Szafran dwukwiatowy Szafran złocisty Szafran żółtokwiatowy Szafran ,krokus (Crocus L.) –rodzaj roślin z rodzinykosaćcowatych . Należy do niego około 250 gatunków[4] Europie , w krajach basenuMorza Śródziemnego oraz w ZachodniejAzji sięgając na wschodzie po zachodnieChiny [4] [5] flory Polski należy jeden gatunek rodzimy, opisywany tu zwykle jakoszafran spiski lub krokus spiskiC. scepusiensis [6] [7] szafranu Heuffela C. heuffelianus subsp.scepusiensis [8] szafran wiosenny C. vernus [7]
Bardzo liczne gatunki, ich mieszańce iodmiany uprawiane są jako rośliny ozdobne.Szafran uprawny C. sativus jest źródłemszafranu – przyprawy[5]
Szafran Heuffela Część podziemna Kulistebulwocebule , nieco spłaszczone, pokryte suchymi łuskami. Liście Kilka wąskich, rynienkowatych liści, które rosną silnie dopiero po kwitnieniu, wyrastają zbulwocebuli . Kwiaty Wyrastają także prosto z bulwocebuli. Płatki tylko w górnej części wolne, niżej zrośnięte w rurkę. Kwitnie wczesną wiosną, choć niektóre gatunki (jakszafran okazały ) to gatunki jesienne. Szafran okazały Szafran uprawny Szafran wiosenny Pozycja systematyczna wedługAngiosperm Phylogeny Website Jeden z rodzajów podrodzinyCrocoideae w obrębiekosaćcowatych (Iridaceae ) należących do rzęduszparagowców (Asparagales )[2]
Pozycja wsystemie Reveala (1993–1999) Gromadaokrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromadaMagnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasajednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasaliliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrządLilianae Takht., rządkosaćcowce (Iridales Raf.), podrząd Iridineae Engl., rodzinakosaćcowate (Iridaceae Juss.), podrodzinaCrocoideae Burnett, plemięCroceae Dumort., podplemięCrocinae Benth. & Hook.f., rodzaj szafran (Crocus L.)[9]
Wykaz gatunków[4] [10] [11] Crocus abantensis T.Baytop & B.Mathew –szafran abantyjski Crocus abracteolus Kernd. & Pasche Crocus adami J.Gay Crocus adamioides Kernd. & Pasche Crocus adanensis T.Baytop & B.Mathew Crocus aerius Herb. –szafran spiżowy Crocus akdagensis Kernd. & Pasche Crocus akkayaensis Kernd. & Pasche Crocus alatavicus Regel & Semen. –szafran alatawski Crocus albocoronatus (Kernd.) Kernd., Pasche & Harpke Crocus aleppicus Baker –szafran alepski Crocus alexandri Nicic ex Velen. Crocus almehensis C.D.Brickell & B.Mathew Crocus ancyrensis (Herb.) Maw –szafran turecki Crocus angustifolius Weston –szafran wąskolistny Crocus antalyensioides Ruksans Crocus antalyensis B.Mathew Crocus antherotes Kernd. & Pasche Crocus archibaldiorum (Ruksans) Ruksans Crocus arizelus Kernd. & Pasche Crocus armeniensis Ruksans Crocus artvinensis (J.Philippow) Grossh. Crocus × asturicus Herb. Crocus asumaniae B.Mathew & T.Baytop Crocus asymmetricus Erol Crocus athous Bornm. Crocus atrospermus (Kernd. & Pasche) Kernd. & Pasche Crocus atticus (Boiss. & Orph.) Orph. Crocus autranii Albov Crocus autumnalis Mill. –szafran późny Crocus babadagensis Kernd. & Pasche Crocus balansae J.Gay ex Maw Crocus banaticus J.Gay –szafran banatyjski Crocus baytopiorum B.Mathew Crocus berytius Kernd. & Pasche Crocus beydaglarensis Kernd. & Pasche Crocus bifloriformis Kernd. & Pasche Crocus biflorus Mill. –szafran dwukwiatowy Crocus boissieri Maw Crocus bolensis (Ruksans) Ruksans Crocus boryi J.Gay Crocus boulosii Greuter Crocus bowlesianus Kernd. & Pasche Crocus brachyfilus I.Schneid. Crocus brickellii Ruksans Crocus caelestis (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus calanthus Kernd. & Pasche Crocus cambessedesii J.Gay Crocus cancellatus Herb. –szafran kratkowany Crocus candidus E.D.Clarke –szafran biały Crocus cappadocicus (B.Mathew) Ruksans Crocus caricus (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus carpetanus Boiss. & Reut. Crocus cartwrightianus Herb. Crocus caspius Fisch. & C.A.Mey. ex Hohen. –szafran kaspijski Crocus chrysanthus (Herb.) Herb. –szafran złocisty Crocus clusii J.Gay Crocus coloreus Kernd. & Pasche Crocus concinnus Kernd. & Pasche Crocus corsicus Vanucchi Crocus crewei Hook.f. Crocus cvijicii Kosanin Crocus cyprius Boiss. & Kotschy Crocus dalmaticus Vis. –szafran dalmacki Crocus damascenus Herb. Crocus danfordiae Maw –szafran Danford Crocus danubensis Kernd., Pasche, Randjel. & V.Randjel. Crocus demirizianus Erol & Can Crocus dilekyarensis Ruksans Crocus dispathaceus Bowles Crocus duncanii Ruksans Crocus duplex Weston Crocus etruscus Parl. –szafran toskański Crocus fauseri Kernd. & Pasche Crocus fibroannulatus (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus filis-maculatis Kernd. & Pasche Crocus flavus Weston –szafran żółtokwiatowy Crocus fleischeri J.Gay –szafran Fleischera Crocus × fritschii Derganc Crocus gargaricus Herb. –szafran gargański Crocus geghartii Sosn. Crocus gembosii Ruksans Crocus georgei Ruksans Crocus gilanicus B.Mathew Crocus goulimyi Turrill Crocus graveolens Boiss. & Reut. Crocus gunae Ruksans Crocus guneri (Yüzb.) Ruksans Crocus hadriaticus Herb. Crocus hakkariensis (B.Mathew) Ruksans Crocus harpkeae Ruksans Crocus hartmannianus Holmboe Crocus harveyi Ruksans Crocus hatayensis Ruksans Crocus haussknechtii (Boiss. & Reut. ex Maw) Boiss. Crocus heilbronniorum Erol Crocus hellenicus (Ruksans) Ruksans Crocus henrikii Ruksans Crocus hermoneus Kotschy ex Maw Crocus heuffelianus Herb. –szafran Heuffela Crocus hittiticus T.Baytop & B.Mathew Crocus × hybridus Petrovic Crocus hyemalis Boiss. & C.I.Blanche Crocus ibrahimii (Ruksans) Ruksans Crocus ilgazensis (B.Mathew) Ruksans Crocus ilvensis Peruzzi & Carta Crocus imperati Ten. –szafran cesarski Crocus incognitus Kernd. & Pasche Crocus inghamii Ruksans Crocus ionopharynx (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus iranicus Ruksans Crocus isauricus Siehe ex Bowles Crocus istanbulensis (B.Mathew) Ruksans Crocus jablanicensis Randjel. & V.Randjel. Crocus kangalensis Kernd. & Pasche Crocus karamanensis Kernd. & Pasche Crocus karduchorum Kotschy ex Maw –szafran kurdyjski Crocus kartaldagensis Kernd. & Pasche Crocus katrancensis Kernd. & Pasche Crocus keltepensis Yüzb. Crocus kerndorffiorum Pasche Crocus kofudagensis Ruksans Crocus korolkowii Maw & Regel –szafran Korolkowa Crocus kosaninii Pulevic –szafran Kosaniniego Crocus kotschyanus K.Koch –szafran Kotschego Crocus kurdistanicus (Maroofi & Assadi) Rukans Crocus laevigatus Bory & Chaub. –szafran gładki Crocus lazicus Boiss. Crocus leichtlinii (Dewer) Bowles Crocus leucostylosus (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus ligusticus Mariotti Crocus longiflorus Raf. –szafran długokwiatowy Crocus lyciotauricus Kernd. & Pasche Crocus lycius (B.Mathew) Ruksans Crocus lydius Kernd. & Pasche Crocus macedonicus Ruksans Crocus malatyensis Kernd. & Pasche Crocus malyi Vis. Crocus marasensis Kernd. & Pasche Crocus mathewii Kernd. & Pasche Crocus mawii Kernd. & Pasche Crocus mazziaricus Herb. Crocus mediotauricus Kernd. & Pasche Crocus melantherus Boiss. & Orph. ex Maw Crocus mersinensis Kernd. & Pasche Crocus michelsonii B.Fedtsch. Crocus micranthus Boiss. Crocus minimus Redouté –szafran drobny Crocus minutus Kernd. & Pasche Crocus moabiticus Bornm. Crocus mouradi Whittall Crocus muglaensis Ruksans Crocus multicostatus Kernd. & Pasche Crocus munzurense Kernd. & Pasche Crocus musagecitii Erol & Yildirim Crocus mysius Kernd. & Pasche Crocus naqabensis Al-Eisawi & Kiswani Crocus neapolitanus (Ker Gawl.) Loisel. Crocus neglectus Peruzzi & Carta Crocus nerimaniae Yüzb. Crocus nevadensis Amo & Campo Crocus nivalis Bory & Chaub. Crocus niveus Bowles –szafran śnieżny Crocus novicii V.Randjel. & Miljkovic Crocus nubigena Herb. Crocus nudiflorus Sm. –szafran nagokwiatowy Crocus ochroleucus Boiss. & Gaill. –szafran bladożółty Crocus olivieri J.Gay –szafran Oliviera Crocus oreocreticus B.L.Burtt Crocus oreogenus Kernd. & Pasche Crocus orphei Karampl. & Constantin. Crocus pallasii Goldb. Crocus pamphylicus (B.Mathew) Ruksans Crocus paschei Kernd. Crocus × paulineae Pasche & Kerndorff Crocus pelistericus Pulevic Crocus pelitensis Kernd. & Pasche Crocus pestalozzae Boiss. Crocus ponticus Kernd. & Pasche Crocus pseudonubigena (B.Mathew) Kernd., Pasche & Harpke Crocus pulchellus Herb. –szafran wspaniały Crocus pulchricolor (Herb.) Herb. ex Tchich. Crocus pumilus (Ruksans) Ruksans Crocus punctatus (B.Mathew) Kernd., Pasche & Harpke Crocus puringii Ruksans Crocus randjeloviciorum Kernd., Pasche, Harpke & Raca Crocus rechingeri Kernd. & Pasche Crocus reinhardii Ruksans Crocus reticulatus Steven ex Adam –szafran żyłkowany Crocus rhodensis Ruksans Crocus robertianus C.D.Brickell Crocus romuleoides Kernd. & Pasche Crocus rujanensis Randjel. & D.A.Hill Crocus ruksansii Zubov Crocus sakaltutanensis Ruksans Crocus sakariensis (Ruksans) Ruksans Crocus salurdagensis Kernd. & Pasche Crocus salzmannii J.Gay Crocus sanandajensis Kernd. & Pasche Crocus sarichinarensis (Ruksans) Ruksans Crocus sativus L. –szafran uprawny Crocus scardicus Kosanin –szafran skardyjski Crocus scharojanii Rupr. –szafran Scharojana Crocus schneideri Kernd. & Pasche Crocus seisumsiana Ruksans Crocus siculus Tineo Crocus sieberi J.Gay –szafran Siebera Crocus sieheanus Barr ex B.L.Burtt Crocus simavensis Kernd. & Pasche Crocus sipyleus (F.Candan & Özhatay) Ruksans Crocus sivasensis Kernd. & Pasche Crocus sozenii Ruksans Crocus speciosus M.Bieb. –szafran okazały Crocus stevensii Ruksans Crocus striatulus Kernd. & Pasche Crocus stridii Papan. & Zacharof Crocus suaveolens Bertol. Crocus suworowianus K.Koch Crocus tahtaliensis Kernd. & Pasche Crocus taseliensis Kernd. & Pasche Crocus tauri Maw Crocus tauricus (Trautv.) Puring Crocus terzioghlui Erol Crocus thirkeanus K.Koch Crocus thomasii Ten. –szafran Thomasa Crocus thracicus Yüzb. & Aslan Crocus tommasinianus Herb. –szafran Tommasiniego Crocus tournefortii J.Gay Crocus tuna-ekimii Yüzb. Crocus turcicus (B.Mathew) Ruksans Crocus uschakensis Ruksans Crocus vaclavii Ruksans Crocus vallicola Herb. Crocus variegatus Hoppe & Hornsch. Crocus veluchensis Herb. Crocus veneris Tapp. ex Poech Crocus vernus (L.) Hill –szafran wiosenny Crocus versicolor Ker Gawl. Crocus vitellinus Wahlenb. –szafran Vitellina Crocus wattiorum (B.Mathew) B.Mathew Crocus weldenii Hoppe & Fürnr. Crocus xantholaimos (B.Mathew) Ruksans Crocus xanthosus Kernd. & Pasche Crocus yakarianus Yildirim & Erol Crocus yalovensis Ruksans Crocus yaseminiae Erol Crocus yataganensis (Kernd. & Pasche) Kernd., Pasche & Harpke Crocus youngiorum Ruksans & Zetterl. Crocus zagrosensis Kernd. & Pasche Crocus zanjanensis Kernd. & Pasche Crocus zetterlundii Ruksans Crocus ziyaretensis Kernd. & Pasche Crocus zubovii Ruksans Roślina ozdobna ogródków skalnych , na rabaty i obrzeża rabat. Mogą być również uprawiane w kępach na trawniku i pędzone w szklarni.Roślina przyprawowa szafran uprawny (Crocus sativus ). Wysuszoneznamiona szafranu uprawnego używane są jakoprzyprawa . Ten żółty proszek jest najdroższą przyprawą na świecie. Na zebranie 1 kg znamion potrzeba 150 tys. kwiatów szafranu uprawnego.Sztuka kulinarna ryżu ,owoców morza ,zup iciast . Dobrze komponuje się zbazylią ioregano . W Polsce sławne były ongiś tzw. „baby szafranowe”, czyli puszyste ciasta drożdżowe, zabarwione na żółto szafranem.Jakoafrodyzjak stosowany był przezAsyryjczyków ,Fenicjan ,Greków ,Arabów , a nawetBrytyjczyków , którzy od XIV w. hodowali go wSaffron Walden . Jakobarwnik organiczny stosowany już wstarożytnej Grecji iRzymie , także wChinach . Wymagania . Krokusy są łatwe w uprawie i nie mają specjalnych wymagań. Najlepiej rosną na próchniczno-piaszczystej glebie w pełnym słońcu[12] Rozmnażanie . Rozmnażają się wegetatywnie przez bulwocebule powstające u podstawy łodygi, powszechnie, choć nieprawidłowo, określane mianemcebulek . Najlepiej sadzić je we wrześniu-październiku, w drugim roku po oborniku[12] [12] [10] Wedługmitologii greckiej Krokos (Crocus) był młodzieńcem, który został zamieniony w szafran (krokus)[13]
Krokus jest też symbolem trzeźwości (abstynencji)[14]
↑ Michael A. M.A. Ruggiero Michael A. M.A. i inni ,A Higher Level Classification of All Living Organisms , „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248,DOI : 10.1371/journal.pone.0119248 ,PMID : 25923521 ,PMCID : PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.) .↑a b Peter F. P.F. Stevens Peter F. P.F. ,Angiosperm Phylogeny Website 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.) .↑ Index Nominum Genericorum . [dostęp 2009-01-28].↑a b c Crocus L. . [w:]Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-14].↑a b David J. D.J. Mabberley David J. D.J. ,Mabberley’s Plant-Book , Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 247-248,DOI : 10.1017/9781316335581 ,ISBN 978-1-107-11502-6 ,OCLC 982092200 .↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie . Warszawa: PWN, 1953. Brak numerów stron w książce ↑a b Zbigniew Z. Mirek Zbigniew Z. i inni ,Vascular plants of Poland. An annotated checklist , Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66,ISBN 978-83-62975-45-7 .↑ Crocus heuffelianus subsp. scepusiensis (Rehmann & Wol.) Dostál . [w:]Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-14].↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzajuCrocus . The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28]. (ang.) . ↑a b Geoffrey G. Burnie Geoffrey G. i inni ,Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych , Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005,ISBN 3-8331-1916-0 ,OCLC 271991134 .↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych . Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 62-63.ISBN 978-83-925110-5-2 . ↑a b c Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo . Warszawa: PWRiL, 1983.ISBN 83-09-00544-X . Brak numerów stron w książce ↑ Pierre Grimal : Słownik mitologii greckiej i rzymskiej . Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich , 2008, s. 193.ISBN 83-04-04673-3 .↑ Linki - Krokus Tarnobrzeg [dostęp 2017-11-26] (pol.) .Identyfikatory zewnętrzne:
.jpg)
.jpg)
