 20. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 5,4 mld dolarów (USD)[27].
↑Państwoin statu nascendi;Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
.svg)
