Sydney (wym.[ˈsɪdni]) – miasto wAustralii położone nadPacyfikiem, stolica stanuNowa Południowa Walia. Jest największym miastem Australii iOceanii z liczbą ludności wynoszącą 5,45 mln mieszkańców, mieszka w nim 20,8% populacji państwa[4]. Założone w 1788 roku jako pierwsze australijskie miasto[1], obecnie jest znaczącym centrum finansowym, handlowym, transportowym, kulturalnym i turystycznym, mając statusmetropolii o znaczeniu globalnym[5][6][7][8][9]. Metropolia jest także dużymwęzłem komunikacyjnym z największymmiędzynarodowym lotniskiem w Australii, które obsłużyło ponad 44,4 miliona pasażerów w 2019 roku[10], i rozbudowaną siecią drogową i kolejową. Położone jest na wschodnim wybrzeżu nadOceanem Spokojnym.
Sydney od lat znajduje się w pierwszej dziesiątce miast na świecie w zakresiejakości życia[11]. Sydney skupia wiele zagranicznych banków i korporacji międzynarodowych, a samo miasto jest promowane jako jeden z największych hubów finansowych w regionie Azji i Pacyfiku[12][13][14][15]. Znajdują się tu trzy obiekty zlisty światowego dziedzictwa UNESCO.
Miasto położone jest pomiędzyPacyfikiem na wschodzie iGórami Błękitnymi (ang.Blue Mountains) na zachodzie. ZatokaPort Jackson w Sydney jest największym na świecie naturalnym portem o powierzchni 55 km². Jest ona zalaną przez ocean doliną rzeczną głęboko wciętą wpiaskowcowe podłoże. W samym mieście jest ponad 70 plaż, włączając w to słynnąplażę Bondi. W granicach znajduje się także kilkaparków narodowych. Metropolia zajmuje 12 368 km²[17] i liczy 5,3 miliona mieszkańców (2019)[4]. Zalicza się do największych powierzchniowo obszarów miejskich.
Podobnie jak wszystkie wielkie miasta Australii, Sydney jako całość nie posiadaosobowości prawnej. Sydney zostało określone przezAustralijski Urząd Statystyczny jako obszar statystyczny tzw.„Greater Capital City Statistical Area” (GCCSA), czasami nazywany również„Greater Sydney”[18][19]. Złożony jest z 38samorządów lokalnych, model administracyjny jest zbliżony doGreater London[20] potocznie nazywanymLondynem (składający się z 33 samorządów). Główny samorząd:City of Sydney, obejmuje ścisłe centrum, liczące ok. 208 tysięcy mieszkańców. Szef władz wykonawczych tej jednostki nosi tytuł Lorda Burmistrza Sydney, nie ma jednak żadnych kompetencji na terenie pozostałych 37 obszarów. Instytucje o znaczeniu ogólnomiejskim są podporządkowane bezpośrednio władzom stanowym Nowej Południowej Walii.
Sydney leży w strefieklimatu subtropikalnego[21][22], z 9-miesięcznym okresem z letnimi temperaturami. Średnia temperatura roczna wynosi 22,5 °C w ciągu dnia i 14,5 °C w nocy. W okolicach centrum, najchłodniejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą ponad 17 °C w dzień i 8 °C w nocy. Najcieplejszymi miesiącami są styczeń i luty ze średnią temperaturą 27 °C w dzień i 19–20 °C w nocy. Średnia opadów jest zależna od dzielnicy, wynosi w skali roku od ok. 700 mm na zachodnich obrzeżach do 1250 milimetrów na samym wybrzeżu[23][24][25].
Szacuje się, że pierwsze siedliskaAborygenów na terenie dzisiejszego Sydney zostały założone około 40 tysięcy lat temu. Wejście do Port Jackson po raz pierwszy zaznaczył na mapieJames Cook 29 kwietnia 1770. 18 stycznia 1788 r. kapitanArthur Phillip przybył z wyprawą nazwaną w późniejszym czasie „First Fleet” (Pierwsza Flota) do Botany Bay na południu Port Jackson. W trakcie swojej trzydniowej ekspedycji rozpoznawczej odkrył najpierwManly Cove, a dzień później, po drugiej stronie Port Jackson, inną zatokę, którą nazwał (na cześć ówczesnego brytyjskiego ministra spraw wewnętrznych Thomasa Townshenda Sydney)Sydney Cove. 26 stycznia 1788 Phillip uznał właśnie to miejsce za odpowiednie na zwinięcie żagli i wzniósł w pobliżu dzisiejszegoCircular Quay flagęWielkiej Brytanii. Od tamtej pory 26 stycznia jest w Australii świętem narodowym.
W latach początkowych Sydney było kolonią karną, przeżyło też kilkakrotnie „gorączkę złota”, po raz pierwszy w 1851 r.
Sydney jest bardzo szybko rozwijającym się miastem. Pod koniec lat 50. XX wieku populacja przekroczyła 2 mln mieszkańców, w latach 70. XX wieku populacja przekroczyła 3 mln mieszkańców, natomiast 2016 roku populacja miasta przekroczyła już 5 milionów mieszkańców[31].
Przeważa przemysł samochodowy, elektroniczny, maszynowy i spożywczy. Port w Sydney posiada nowoczesne urządzenia do obsługi statków kontenerowych, dlatego większość handlu zagranicznego Australii obsługiwana jest tutaj. Mięso, zboże i wełna są podstawowymi produktami eksportowymi.
W Sydney jest zarejestrowanych 480 910 z 2,1 mln firm w Australii.Pojazdów silnikowych jest zarejestrowanych 3 143 643. Średnia cena sprzedaży domu w Sydney wynosi $725,000. Średnia dochodów rocznych[2] (z wyłączeniem emerytur i świadczeń rządowych) wynosi w Sydney $47 281[2].
W 2017 roku Sydney było 53 najczęściej odwiedzanym miastem na świecie i najczęściej odwiedzanym w Australii i Oceanii z 3,86 miliona turystów w ciągu roku[37].
W 2018 roku zostało zakwalifikowane na 9 miejscu wśród centrów finansowych świata[38], natomiast w 2024 jako szóste najbardziej luksusowe miasto na świecie[39].
Sydney jest najwyżej notowanym australijskimmiastem o znaczeniu globalnym, według wszystkich niezależnych rankingów. W rankinguGlobalization and World Cities Research Network 2018 jest oznaczone jako metropolia pierwszej kategoriiAlpha+ (7. miejsce na świecie)[5]. W rankinguGlobal City Competitiveness Index 2012 opracowanym przezThe Economist, Sydney uplasowało się na 15 miejscu[6]. W rankinguGlobal Cities Index and Emerging Cities Outlook 2012, opracowanym przezA.T. Kearney(inne języki), znalazło się na 12 miejscu na świecie[9]. Sydney jako jedyne australijskie miasto było notowane w rankinguGlobal Power City Index 2018, znajdując się na 10 miejscu na świecie[7], oraz 14 miejscu w rankinguWorld’s Most Economically Powerful City 2015 opracowanym przezThe Atlantic Monthly[8].
Australia zajmuje drugie miejsce na świecie, jeśli chodzi ojakość życia[40][41][42]. Sydney jest również wysoko notowane w rankingach dotyczących miast na świecie. W rankinguMercer’s 2019 Quality of Living Rankings opracowanym przez Mercer, znajduje się na 11 pozycji na świecie[43]. W rankinguQuality of Life Survey 2019 opracowanym przezMonocle(inne języki), znajduje się na 13 miejscu na świecie[44]. W rankinguGlobal Liveability Report 2019 opracowanym przezThe Economist, zajmuje 3. miejsce na świecie[45], natomiast w rankinguWorld’s Best Cities to Live in 2017 opracowanym przezGlobal Finance(inne języki), Sydney zajęło 8. miejsce[46]. Także, w rankinguDeutsche Bank w 2019, Sydney zajęło 10. miejsce[47][48], a w rankinguInterNations Expat City Ranking 2019, zajęło 16. miejsce na świecie[49][50].
Transport lotniczy obsługiwany jest przezport lotniczy Sydney, największe międzynarodowe lotnisko w Australii, które obsłużyło ponad 44,4 miliona pasażerów w 2019 roku[10]. Na zachodzie Sydney budowane jest drugie lotnisko –Port lotniczy Western Sydney, które ma przejąć część ruchu z głównego portu lotniczego.
Głównym dworcem kolejowym jestSydney Central. Sydney przecina kilka tras/linii kolejowych takich jak:
Centrum Sydney jest stosunkowo niewielkie i można je zwiedzać piechotą. Oprócz Sydney Opera House i Harbour Bridge warto jest zwiedzić starówkę „The Rocks” ze starymi magazynami przy zatoce „Sydney Cove”. Bezpośrednio przy Circular Quay, centralnym dworcu autobusowym i kolejowym, znajduje się ogród botaniczny, z którym graniczą muzea, m.in.Muzeum Sztuki Współczesnej zwane MCA[52].
W centrum komercyjnym (Cenral Business District) dominują drapacze chmur. Najwyższy budynek Sydney, „Sydney Tower”, posiada platformę widokową, z której można oglądać panoramę całego miasta.
Centrum rozrywkowym jest tak zwane „Darling Harbour”. Jest to obszar wokół portu, w którym znajduje się wiele restauracji, kawiarni, IMAX-Kino, chiński ogród, a także akwarium morskie, w którym znajdują się między innymi płaszczki i rekiny. Bezpośrednio przy akwarium znajduje się również małezoo, gdzie można zobaczyćkangury i „niedźwiadki”koala.
We wschodniej części miasta znajduje się utrzymana w wiktoriańskim stylu dzielnica Paddington, w pobliżu której znajduje się centrum frywolnych rozrywek „Kings Cross”, jak równieżTaronga Zoo – jeden z najpiękniejszych ogrodów zoologicznych na świecie.
MostSydney Harbour Bridge o rozpiętości 495,6 metrów został oddany do użytku 18 marca 1932. Jest on jednym z największych mostów łukowych na świecie, ze względu na formę otrzymał przezwisko „wieszak” (coat hanger). PrzedsiębiorstwoBridgeClimb organizuje zabezpieczone wejścia na szczyt łuku, które cieszą się dużą popularnością wśród turystów.
Po lewej opera, pośrodku centrum biznesowe, po prawej most Harbour z północnego wybrzeża przedmieścia Kirribilli
W Sydney znajduje się najstarszy na kontynencie Ogród Botaniczny –Królewski Ogród Botaniczny w Sydney, założony pod koniec XVIII wieku przez grupę brytyjskich kolonistów. Ogród w 2016 roku obchodził swoje 200. urodziny.
Panoramę miasta można podziwiać z platformy widokowej lub z dwóch kręcących się restauracji. Zasadniczo widoki można podziwiać tylko przez szybę, a wejście na wieżę poprzedzają szczegółowe kontrole bezpieczeństwa. Za dodatkową opłatą można jednak wspiąć się na sam szczyt konstrukcji przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności.
Za zachodnimi obrzeżami aglomeracji Sydney znajduje się jeden z popularniejszych symboli Australii. NazwaGóry Błękitne (ang.Blue Mountains) pochodzi od parującego olejku eukaliptusowego, który tworzy często błękitną mgiełkę nad górami. Najwyższym szczytem górskim jestOne Tree Hill, a najbardziej znaną formacją górskąThree Sisters w pobliżu miasteczkaKatoomba. Wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Lokalne firmy turystyczne organizują jednodniowe wycieczki pozwalające na zwiedzenie kilku najbardziej widokowych miejsc w Górach Błękitnych.
Najpopularniejszą dyscypliną sportu w mieście jestrugby 13-osobowe, a swoje siedziby w Sydney posiada większość drużyn ogólnonarodowej ligiNRL. Tradycyjnie bardzo popularne jestrugby 15-osobowe ikrykiet. W ostatnich latach na znaczeniu przybierafutbol australijski i jego jedyny reprezentant w lidzeAFL –Sydney Swans. W 2012 roku do AFL dołączyła druga drużyna, co ma doprowadzić ten sport na pierwsze miejsce pod względem zainteresowania w Sydney. W 2000 roku odbyły się tuIgrzyska Olimpijskie.
W 2016 roku Sydney zostało ogłoszone organizatoremInvictus Games, a w 2018 odbyły się zawody na obiektach sportowych zbudowanych na potrzeby IgrzyskWspólnoty Narodów.
Sydney zamieszkuje ponad 12,5 tys.australijskiej Polonii. W 1949 w dzielnicy Chulora powstała pierwsza polska drużyna piłki nożnej. 24 września 1950 roku założono polską organizację „Polonia Soccer Club in Sydney”[61]. Dla wiernych kościołarzymskokatolickiego odbywają sięmsze w języku polskim[62]. Odbywają się również spotkania religijne innych wyznań (m.in.Świadków Jehowy[63]).
↑Pelle, Findling, ed. (2008). „Appendix B:Fair Statistics”. Encyclopedia of World’s Fairs and Expositions. McFarland & Company, Inc. s. 414.ISBN 978-0-7864-3416-9.
.jpg)
Central_Railway_Sydney.jpg)
