Svalbard – prowincja norweska naOceanie Arktycznym, obejmująca swym zasięgiem archipelag Svalbard (którego największą wyspą jestSpitsbergen, dawniej znany jako Spitsbergen Zachodni – Vestspitsbergen) wraz z kilkoma wyspami niewchodzącymi w skład archipelagu (m.in.Wyspa Niedźwiedzia – Bjørnøya) w granicach 71°–81° N i 10°–35° E, 800 km na północ od Norwegii i 1100 km od Bieguna Północnego.
Najwyższą władzą prowincji Svalbard jest gubernator (Sysselmesteren[3]), który zapewniając norweskie zwierzchnictwo posiada władzę administracyjną, sądową oraz czuwa nad porządkiem publicznym na całym archipelagu. Jest też odpowiedzialny za ochronę środowiska. Stolicą i siedzibą gubernatora jestLongyearbyen.
Archipelag zyskał nazwę „Svalbard” w 1925 roku, kiedy Norwegia objęła zwierzchnictwo nad wyspami. Nawiązuje ona do występującego w sagach islandzkich terminu geograficznegoSvalbarð. Zmiana nazwy archipelagu, wcześniej nazywanego w całości Spitsbergenem, miała podkreślić ciągłość zwierzchności norweskiej od czasów wikingów[4][5].
Rosjanie wciąż używają nazwy Spitsbergen na określenie całego archipelagu, podobnie jak m.in. Holendrzy i część literatury angielskiej[4].
W literaturze rosyjskiej pojawia się również określenie „Grumant”. Jest to zrusycyzowana forma słowaGrønland, określającegoGrenlandię. Rosyjscy kupcy zArchangielska nazywali w ten sposób wyspy na północny zachód od swoich portów[5][4].
Wyspy te znane były prawdopodobniewikingom, a ponownie odkryte zostały w 1596 przez holenderskiego odkrywcęWillema Barentsa. Były znaczącym ośrodkiemwielorybnictwa i myślistwa rosyjskiego (Pomorcy) i norweskiego. Między latami 1669 a 1778 wyprawy na Svalbard odbywali holenderscy rybacy, którzy założyli osadęSmeerenburg. Od końca XVIII wieku wyspy wykorzystywane były jako baza ekspedycji nabiegun północny. Początek XX wieku przyniósł odkrycie znaczących złóżwęgla. Na mocy umów międzynarodowych (Traktat Spitsbergeński) z 1920 wyspy te są pod zwierzchnictwem Norwegii. Umowy te zagwarantowały jednocześnie prawo do eksploatacji występujących tu kopalin, łowiectwa i prowadzeniabadań naukowych państwom-sygnatariuszom. Eksploatację węgla prowadzi Norwegia (Longyearbyen,Sveagruva) i Rosja (Barentsburg). Polska jako kraj, który ratyfikował traktat, ma dokładnie takie same prawa użytkowania, eksploatacji surowców i budowania osiedli, jak Norwegia, a polscy obywatele mają prawo osiedlać się, kupować domy i przebywać bez wizy na czas nieokreślony od 1931, kiedy to Polska podpisała traktat. Do obowiązków Norwegii należy pilnowanie porządku i ochrona środowiska. Obecnie Polska korzysta głównie z prawa do prowadzenia badań naukowych.
Wyspa Królewska, Wyspa Szwedzka i Abeløya wspólnie tworząZiemię Króla Karola (Kongs Karl Land).
Wszystkie wyspy, poza Wyspą Niedźwiedzią, wchodzą w skład archipelagu Svalbard. Najwyższy szczyt archipelagu toNewtontoppen, mający 1713 m n.p.m. Około 60% powierzchni pokrywają lodowce, głównie na zimniejszym wschodzie. Na Svalbardzie występują dni polarne od 20 kwietnia do 26 sierpnia, a noce polarne od 26 października do 15 lutego. Występują tam takżezorze polarne.
Lotnisko wLongyearbyen, drogowskaz z odległościami do wybranych miast światadom portowy wBarentsburgPanorama LongyearbyenKościół w LongyearbyenStara kopalnia w LongyearbyenLongyearbyen, w restauracji (stare postradzieckie sentymenty górników)Nybyen, rozbudowujące się przedmieście LongyearbyenNy-Ålesund w lecieW dole Grønfjorden, na jego brzegu BarentsburgBarentsburgPolska Stacja Polarna Hornsund od strony fiorduPolska Stacja Polarna HornsundStacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (2007)
Najniższa średnia temperatura występuje w lutym i wynosi -20 °C, najwyższa średnia temperatura wynosi +4,4 °C i występuje w lipcu. Temperatury w zimie wahają się zwykle między -25 a +5 °C, w lecie między +2 a +18 °C. Zimy pomimo tego położenia geograficznego nie są bardzo zimne, gdyż dociera tu ciepłyPrąd Zatokowy. W związku z tym także cieplejsza jest część zachodnia archipelagu. Na Svalbardzie wieją silne wiatry.
Globalne ocieplenie spowodowało zauważalne zmiany klimatyczne na Svalbardzie. W latach 1970–2020 średnia temperatura na Svalbardzie wzrosła o 4 stopnie Celsjusza, a zimą o 7 stopni[8]. 25 lipca 2020 roku na archipelagu Svalbard zanotowano rekordową temperaturę 21,7 stopni Celsjusza, która jest jednocześnie najwyższą temperaturą, jaką dotychczas odnotowano w europejskiej części Arktyki. Ponadto temperatury powyżej 20 stopni mierzono cztery dni z rzędu w lipcu 2020 r.[9] Podobnie jak w dużej części Arktyki, niebezpieczne sprzężenie zwrotne związane z lodem i albedo można również zauważyć na Svalbardzie: z powodu znacznego topnienia lodu powierzchnie lodu przekształcają się w otwartą wodę, której ciemniejsza powierzchnia pochłania więcej energii słonecznej, zamiast odbijać ją z powrotem. W rezultacie wody te nagrzewają się, a lód na tym obszarze topi się coraz szybciej, tworząc bardziej otwarte wody itp. Do końca wieku na Spitsbergenie spodziewany jest wzrost temperatury o 7–10 stopni[8].
Na Svalbardzie żyjąniedźwiedzie polarne, których jest około 3 tysięcy,renifery ilisy polarne. Żyjące tu renifery uznaje się za odrębny podgatunek – renifer svalbardzki (Rangifer tarandus platyrhynchus)[10].
Svalbard zamieszkuje ok. 2,5 tys. osób[2], przede wszystkimNorwegów,Rosjan iUkraińców, związanych głównie z eksploatacją złóżwęgla kamiennego. Przyrost naturalny na wyspie wynosi ok. 0%. W 1990 liczba ludności wynosiła 3544, w 2005 roku - 2400, przy czym Norwegów w roku 1990 było 1125, w 2005 roku - 1645, podczas gdy Rosjan w 1990 roku - 2407, a w 2005 roku - 747.
Svalbard jest jednym z najdalej wysuniętych na północ osiedli ludzkich. Ludność stała mieszka jedynie naSpitsbergenie, przeważnie tylko na kilkuletnich kontraktach. Większość ludności wyspy posługuje sięjęzykiem norweskim, drugim językiem jest język rosyjski. Język polski używany jest w polskich stacjach badawczych.
Od osiedli ludzkich nie wolno oddalać się bez broni z uwagi na obecność niedźwiedzi. Prawie wszyscy mieszkańcy archipelagu mają broń i samochody.
Miejscowa ludność zajmuje się wydobywaniem surowców naturalnych, połowem ryb, badaniami naukowymi i obsługą wyrzutni rakiet pomiarowych. Planowane jest także wydobywanie ropy naftowej. 60% ludności norweskiej zatrudnia państwowa firma wydobywczaStore Norske Spitsbergen Kulkompani A/S. Coraz większe znaczenie zaczyna mieć turystyka. Na Svalbardzie znajdują się biblioteka, szpital, szkoła, mały uniwersytet, który oferuje tylko kierunki uzupełniające dla chemików i biologów w specjalizacji arktycznej, cztery lotniska (w tym jedno międzynarodowe), porty, banki, bankomaty, sklepy, kluby, restauracje, poczta, centrum konferencyjne, kościółluterański, w Barentsburgu znajduje się konsulat rosyjski. Rząd norweski stara się zwiększać liczbę ludności. Podatki na Svalbardzie należą do najniższych na świecie, Norwegia nie ma prawa pobierać podatków, a pobierane podatki przeznaczane są na potrzeby miejscowej ludności.
W roku 2008 na Svalbard zOslo dwa razy w tygodniu latał samolot liniiNorwegian; obecnie trzy razy dziennie samolotSAS zOslo iTromsø. Z północnej Norwegii pływają statki pasażerskie. W Longyearbyen są trzy hotele, w tym jeden czterogwiazdowy i jeden trzygwiazdowy, są także trzy domy turysty i camping[12]. Najwięcej turystów jest w lecie, a także pracującej sezonowo młodzieży, która obsługuje ruch turystyczny.
Głównymi środkami transportu są statki w lecie iskutery śnieżne w zimie, ponadto śmigłowce, samoloty (między Longyearbyen Ny Ålesundem i Sveą), a także samochody w obrębie osiedli (Longyearbyen, Barentsburg, Ny Ålesund, Svea). Norweska osadaLongyearbyen oddalona jest o około 55 km od rosyjskiegoBarentsburga, planowana jest budowa drogi łączącej obie osady. Wokół Longyearbyen, który jest głównym ośrodkiem życia, gospodarki i kultury, istnieje sieć dróg mająca około 40 km. Polska stacja badawcza Hornsund oddalona jest w linii prostej o około 100 km od Longyearbyen.
Na Svalbardzie działa telewizjaLongyearbyen TV i ukazuje się gazetaSvalbardposten, która jest najdalej na północ ukazującą się gazetą. Dostępny jest także drogą satelitarną i kablem podmorskim (światłowód)Internet.
Na Svalbardzie od 2004 co roku pod koniec października odbywa się kilkudniowy festiwalDark Season Blues Spitsbergen. Jest jedno muzeum, poświęcone Svalbardowi, i dwie galerie sztuki.
Krajobrazy Svalbardu
Nad górami SpitsbergenuWidok z samolotu na brzeg Isfjorden (Lodowego fiordu)Horsundtind – najwyższy szczyt południowego Spitsbergenu, 1431 m n.p.m.Brzeg Hornsundu Pak lodowy z torosami, StorfjordenWidok ze Storfjorden na wschodnie wybrzeże SpitsbergenuTundra nad BellsundemLodowiec Kongsbreen widziany zNy-ÅlesundFiord LilliehöökfjordenLodowiec LilliehöökbreenNy-LondonKoloniaalczyków, BellsundChmury nad SmeerenburgfjordenLodowiec HamiltonaPółnocne brzegi Spitsbergenu,HinlopenstretetNurzykowy KlifPustynny krajobraz,Ziemia Północno-WschodniaZiemia Północno-wschodnia, rumosz mrozowyKanion w zachodzącym słońcu,Ziemia Północno-WschodniaSpitsbergen, wybrzeże północne
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, którajest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej –EULEX.
.jpg)
_17.jpg)
.jpg)
_14.jpg)
_15.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_2.jpg)
_22.jpg)
_16.jpg)
_4.jpg)
.jpg)
_7.jpg)
_8.jpg)
_9.jpg)
_20.jpg)
_24.jpg)
_18.jpg)
_15.jpg)
_6.jpg)
_27.jpg)
_26.jpg)
_3.jpg)
_23.jpg)
_13.jpg)
.jpg)
_1.jpg)
_10.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_8.jpg)
.jpg)
.jpg)
_12.jpg)
_25.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_2.jpg)
.jpg)
.jpg)
_4.jpg)
.jpg)
