Dzięki nadgranicznemu położeniu i bliskości (ok. 100 km)Morza Bałtyckiego, dostępnego przez żeglowną Odrę orazZalew Szczeciński, Szczecin stał się ośrodkiem gospodarczym regionu. Znajdują się tuport morski, stocznie remontowe, jachtowe oraz żeglugi morskiej. Miasto jest ośrodkiem turystycznym z dużą liczbązabytków. Stanowi centrum akademickie (5 uczelni publicznych i 5 niepublicznych[11]) i kulturalne (opera i operetka, liczne teatry, muzea i ośrodki kultury), jest także siedzibąkatolickiej metropolii i wspólnie z diecezją wrocławską – siedzibą diecezjiprawosławnej[12].
Najczęściej oddziałujące masy powietrza polarnomorskiego znad północnegoAtlantyku charakteryzują się dużą wilgotnością, co latem wpływa na wzrostzachmurzenia i ilościopadów atmosferycznych; zimą wiąże się z ociepleniem i dużym zachmurzeniem. Masy te najczęściej zalegają latem i jesienią.
Rzadziej napływa powietrze polarno-kontynentalne zEuropy Wschodniej i zAzji. Obecność tego powietrza obserwuje się najczęściejzimą iwiosną. Odznacza się ono małą zawartościąpary wodnej. Podczas jego zalegania wiosną występują liczneprzymrozki, zimy są mroźne i słoneczne. Znacznie rzadziej napływa powietrze arktyczne – przynosi ono pogodę bardzo zmienną, ze znacznymi zmianami temperatury i wiosenne przymrozki. Najrzadziej notuje się obecność powietrza zwrotnikowego, które niesie okresy gwałtownego ocieplenia, pojawiające się niekiedy zimą oraz sporadycznielatem.
Średnia prędkość wiatru wynosi ok. 3,3 m/s. Dominują wiatry zachodnie (W) i południowo-zachodnie (SW).
Średnia temperatura powietrza w Szczecinie waha się w granicach od 8 do 8,4 °C[23]. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec z temperaturą od 15,8 °C do 20,3 °C, najzimniejszym styczeń od –2,1 °C do 2,6 °C.Temperatura powietrza poniżej 0 °C występuje przeciętnie w ciągu 86 dni w roku, najczęściej w styczniu i w lutym[18].
Średnia roczna suma opadów wynosi 537 mm, średnia suma opadów w półroczu chłodnym 225 mm, a w półroczu ciepłym 350 mm. Średnio w ciągu roku występuje 167 dni z opadami[18].
Charakterystyczną cechą klimatu Szczecina jest duża liczba dni pochmurnych, co wynika z położenia na szlaku przemieszczania się układówcyklonalnych znad Atlantyku. W latach 1956–1998 liczba dni pochmurnych była dwukrotnie większa od dni pogodnych. Największym średnimzachmurzeniem charakteryzują się miesiące: listopad, grudzień i styczeń, kiedy to przeważająchmury warstwowe, a najmniejsze zachmurzenie – maj i sierpień.
Przybliżony przebieg średniowiecznych murów Szczecina opracowany przez dr. inż. arch. Macieja Płotkowiaka[24]
W VII–VI wieku p.n.e. istniała na tym terenie osada z okresukultury łużyckiej. Wzgórze Zamkowe jest zamieszkane nieprzerwanie od ok. 700 roku n.e.[1], możliwe jednak, że ciągłość udokumentowanej źródłami historii zasiedlenia tego miejsca sięga blisko 1850 lat. W czasach antycznych w okolicach Szczecina istniała miejscowość o nazwie Susudata. Najstarsza osada grodowa w Szczecinie ma metrykę plemienną sięgającą końca VIII wieku[25]. W IX wieku zbudowany został przez książąt słowiańskichgród otoczonyfosą, u którego podnóża rozwinęła się osada handlowo-rybacka.
W 967Mieszko I przyłączył Pomorze wraz ze Szczecinem doPolski. Ówczesny Szczecin składał się z trzech części: grodu, podgrodzia i portu. Do ok. 1007 Szczecin znajdował się pod zwierzchnictwemBolesława Chrobrego[26]. Militarne zaangażowanie się polskiego władcy wCzechach i konflikt zNiemcami zaktywizowały możnych pomorskich do secesji. Antychrześcijańska rewolta połączona z buntem lokalnego możnowładztwa spowodowały uniezależnienie się Szczecina i innych grodów pomorskich.
Pod koniec 1121 książęBolesław Krzywousty ponownie przyłączył Szczecin do Polski, a książęWarcisław I uznał polską zwierzchność i złożył Krzywoustemuhołd lenny[27], zakładając dynastięGryfitów, która panowała w Szczecinie ponad 500 lat.
Pod zwierzchnictwem Polski pozostawało do 1185, gdy książę Bogusław I został zmuszony do złożenia hołdu lennego z miasta iPomorza Zachodniego na rzecz króla DaniiWaldemara II Zwycięzcy. W 1235 stało się lennem cesarza i weszło w składŚwiętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1243 książęBarnim I nadał Szczecinowiprawa miejskie. W kolejnych latach miasto nabywało kolejne tereny: w 1283 jezioroDąbie, a w 1321Police. W XIII wieku Szczecin stał się miastemhanzeatyckim. Na miejscu grodusłowiańskiego w XIV wieku książęBarnim III Wielki wybudował swoją siedzibę, tzw. „Kamienny Dom” oraz kaplicę św. Ottona. Na ten okres datuje się także ukończenie kamienno-ceglanych murów miejskich wokół miasta[24]. W 1474 w Szczecinie, po wygaśnięciu liniiksiążąt szczecińskich i wołogoskich władzę objął książę słupskiBogusław X, który 4 lata później zjednoczyłPomorze Zachodnie, a w 1491 przeniósł jego stolicę do Szczecina. Jednak już w 1532 księstwo zostało ponownie podzielone, a miasto stało się stolicąKsięstwa szczecińskiego. W 1514 wprowadzono tu zakaz przyjmowania do cechu krawców osób, które miaływendyjskie pochodzenie[28].
10 marca 1637 w czasiewojny trzydziestoletniej zmarł w SzczecinieBogusław XIV, ostatni książę pomorski z dynastiiGryfitów. Wygaśnięcie dynastii oznaczało upadek niepodległegoKsięstwa Pomorskiego. Według zawartej w 1529 umowy dynastycznej Pomorze odziedziczyć mieliHohenzollernowie. Jednak rzeczywistymi panami byli Szwedzi, których wojska zajęły Pomorze Zachodnie w trakcie wojny. W 1654 w traktacie zawartym po zakończeniu wojny trzydziestoletniej Pomorze Zachodnie zostało podzielone międzyBrandenburgię aSzwecję – część Pomorza ze Szczecinem (w tym m.in. wyspyUznam iWolin) przypadła Szwecji, co umożliwiło Szwecji dokonanie rok później tzw.Potopu szwedzkiego – najazdu na Polskę. Działania wojenne podczaspotopu szwedzkiego przyczyniły się do upadku gospodarczego miasta.
W czasiewojny siedmioletniej Rosjanie dokonali oblężenia Szczecina. W latach 1806–1813 Szczecin był pod okupacją francuską. Od 21 lutego do 29 lipca 1809 stacjonował sztab4. płku strz. konnycharmii Księstwa Warszawskiego zwalczający naPomorzu Szwedzkim pruskie oddziały powstańcze mjra Schilla. Od stycznia do 5 grudnia 1813 twierdza była bohatersko broniona przez francuskiego gen.Barbanègre.
Od 1818 powiat grodzki i zarazem siedziba rejencjiszczecińskiej.
W 1843 miasto otrzymało połączenie kolejowe zBerlinem dając początekkolei na Pomorzu, wkrótce potem zaczął intensywniej rozwijać się przemysł. W 1873 ówczesny nadburmistrz miastaHermann Haken podjął decyzję o zburzeniu obwarowań i rozbudowie miasta.
15 października 1939 utworzone zostało tzw.Wielkie Miasto Szczecin, istniejące do zakończenia wojny. Na tym terenie istniało ok. 100 obozów pracy przymusowej. Na skutek alianckichnalotów bombowych zniszczenia zabudowy wyniosły ok. 60–70%, portu wraz z przyległościami – 70–80%, obiekty przemysłowe zostały zaś zniszczone w 90%[30].
Szczecin, rok 1945
W lutym 1945 władze niemieckie rozpoczęły ewakuację mieszkańców miasta, wyposażenia fabryk i archiwów oraz wznoszenie barykad, rowów przeciwczołgowych i pól minowych. Od 14 do 20 marca trwały ciężkie walki o wschodnie dzielnice Szczecina. Uczestniczyły w nich m.in. jednostki 47. i61 Armii oraz2 Gwardyjskiej Armii Pancernej, a także2 Dywizja Artylerii i1 Samodzielna Brygada Moździerzy1 Armii Wojska Polskiego. 20 marca miasto ogłoszono twierdzą, a po zajęciu prawobrzeżnych osiedli przez wojska radzieckie Niemcy zaminowali port i zniszczyli mosty na Odrze. W dalszych bojach przy forsowaniu Regalicy i Odry oraz zajmowaniu lewobrzeżnego Szczecina od 15 do 26 kwietnia brały udział oddziały65 Armii2 Frontu Białoruskiego (polegli w walkach zostali pochowani na cmentarzu przy ul. Ku Słońcu, a w 1967 nad ich kwaterami stanął Pomnik Braterstwa Broni)[31].
Jako, że Szczecin znajduje się po zachodniej stronie Odry, jego powojenna przynależność państwowa nie była długo oczywista. Oficjalne przekazanie miasta władzom polskim nastąpiło dopiero 5 lipca. Ludność niemiecka, która pozostała w mieście, zostałaprzesiedlona[32] do Niemiec i w 1947 w Szczecinie mieszkało już tylko 4000 Niemców.
W 1948 odsłonięto napl. Grunwaldzkim ufundowaną przez środowisko „dąbrowszczaków” pamiątkową płytę ku czci gen.Karola Świerczewskiego w pierwszą rocznicę jego śmierci w walce z oddziałami UPA. W 1950 wzniesiono napl. Żołnierza Polskiegopomnik Wdzięczności upamiętniający żołnierzy radzieckich, którzy polegli w walkach o miasto w 1945.
W 1959 pojawiły się plotki, że ZSRR w ramach odprężenia w stosunkach z Zachodem może się zgodzić na korektę granicy polskiej w rejonie Szczecina. I sekretarz PZPR Władysław Gomułka zirytowany milczeniem prasy radzieckiej nie dementującej tych pogłosek, skierował ostry list do radzieckiego przywódcy Chruszczowa. Jednocześnie strona polska postanowiła włączyć Szczecin do programu wizyt zagranicznych delegacji. Tak stało się również podczas wizyty Chruszczowa w Polsce. Podczas uroczystości nadania mu honorowego obywatelstwa miasta Chruszczow, rozwiewając niepokoje strony polskiej, powiedział[33]:
Tu, w najdalej na Zachód położonym mieście Polski Ludowej warto przypomnieć: słupy graniczne na Odrze i Nysie będą bronione przez nas wszystkich, ramię przy ramieniu z narodem polskim.
W grudniu 1970 i sierpniu 1980 w Szczecinie miały miejsce strajki i demonstracje robotnicze, tu także podpisano tzw.porozumienia sierpniowe. W 1979 miasto odznaczonoOrderem Sztandaru Pracy I klasy[35]. 11 czerwca 1987 miasto odwiedził papieżJan Paweł II.
W XXI w. Szczecin stał się miastem najczęściej wybieranym na metę międzynarodowych regat wielkichżaglowcówThe Tall Ships’ Races.Pierwszy finał odbył się w Szczecinie w dniach 4–7 sierpnia 2007 (trasa regat:Aarhus –Kotka –Sztokholm – Szczecin). Organizatorzy twierdzą, że teren zlotu odwiedziły 2 miliony ludzi[36]. W regatach w klasyfikacji generalnej zwyciężył norweski żaglowiecChristian Radich. Wtedy to miasto zostało jednym z organizatorów i sponsorów imprezy i w związku z tym w dniach 3–6 sierpnia 2013 odbył się w nim następny finał regat, na trasie Aarhus –Helsinki –Ryga – Szczecin. Miał jeszcze większą rangę niż poprzedni, gdyż w 2007 impreza była podzielona na dwie części (bałtycką i śródziemnomorską), a w 2013 całość odbyła się na Bałtyku. Do Szczecina zawitało ponad 100 żaglowców, więcej niż poprzednio, a zwycięzcą w klasyfikacji generalnej regat zostałDar Szczecina, jacht będący własnością miasta, zarazem najmniejszy żaglowiec, jaki kiedykolwiek zwyciężył w tych regatach (słabe wiatry w trakcie wyścigu wyjątkowo sprzyjały mniejszym jednostkom). Po raz trzeci finał regat, równie wielkich, odbył się w Szczecinie w dniach 4–7 sierpnia 2017 (trasaHalmstad – Kotka –Turku –Kłajpeda – Szczecin), a w regatach zwyciężył brytyjski żaglowiecRoyalist[37]. Wkrótce po tym finale podjęto decyzję o przyznaniu Szczecinowi czwartego finału, który miał się odbyć w dniach 31 lipca – 3 sierpnia 2021 (trasa regat: Kłajpeda –Petersburg –Tallinn –Maarianhamina – Szczecin)[38], jednak został odwołany z uwagi napandemię COVID-19[39].
NazwaSzczecin jest pochodzenia słowiańskiego. Średniowieczne pisaneźródła historyczne są stosunkowo nieliczne i trudno z nich wyciągnąć konkretne wnioski. Dawniej panowało przekonanie, że nazwa miasta pochodzi odszczeciny. Inni wywodzili ją od słowa ściek (ponieważ wody odrzańskie w tym rejonie bardzo powoli „ściekają” kuBałtykowi). Nowsze badania postawiły bardziej prawdopodobną tezę, że Szczecin wziął swą nazwę od słowa „szczyt”, które oznaczałotarczę[40], i przyrostka „-in” (Szczycin)[41].
Stare kroniki wspominają, iż miasto znajdowało się na trzech wzgórzach[42]. Od tych szczytów powstałaby pierwsza nazwaSzczytno.Marian Gumowski na podstawie badań przeprowadzonych na starych pieczęciach miejskich uważał, iż pierwotna nazwa miasta brzmiałaSzczycin[43].
Wysuwano także inne hipotezy nt. pochodzenia nazwy: „osada nad odnogą rzeki, tamą lub brodem” (szczotka), odszczotki jako bagiennej trawy, od rodzajuostu, od imienia/przezwiska, od plemienia Sidinów[44].
Przez wieki Szczecin wielokrotnie zmieniał nazwy. Najstarsza wzmianka wymieniająca nazwęStetin pochodzi z 1133, w 1188Stetyn, w 1251Stitin, a takżeStitinum,Stitin,Stetina iStittin[45].
Dawniej stosowano także nazwę „Stary Szczecin” (Alten Stettin), dla odróżnienia od Nowego Szczecina, czyliSzczecinka.
Polskim przedwojennym egzonimem była nazwaSzczecin (1890, 1938)[46][47]. NazwaSzczecin została urzędowo ustalona w 1946[48].
Centrum Szczecina charakteryzuje się wielkimi rondami i ulicami, wzdłuż których stoją kilkukondygnacyjne, eklektyczne kamienice. Ten gwiaździsty układ urbanistyczny porównywany jest często do najsłynniejszej realizacji tego typu w Europie –Paryża. Większa część Śródmieścia zbudowana została na układzie gwiaździstym z placami w formierond oraz szerokimialejami obsadzonymi drzewami. Trasytramwajowe w zdecydowanej większości przebiegają wydzielonymi pasami bądź środkiem alei.
Charakterystycznym elementem szczecińskich ulic są żeliwne pompy z 2. połowy XIX w. Wyprodukowano je w miejscowej firmie F. Poepckego. Spełniały rolę zapasowego źródła wody dla mieszkańców miasta. Okazały się bardzo przydatne w okresie II wojny światowej oraz w pierwszych latach po wojnie, kiedy to sieć wodociągowa nie była w pełni sprawna. Do dziś przetrwało ok. 30 pomp (z 70). Pompy są bogato zdobione (kanelowana kolumna, herby miasta, korona na szczycie), a wylew wody następuje ze stylizowanej paszczy smoka[49].
Szczecin, panorama miasta, widok w kierunku północno-zachodnim
Na terenie Szczecina występują duże skupiskazieleni miejskiej w postaci miejskichlasów,parków,cmentarzy,zieleńców, skwerów i zieleni ulicznej. Lasy Miejskie miasta Szczecin zajmują łącznie 2.780 ha[51]. Pozostała powierzchnia terenów zieleni miejskiej (z cmentarzami, bez lasów miejskich) wynosi 605,3 ha, co stanowi 2% powierzchni Szczecina[17]. Największą powierzchnię zajmują parki spacerowo-wypoczynkowe, których w 2006 było 16 i zajmowały łączną powierzchnię 161,5 ha[17].
Największym i najpopularniejszym[52] parkiem jestPark Kasprowicza (o pow. 49 ha) położony na wzniesieniu i stoku Doliny Niemierzyńskiej ze sztucznie utworzonymjeziorkiem Rusałką. Drugim parkiem co do wielkości jestPark Żeromskiego (o pow. 24 ha), powstały na terenach zlikwidowanych cmentarzy na początku XX wieku.
Dużym skupiskiem zieleni są cmentarze o ogólnej powierzchni 182,6 ha. Największy z nich (i największy powierzchniowo w Polsce)Cmentarz Centralny będący parkiem i ogrodem dendrologicznym[53] znajduje się we wschodniej częściGumieniec (163 ha). W mieście istnieją 93zieleńce, o łącznej powierzchni 48,5 ha[17].
Największym drzewem w mieście jestLipa szerokolistna św. Ottona – pomnik przyrody i jedna z najokazalszych lip w Polsce.
Na terenie miasta ustanowiono podstrefę Szczecin –Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec, która obejmuje 8 kompleksów o łącznej powierzchni 93,84 ha. Na terenie podstrefy znajdują się zakłady produkujące m.in. elementy nośne, osłony przeciwsłoneczne oraz osprzęt elektroinstalacyjny[55]. W 2013 r. ustanowiono podstrefę Szczecin –Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, która obejmuje 1 kompleks[56]. Przedsiębiorcy podejmujący działalność gospodarczą na terenie podstref ekonomicznych mogą skorzystać ze zwolnienia z częścipodatku dochodowego CIT lub części dwuletnich kosztów pracy[57].
We wrześniu 2016 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Szczecinie obejmowała ok. 8,4 tys. mieszkańców, co stanowistopę bezrobocia na poziomie 5,0% do aktywnych zawodowo[59].
Przeciętne wynagrodzenie pracownicze w październiku 2012 wynosiło 3807,73 zł, przy liczbie zatrudnionych pracowników w Szczecinie – 90 754 osoby. Według danych PUP w Szczecinie, obowiązujące od 1 stycznia 2023 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3490 zł, natomiast przeciętne wynagrodzenie mieszkańców stolicyPomorza Zachodniego kształtuje się na poziomie 6733,49 zł[60].
W 2009 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w Szczecinie wynosiło 3439,94 zł[61].
SzczecińskiPKB wynosi 20,255 mld zł, co stanowi 1/3 PKB całego województwa. Na jednego mieszkańca przypada 49497 zł, o ok. 40% więcej niż wynik dla województwa[54].
Największymi szczecińskimi centrami handlowymi sąCHR Galaxy, które posiada 170 sklepów różnych branż, kino i hipermarket[62] orazCH Kaskada. W Szczecinie znajduje się wiele innych centrów handlowych. Od 2021 istnieje tu także sklepIKEA.
W 2006 w mieście było 16 targowisk, z czego 14 z przewagą sprzedaży drobnodetalicznej[17]. Największe szczecińskie bazary to:Pogodno (ul. Reymonta), plac Kilińskiego, Manhattan (ul. Staszica), a także targowisko przy ul. Dziennikarskiej wSzczecinie-Dąbiu. W Szczecinie w każdą niedzielę odbywają się dwie giełdy samochodowe, pierwsza kołoPolmozbytu przy ul. Białowieskiej, druga przy ul. Cukrowej.
Szczecin słynie z kilku produktów. Pierwszym z nich jestpaprykarz szczeciński, który jest typowym dodatkiem do kanapek. Składa się z rybiego mięsa, ryżu, cebuli, koncentratu pomidorowego, oleju roślinnego, dodatku różnych przypraw i soli. Drugim szczecińskim słynnym przysmakiem sąszczecińskie paszteciki, robione z ciasta drożdżowego mogą być nadziewane serem, mięsem, bądź też kapustą z grzybami. Regionalnym produktem była także szczecińska wódkaStarka, produkowana z żyta obecnie tylko w tutejszej wytwórni wódek, jej smak zawdzięcza długiemu leżakowaniu wdębowych beczkach z niewielkimi dodatkami liścilipowych lubjabłkowych[63].
Szczecin w 2008 opracował i przyjął Długoterminową Strategię Marki Szczecin, która podsumowuje wizerunek miasta oraz określa jego największe atuty. Szczecin jest promowany jako pływający ogród (ang.Floating Garden) określenie oznaczające miasto wypełnione zielenią i wodą w jego śródmieściu[65].
Szczecin jestwęzłem transportowym na trasie transeuropejskiego korytarza transportowego północ–południe łączącego południowąSkandynawię zCzechami,Austrią iMorzem Śródziemnym oraz wschód–zachód łączącegoBerlin zTrójmiastem. W obrębie miasta w 2015 roku 43% podróży wykonywanych było samochodem (najwyższy wskaźnik w Polsce), a 37% autobusem lub tramwajem[66].
Drogi krajowe i wojewódzkie przechodzące przez Szczecin
W 2024 roku Szczecin znalazł się na 4 pozycji w Rankingu Miast Przyjaznych Kierowcom przygotowywanego przez firmęOponeo.pl iYanosik. Miasto wyróżnia się dobrą jakością dróg oraz stosunkowo niskimi kosztami paliwa i parkowania w porównaniu do innych dużych miast w Polsce. Szczecin oferuje również liczne miejsca parkingowe oraz płynność ruchu, co czyni codzienne poruszanie się samochodem bardziej komfortowym. Dzięki tym atutom miasto jest często wskazywane jako przykład dobrze rozwiniętej infrastruktury drogowej i przyjaznego podejścia do zmotoryzowanych mieszkańców[67][68][69].
Na nieczynnej od 2002 dla ruchu pasażerskiegolinii kolejowej nr 406 planowane jest uruchomienie do 2025Szczecińskiej Kolei Metropolitalnej do miastaPolice[70]. Od 1 września 2024 roku transport kolejowy działający na terenie Szczecina i okolicznych gmin oraz transport miejski zostały zintegrowane przy pomocy Szczecińskiego Biletu Metropolitalnego, który jest pierwszym krokiem do stworzenia SKM.
Z Nabrzeża Pasażerskiego przy Wałach Chrobrego odpływają statki wycieczkowe pływające po Odrze i wodach szczecińskiego portu. W sezonie 2020 działało trzech armatorów dysponujących sześcioma jednostkami:Joanna[71],Dziewanna,Kapitan Cook,Sedina[72],Odra Queen iPeene Queen[73]. Przez długi czas działały w Szczeciniewodoloty obsługujące trasę doŚwinoujścia, z różnym powodzeniem – ostatni raz w latach 2008–2015. Szlakiem wodnym Berlin – Szczecin – Bałtyk regularnie odwiedzają Szczecin hotelowe wycieczkowce rzeczne, głównie bandery niemieckiej i szwajcarskiej. W Szczecinie działają liczne podmioty gospodarcze, zajmujące się wynajmem niewielkich jednostek pływających.
Sieć tramwajowa stanowi podstawowy środek transportu publicznego w centrum miasta. Promieniście rozchodzące się z centrum linie tramwajowe zapewniają duże zdolności przewozowez orazdo dzielnic lewobrzeżnego Szczecina.Szczeciński Szybki Tramwaj w 2015 roku połączył prawobrzeżną część miasta z centrum.
Przejazd rowerzystów ul. Jagiellońską z okazji Święta Cyklicznego (2010)
W części dróg rezerwy pod przebiegi ścieżek rowerowych, wynikające jeszcze z rozwiązań planowanych w okresie przedwojennym (np. ul. Ku Słońcu, Mickiewicza, Bohaterów Warszawy, Wyspiańskiego), wykorzystane są na cele parkingowe. W 2007 roku układ ścieżek rowerowych obejmował tylko fragmenty miasta,w tym ok. 27 km[potrzebny przypis] wdzielnicy Zachód i ok. 9 km wŚródmieściu. Po 2007 roku przybywało ścieżek rowerowych naPrawobrzeżu oraz części dzielnicyPółnoc. Nadal jest to jednak układ dość chaotyczny, nietworzący spójnego systemu tras rowerowych[75].
W lecie 2014 utworzono system rowerów miejskich „Bike_S”, których stacje początkowo umieszczone były wyłącznie w centrum. W 2016 system został rozszerzony o kolejne stacje, m.in. naPrawobrzeżu, a w 2022 także w sąsiedniejgminie Dobra.
Według danych z 31 sierpnia 2009 Szczecin posiadał 19 obiektów hotelowych, które łącznie dysponowały 3608 miejscami noclegowymi. W ciągu całego 2009 skorzystało z nich 289,0 tys. osób, z czego 44,0% stanowili turyści zagraniczni. Miasto miało 42 turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania, które łącznie posiadały 5431 miejsc noclegowych. W 2009 skorzystało z nich 354,2 tys. turystów, z czego 39,5% stanowili turyści zagraniczni[76]. W 2013 większość turystów zagranicznych korzystających z noclegów przyjechała zNiemiec iDanii[77].
Szczecin był kandydatem do tytułuEuropejska Stolica Kultury w roku 2016. Logo projektu pt. „Szczecin Europejską Stolicą Kultury 2016” przedstawia znak, dla którego pierwowzorem był szczecińskiplac Grunwaldzki. Autorem logo jest Ireneusz Kuriata[78].
Według danych z 2007 w mieście działało 37 placówek bibliotecznych, z których skorzystało 80 250 czytelników[17]. Największą biblioteką jestKsiążnica Pomorska. Wielkość zbiorów KP wynosi ok. 1 500 000. Książnica organizuje wiele spotkań i wystaw poświęconych tematyce ogólnokulturowej oraz regionalnej. W 1995 powołanoMiejską Bibliotekę Publiczną, która przejęła 51 filii od Książnicy Pomorskiej, ówczesnej biblioteki wojewódzkiej. Aktualnie istnieje 35 filii MBP rozlokowanych we wszystkich częściach miasta.
Największym muzeum w mieście jestMuzeum Narodowe w Szczecinie. Jest to muzeum wielodziałowe, gromadzące zbiory archeologii, sztuki dawnej i współczesnej, historyczne, numizmatyczne, nautyczne, etnograficzne. Muzeum mieści się w sześciu siedzibach (jednym współczesnym i czterech historycznych budynkach w centrum miasta i jednej ekspozycji w Gryficach):
W Szczecinie działa 5 kin, które w 2007 odwiedziło 1,14 mln widzów[17]. Mieści się tu jedno z najstarszych na świecieKino Pionier 1907, działające nieprzerwanie w tym samym miejscu od 1907. Pozostałe 3 kina to:Centrum Filmowe Helios (4 sale),Multikino (9 sal), Kino Zamek. Jesienią 2012 do użytku zostało oddane Centrum Filmowe Helios (7 sal)[81][82]. Multikino planuje otworzyć swoje kolejne kino w Szczecinie, tym razem w CH Aleja Słońca[83].
Hejnał Miasta Szczecina był grany natrąbce przez trębacza codziennie o godz. 12.00 zUrzędu Miejskiego w Szczecinie, a także z Wieży hejnałowej naZamku Książąt Pomorskich[109] aż do 2023. Wersja codzienna była grana na jedną trąbkę, a w dni świąt państwowych i miejskich – w wersji uroczystej przez trzech trębaczy[110]. Od czerwca 2023 odtwarzane jest jedynie nagranie hejnału[111].
Od września 2011 wydawany jest również magazyn „Szczecin in Progress” – bezpłatny miesięcznik, którego twórcy skupiają się na ukazaniu pozytywnych stron miasta, jego mieszkańców oraz osób działających na rzecz rozwoju Szczecina.
Miasto jest także kojarzone z produktami ze śledzi; w książce kucharskiejStettiner Kochbuch można znaleźć np. przepis na „szczecińskiego śledzia po pomorsku” (kawałki śledzia serwowane z ubitą kwaśną śmietaną oraz papryką, solą i pieprzem). Przekładało się to także na płaszczyznę gospodarczą – Szczecin był głównym niemieckim eksporterem tych ryb[114].
W latach 90. XX wieku, na fali popularności jedzenia typufast food, w szczecińskich barach zaczęto serwować potrawę znaną jakoFrytburger[115]. Jest to kotlet mielony z frytkami podawany wpicie lub bułce, najczęściej z dodatkiem sosów. Kanapka będąca połączeniem angielskiegochip butty i greckiegogyrosa cieszy się popularnością głównie w Szczecinie, w innych miastach Polski danie jest rzadko oferowane przez lokale gastronomiczne.
W 2013 wydatki budżetu samorządu Szczecina wynosiły 1777 mln zł, a dochody budżetu 1775 mln zł. Zadłużenie (dług publiczny) samorządu według danych na IV kwartał 2013 wynosiło 940,8 mln zł, co stanowiło 53% dochodów[117].
Podstawowąjednostką pomocniczą miasta jestosiedle, choć mogą być tworzone inne jednostki jakdzielnice. Miasto jest podzielone na 37 osiedli administracyjnych[124]. Ponadto Szczecin jest podzielony na 4 dzielnice:Północ,Prawobrzeże,Śródmieście,Zachód. Dzielnice nie spełniają funkcji samorządowych, lecz grupują osiedla i są wykorzystywane przez Urząd Miasta Szczecin na potrzeby organizacji pracy, gospodarki przestrzenią i zarządzania miastem.
Funkcję samorządową spełniają osiedla, posiadające organy uchwałodawcze i wykonawcze. Organem uchwałodawczym każdego jest rada osiedla, która wyłania organ wykonawczy – zarząd osiedla.
Takipodział administracyjny Szczecina funkcjonuje od 1990 roku, z niewielkimi zmianami granic osiedli i dzielnic oraz zmianami statutu osiedli.
Mieszkańcy Szczecina często błędnie utożsamiają osiedle mieszkaniowe z osiedlem administracyjnym, przez co spółdzielnię osiedlową zjednostką pomocniczą miasta. Często na terenie danej rady osiedla funkcjonują spółdzielcze administracje mieszkaniowe[125].
Powojenna ludność Szczecina w przeważającej mierze była ludnością napływową. Przedwojenni niemieccy mieszkańcy miasta zostali po 1945 roku wysiedleni, a na ich miejsce napłynęli w zdecydowanej większościPolacy wysiedleni z ZSRR i mieszkańcy różnych stron Polski. Struktura ludnościowa Szczecina w 1950 roku pod względem pochodzenia terytorialnego przedstawiała się następująco[132]:
Do 1945 mieszkańcy Szczecina mówiligwarą środkowopomorską języka dolnoniemieckiego[133][134]. W pierwszych latach poII wojnie światowej Szczecin został zasiedlony głównie przez ludność pochodzącą z dawnychKresów Wschodnich,Polski wschodniej i centralnej. Ludność ta w początkowym okresie posługiwała sięjęzykiem polskim, który cechował się dużą liczbą wyrażeńgwarowych i naleciałości charakterystycznych dla obszarów rodzinnych osadników. W okresie ostatniego półwiecza (w wyniku zadziałania tzw. „tygla językowego”) na tym terenie dokonało się ogromne ujednolicenie języka. Według badań dokonanych w latach 90. XX wieku obecni mieszkańcy Szczecina (obok mieszkańcówWrocławia) posługują się polszczyzną najbardziej zbliżoną dojęzyka literackiego spośród wszystkich mieszkańców Polski[135]. W Szczecinie nie wykształciła się typowagwara miejska na podobieństwo, na przykład,gwary poznańskiej. Język potoczny mieszkańców miasta cechuje jednak nieznaczna liczba słów odbiegających od standardów polszczyzny potocznej z reszty kraju, w latach 90. XX wieku używane były słowa:many (mężczyzna)[136],szmula (dziewczyna)[137],cynki (eleganckie buty, lakierki)[138].
Według raportu sporządzonego dlaUnii Metropolii Polskich, w Szczecinie w kwietniu 2022 przebywało 84 489 Ukraińców. Wzrost liczebności imigrantów z Ukrainy związany jest zinwazją rosyjską na ten kraj[140].
Główną instytucją bezpieczeństwa i porządku publicznego w Szczecinie jest Komenda Miejska Policji. Składa się ona z wydziałów: ruchu drogowego, kryminalnego, przestępstw gospodarczych, techniki kryminalistyki, prewencji (obejmuje dzielnicowych, wspólne działanie z samorządami lokalnym i profilaktykę) oraz innych wydziałów związanych z logistyką. Teren miasta Szczecin jest podzielony na pięć obszarów (Śródmieście,Niebuszewo,Pogodno, nad Odrą,Dąbie), przyporządkowanych pięciu komisariatom. Każdy obszar działania komisariatu dzieli się na sektory, a te z kolei na rejony, do których przyporządkowany jest dzielnicowy. Każdy dzielnicowy pełni dyżur w punkcie przyjęć kilka razy w miesiącu. W Szczecinie znajduje się 20 wydziałów komendy wojewódzkiej Policji, oddział prewencji, laboratorium kryminalistyczne, a takżesztab zachodniopomorskiej policji.
W 2009 wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w Szczecinie wynosił 55,1% i był najniższy w województwie zachodniopomorskim[142][143]. W 2009 stwierdzono w Szczecinie m.in. 3653 kradzieży z włamaniem, 299 kradzieży samochodów, 718 przestępstw narkotykowych i 15 zabójstw[144][145][146][147].
Miasto podzielone jest na obszary działania pięciu jednostek ratowniczo-gaśniczych, wchodzących w skład Komendy MiejskiejPaństwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. W 2006 na terenie miasta komenda odnotowała 4055 zdarzeń, z czego 2347 dotyczyłopożarów[149]. Szczecin jest także siedzibą Komendy Wojewódzkiej PSP.
Szczecin posiadastraż miejską, która jest zorganizowana w 4 oddziałach: Północ, Prawobrzeże, Śródmieście, Zachód. Jej podstawowym zadaniem jest ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych. Od 2006 r. jej nowym obowiązkiem w ramach akcji „Czysty Szczecin” jest zbieranie informacji, także drogą elektroniczną, o szczególnie zaniedbanych miejscach w mieście.
Garnizon Szczecin był miejscem, gdzie stacjonowały kolejno jednostki szwedzkie, pruskie, francuskie,Księstwa Warszawskiego, niemieckie, radzieckie i polskie.
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 PUM przy ul. Unii LubelskiejSamodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 2 PUM przy ul. Powstańców WlkpSamodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony przy ul. ArkońskiejSamodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w ZdunowieSamodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ZDROJE”109 Szpital Wojskowy przy ul. P. SkargiSamodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA przy ul. Jagiellońskiej
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie[b]
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego w Szczecinie wraz zlądowiskiem
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 2 w Szczecinie
Zachodniopomorskie Centrum Onkologii w Szczecinie –Golęcinie
Nowa siedziba pogotowia ratunkowego w Szczecinie przy ul. Twardowskiego (uruchomiona w 2023 r.)
Ratownictwo medyczne w Szczecinie zapewnia Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego. W jej ramach działa 11 zespołów ratownictwa medycznego (4 zespoły specjalistyczne S oraz 7 zespołów podstawowych P[150]) z dwóch placówek (ul. Twardowskiego i Gryfińska). Zespoły swoim działaniem obejmują oprócz Szczecina także sąsiednie gminyKołbaskowo,Dobra Szczecińska oraz częśćgminy Goleniów. W mieście znajdują się 3szpitalne oddziały ratunkowe[151][152], do których trafiają osoby w stanie nagłego zagrożenia, dodatkowo istnieje także 1 szpitalny oddział ratunkowy dla dzieci[153].
W Szczecinie działalność kaznodziejską prowadzą 22 zboryŚwiadków Jehowy (w tym zbór języka migowego, języka angielskiego, języka rosyjskiego i języka ukraińskiego). Zgromadzają się one w 4Salach Królestwa na terenie miasta oraz w Policach[184]. Świadkowie Jehowy swoją działalność w mieście podjęli ok. 1906 roku, organizując serie wykładów[185]. W 1914 roku grupa wyznawców wynosiła ok. 30 osób[186]. W 1915 i 1916 roku zorganizowanokongres[187]. Działało tu wówczas 75 wyznawców[188], w 1919 roku – 105 w mieście i 21 w nowo powstałym zborze wAltdamm – łącznie 126 osób. W roku 1925 w sumie 267. Rok później zanotowano ich 331, a w 1927 – 368 (w tym 66 w Altdamm)[186].
Najsłynniejszymi szczecińskimi zespołami są te noszące nazwęPogoń Szczecin, uprawiające piłkę nożną, piłkę ręczną mężczyzn (najbardziej utytułowana sekcja piłki ręcznej kobiet została w 2019 r. rozwiązana), futsal i żeglarstwo, a takżeKing Wilki Morskie Szczecin (koszykówka, dawniej w ramach Pogoni). Ponadto zespołem wielosekcyjnym, przede wszystkim nastawionym na szkolenie młodzieży wpiłce nożnej oraz odnoszącej sukcesy wpiłce wodnej jestArkonia Szczecin[198].
W mieście działa takżeAeroklub Szczeciński, który łączy ok. 250 członków zgrupowanych w 6 sekcjach, a także prowadzi szkolenia: samolotowe, szybowcowe, spadochronowe, paralotniowe, okazjonalnie kursy mikrolotowe.
W Szczecinie znajdują się kluby: BKS Olimp Szczecin,AZS Szczecin (wioślarstwo), Wiskord Szczecin (kajakarstwo),Karate Bodaikan Szczecin, Karate Klub Kamikaze Szczecin, pływacki MKP Szczecin, triathlonowy Ironman Szczecin oraz futsalowy Pogoń '04 Szczecin, kolarskie BO-GO Szczecin, Gryf Szczecin, koszykarski młodzieżowy Kusy Szczecin, piłkarski kobiecy Olimpia Szczecin, futbolu amerykańskiego Armada Szczecin i sekcja kolarska Piast Szczecin. Z szeregu klubów piłki nożnej poza Pogonią i Arkonią (niegdyś także grającą w I lidze) na wyższym szczeblu grałaStal Stocznia Szczecin (II liga, od 2009 r. będąca I ligą) iŚwit Skolwin (III liga).
W 2022 roku Szczecin zajął 9. miejsce w sportowym rankingu miast Polski[199]. Rok później w tym samym rankingu miasto zajęło 7. miejsce, dzieląc je wraz zLublinem iCzęstochową[200].
↑abEncyklopedia Szczecina,TadeuszT.Białecki (red.), Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015,ISBN 978-83-942725-0-0,OCLC924941684. Brak numerów stron w książce
↑Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. poz. 669).
↑Bochiński Jacek, Zawadzki Jarosław: Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Świat Książki, 1999, s. 389.ISBN 83-7227-259-X.
↑Kozińska Bogdana, Słomiński Maciej: Szczecin. Praktyczny przewodnik turystyczny. Szczecin: Walkowska Wydawnictwo / Jeż, 2009, s. 8.ISBN 978-83-61805-02-1.
↑Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988,ISBN 83-217-2709-3, s. 703.
↑AndrzejA.SkrzypekAndrzejA.,Mechanizmy autonomii. Stosunki polsko – radzieckie 1956 – 1965, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna i, Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, 2005, s. 203,ISBN 83-89964-31-7,OCLC834533924.
↑Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988,ISBN 83-217-2709-3, s. 704.
↑Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981, s. 243.ISBN 83-11-07666-9.
↑Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 380–381.ISBN 83-04-01090-9.
↑CzesławC.PiskorskiCzesławC.,Szczecin i okolice., wyd. II poprawione i uzupełnione, Warszawa: Sport i Turystyka, 1960, s. 7 [dostęp 2024-01-30].
↑Dzieje Szczecina. T. 1, Pradzieje Szczecina. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 15–16.ISBN 83-01-04343-1.
↑Encyklopedia Szczecina. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 909, 1016.ISBN 978-83-942725-0-0.
↑Dzieje Szczecina. T. 1, Pradzieje Szczecina. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 14.ISBN 83-01-04343-1.
↑Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑Andrzej Kraśnicki jr: Szczecin w szczególe. Szczecin: Walkowska Wydawnictwo / Jeż, 2008.ISBN 978-83-924983-8-4. Brak numerów stron w książce
↑Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Szczecina, Tom I, I.2.4. Zieleń urządzona (Zał. do uchwały nr IX/278/07 Rady Miasta Szczecin z dnia 14 maja 2007 r.).
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kostrzyńsko-słubickiej specjalnej strefy ekonomicznej (Dz.U. z 2013 r. poz. 1095).
↑Zarządzenie nr 283/2000 Prezydenta Miasta Szczecina z dnia 26 października 2000 r. w sprawie udekorowania flagami narodowymi obiektów komunalnych.
↑Zarządzenie nr 229/16 Prezydenta Miasta Szczecin z dn. 14 czerwca 2016 r. w sprawie podnoszenia flagi państwowej Rzeczypospolitej Polskiej przez Urząd Miasta Szczecin i jednostki organizacyjne Gminy Miasto Szczecin oraz flagi Miasta Szczecin.
↑Uchwała nr IV/U/917/13 Rady Miasta Szczecin z dn. 5 lipca 2013 r. w sprawie ustanowienia Dnia Pionierów Miasta Szczecina.
↑Andrzej Płachecki: Szczecin. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji. [dostęp 2009-03-21].
↑Zarządzenie Nr 69/2014 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 4 marca 2014 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2014 r., poz. 1084).
↑Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 marca 2008 r. ws. zniesienia Sądu Rejonowego w Szczecinie, utworzenia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie i Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie (Dz.U. z 2008 r. nr 54, poz. 334, zmianaDz.U. z 2008 r. nr 105, poz. 673).
Gaziński Radosław, Fiuk Piotr: Szczecin Skolwin. Szczecin: Wydawnictwo StowarzyszenieCzas Przestrzeń Tożsamość, 2005.ISBN 83-923059-0-6. (pol.). Brak numerów stron w książce
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
