| wieś | |||
 Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Liczba ludności (2011) | |||
| Strefa numeracyjna | 23 | ||
| Kod pocztowy | 06-550[4] | ||
| Tablice rejestracyjne | WML | ||
| SIMC | 0127953[5] | ||
Położenie na mapie gminy Szreńsk  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu mławskiego  | |||
 53°00′38″N 20°07′24″E/53,010556 20,123333[1] | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
.jpg)
Szreńsk –wieś sołecka[6] wPolsce położona wwojewództwie mazowieckim, wpowiecie mławskim, wgminie Szreńsk[5][7]. Leży naMazowszu, nad rzekąMławką.
Siedzibagminy Szreńsk orazrzymskokatolickiej parafiiśw. Wojciecha. Dawniej prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1383 roku położone było w XVI wieku wwojewództwie płockim[8], zdegradowane w 1869 roku[9]. Do1954 roku siedziba wiejskiejgminy Mostowo.W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała dowojewództwa ciechanowskiego.
Szreńsk leży 20 km na pd.-za. odMławy i ok. 100 km na pn.-za. odWarszawy. Jest stolicą historycznej krainyziemi zawkrzeńskiej.
Pierwsze ślady osadnictwa w Szreńsku pochodzą z przełomu IX i X wieku, w tym czasie w rozlewisku rzekMławki i Szronki powstałgród otoczony wałami ziemno-kamiennymi. Prawdopodobnie gród powstał po przeniesieniu osadnictwa z lewego, położonego wyżej brzegu rzeki Mławki. Był to ośrodek dużego okręgu grodowego. Gród wielokrotnie był niszczony co było związane z jego lokalizacją na terenach granicznych zPrusami. W wieku XII, najprawdopodobniej za panowaniaBolesława Krzywoustego, gród został powiększony, wzmocniony przez podwyższenie wałów a wokół niego wyrosła osada i w takim kształcie Szreńsk przetrwał następne 100 lat do najazduPrusów, gdy został ponownie zniszczony. Odkryte w wyniku badań archeologicznych zabytki wskazują, że mieszkańcy grodu zajmowali się garncarstwem, kowalstwem, hodowlą bydła i rolnictwem. W wieku XIII Szreńsk został ponownie odbudowany. Po raz pierwszy w źródłach pisanych Szreńsk pojawia się w 1240 roku. Przywilej lokacyjny naprawie chełmińskim Szreńskowi nadałSiemowit IV w roku 1383 wPłońsku, w tym samym dokumencie potwierdza wcześniejsze nadanie Szreńska Stanisławowi Gradowi z Kowalewa, który zmienia nazwisko na Szreński i w rękach rodu Szreńskich pozostaje Szreńsk przez 170 lat. W pierwszej połowie XVI wieku Feliks Srzeński, ostatni z rodu, w miejscu dawnego grodziska wybudował okazały zamek obronny, z murami obwodowymi, czterema basztami, budynkiem mieszkalnym i budynkiem bramnym oraz kaplicą, przebudował kościół parafialny (1531 zakończenie budowy). Kościół bez większych zmian przetrwał do dzisiaj i stanowi perłę późnego gotyku północnego Mazowsza. W 1554 Szreńsk przeszedł na własnośćbiskupa płockiegoAndrzeja Noskowskiego. W 1656 miasto zajęli Szwedzi, a na zamku stacjonował szwedzki garnizon. Na około trzy tygodnie przedbitwą pod Warszawą do Szreńska przybył z wizytacją oddziałówKarol X Gustaw. W latach 1768–1771 zamek w Szreńsku wykorzystywaliKonfederaci barscy pod dowództwemJózefa Sawy Calińskiego, który ranny w bitwie pod Szreńskiem 26 kwietnia 1771, dostał się do niewoli rosyjskiej. PoII rozbiorze Polski Szreńsk wszedł w składPrus, a jego właścicielem został Karol Ludwik Erhard Knobloch, na którego polecenie zostały rozebrane gotyckie fortyfikacje zamku, a część mieszkalną przebudowano na klasycystyczną rezydencję, m.in. dobudowując jeden trakt od zachodu. Pałac przetrwał do pożaru w 1948 r., obecnie pozostaje w ruinie. W roku 1869 Szreńsk stracił prawa miejskie, a wniosek o ich przywrócenie został w 2020 odrzucony z uwagi na sprzeciw mieszkańców i rolniczy charakter miejscowości[10].
Osobny artykuł:Zamek w Szreńsku. Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani ze Szreńskiem.Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
