Székesfehérvár (dawniejpol.Białogród Stołeczny, lubBiałogród Królewski,łac.Alba Regia,chorw.Stolni Biograd,niem.Stuhlweißenburg,serb. Столни Београд,tur.İstolni Belgrád,cz.Stoličný Bělehrad) –miasto w środkowo-zachodniej częściWęgier, liczące ponad 101,9 tys. mieszkańców (styczeń 2011).
Pierwsza, historycznastolica Węgier. Nekropolia królów węgierskich. Siedziba władzkomitatuFejér. Dziewiąte miasto Węgier pod względem liczby mieszkańców. Około 10 km na południe od Székesfehérváru, niedaleko wioskiTác, znajdują się ruiny rzymskiego miastaGorsium.
Jest to najstarsze miasto naWęgrzech. Osadnicy zamieszkiwali teren miasta już 2–5 tys. lat p.n.e. Później, jak głosi legenda, na tym właśnie terenie osiedliło się plemięArpada. Miasto zostało założone w roku 972 przez księciaGejzę, a do jego dalszego rozwoju przyczynił się synGejzy,Stefan I Święty. W roku 1003 rozpoczął on budowębazyliki, która stała się pierwszym ośrodkiem państwowości węgierskiej.
Székesfehérvár na pocz. XVII w.
Przez ok. 500 lat Székesfehérvár był siedzibą królewską. W wybudowanej w mieściekatedrze koronowano 37 królów (wszystkich średniowiecznych królówWęgier z wyjątkiemśw. Stefana), a pochowano 15. Od momentu powstania miasto pełniło ważną funkcję komunikacyjną, a w XII wieku było ważnym przystankiem w pielgrzymkach doZiemi Świętej. W 1222 królAndrzej II wydał tutaj dokument zwanyZłotą Bullą, porównywaną do angielskiejMagna Carta.
W 1543 Székesfehérvár dostał się w ręceTurków, którzy przyczynili się do wyludnienia i wyniszczenia miasta. Tureccy najeźdźcy zburzyli większość zabudowań łącznie zkatedrą i grobami królewskimi (w świątyni urządzono wcześniej skład amunicji) oraz pałacem królewskim. Miasto znajdowało się pod tureckim panowaniem przez 145 lat (z wyjątkiem krótkiego okresu w 1601, w którym miasto zostało odbite przezWęgrów, po czym ponownie opanowane przez Turków).
Székesfehérvár w 1940 r.
Székesfehérvár odrodził się w XVIII wieku, w okresieaustriackiego panowaniaHabsburgów. OpróczWęgrów w mieście osiedliło się wieluSerbów iNiemców. Wzniesiono wiele nowych budynków, m.in.klasztorFranciszkanów, kościółjezuicki i licznepałace. W 1777Maria Teresa Habsburg ponownie ustanowiła w mieściebiskupstwo. Z XVIII-wiecznego, ponownego okresu świetności pochodzibarokowa zabudowa śródmieścia. Z początkiem XIX wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem edukacyjnym i kulturalnym. Po okresierewolucji Székesfehérvár utracił na znaczeniu i uzyskał raczej rolniczy charakter, co uległo zmianie na przełomie XIX i XX wieku dzięki rozwojowikolei i odkryciu złóż minerałów w okolicy.
PoII wojnie światowej, w której Székesfehérvár ucierpiał dość znacznie na skutekalianckich nalotów (poważnemu zniszczeniu uległy przedmieścia, natomiastbarokowa starówka została nietknięta). Niebawem podjęto próbę przekształcenia go w miasto przemysłowe. Powstała tutaj m.in. fabrykaautobusówIkarus, fabryka odbiorników telewizyjnych i radiowych Videoton oraz zakład przetwórstwaaluminium Könnyűfémmű. W związku z tym ludność miasta podwoiła się w ciągu pierwszych 10 lat po wojnie. Mimoindustrializacji śródmieście zdołało zachować swój barokowy charakter.
Po upadkukomunistycznegoreżimu wiele zakładów przemysłowych upadło, ale produkcję uruchomiło wiele firm zagranicznych, m.in.Ford,IBM,Philips. Székesfehérvár jest nadal ważnym ośrodkiem gospodarczym i naukowym.
_utca._Fortepan_6130.jpg)
.jpg)
%2c_2013.jpg)
